Trái đất sắp rơi vào đại nạn tuyệt chủng lần thứ 6?

Tờ The Guardian của Anh mới đây trích dẫn một báo cáo nghiên cứu cho biết, một “sự hủy diệt sinh học” của các loài động vật hoang dã trong những thập kỷ gần đây đang đưa Trái Đất tới đại nạn tuyệt chủng lần thứ sáu.

Và nó nghiêm trọng hơn những gì chúng ta có thể hình dung.

Các nhà khoa học phân tích ở cả các loài phổ biến lẫn quý hiếm và thấy rằng hàng tỷ con vật đã biến mất. Họ đổ lỗi cho sự bùng nổ dân số của con người và sự lạm dụng quá mức các cuộc khủng hoảng, cảnh báo nó có thể đe dọa đến sự tồn tại của loại người và còn rất ít thời gian để hành động.

Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí khoa học Proceedings của Viện Hàn lâm Khoa học Anh, vượt qua một bài báo khoa học thông thường và gọi sự mất mát khủng khiếp của thiên nhiên hoang dã là “sự hủy diệt sinh học”, khẳng định nó sẽ đem đến “một cuộc tấn công khủng khiếp vào nền tảng của loài người”.

Quần thể sư tử đang dần biến mất trên Trái Đất.

Tiến sĩ Gerardo Ceballos, người đứng đầu nghiên cứu cho biết: “Tình huống sẽ trở nên tồi tệ nếu không đưa ra được những thông điệp thực sự mạnh mẽ”.

Các nghiên cứu trước đó từng nhận định, các loài vật đang có dấu hiệu bị tuyệt chủng nhanh hơn hàng triệu năm trước đó, nhưng nó không tạo ra ấn tượng thực sự về sự mất mát trong đa dạng sinh học. Nghiên cứu mới có một cái nhìn rộng hơn, đánh giá cả các loài phổ biến đang dần mất đi trên toàn thế giới do môi trường sống của chúng bị thu hẹp lại dù vẫn tồn tại ở khắp nơi.

Các nhà khoa học chỉ ra rằng, 1/3 trong số hàng ngàn loài vật bị mất đi quần thể chưa bị đe dọa, hơn 50% tổng các cá thể động vật bị mất những thập kỷ gần đây.

Số liệu chi tiết cũng cho thấy, gần một nửa loài động vật có vú trên đất liền đã mất đi 80% diện tích đất sinh sống trong thế kỷ trước. Hàng tỷ động vật có vú, chim, bò sát, và lưỡng cư đã biến mất khỏi Trái Đất. Những số liệu này buộc các nhà khoa học nghĩ đến Đại tuyệt chủng lần thứ 6 của Trái Đất đã thực sự đến gần hơn bao giờ hết.

Các nhà khoa học kết luận: “Hậu quả của sự hủy diệt sinh học vô cùng nghiêm trọng đối với hệ sinh thái, kinh tế và xã hội. Con người thậm chí sẽ phải trả một cái giá rất đắt…”, thêm vào rằng trong hai thập kỷ tới, viễn cảnh tương lai ảm đạm của cuộc sống sẽ còn mở rộng khi con người vẫn tiếp tục tàn sát các loài vật xung quanh.

Động vật hoang dã chết dần do sự phá hủy môi trường sống, ô nhiễm, sự xâm lăng của các loài ngoại lai và biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, nguyên nhân cuối cùng của mọi yếu tố này chính là sự bùng nổ dân số, dân số loài người vẫn tiếp tục gia tăng.

Giáo sư Paul Ehrlich, tại Đại học Stanford ở Mỹ bình luận: “Thời gian hành động còn rất ít. Thật đáng buồn là nhân loại lại cần rất nhiều thời gian để giảm sự gia tăng dân số”. Theo ông, các tổ chức quốc tế cần tích cực hỗ trợ cho các quỹ bảo tồn động vật hoang dã trên toàn cầu.

Nghiên cứu mới phân tích dữ liệu từ 27.000 loài động vật có xương sống trên cạn, phát hiện ra rằng 1/3 trong số chúng đã bị thu hẹp trong vài thập kỷ gần đây. Đa số chúng là loài phổ biến. Nghiên cứu cũng lấy ví dụ về loài chồn ở Mexico: “Chúng ta thường thấy chồn làm tổ ở quanh thành phố Mexico. Nhưng 10 năm lại đây, chẳng có cái tổ chồn nào nữa cả”.

Đặc biệt, các nhà khoa học lấy ví dụ điển hình về loài sư tử: “Sư tử được phân bổ hầu hết ở châu Phi, Nam Âu và Trung Đông, cũng như ở tây bắc Ấn độ. Giờ đây, đa số quần thể sư tử đã biến mất”.

Đồng ý với đa số số liệu của nghiên cứu trên, nhưng lại không đồng tình với kết luận, Tiến sĩ Stuart Pimm thuộc đại học Duke ở Mỹ nhận định, Đại tuyệt chủng lần thứ Sáu chưa thể xảy ra: “Điều đó vẫn chưa xảy ra. Chúng ta chỉ đang ở bên bờ của nó thôi”. Theo ông, sự mất mát của các loài trên thế giới đang thực sự xảy ra, nhưng đó là điều hoàn toàn bình thường. Ông cho rằng nhiều nơi trên thế giới đã có các biện pháp bảo vệ các loài động vật hoang dã và họ đang làm rất tốt công việc của mình.

Các nhà khoa học vẫn còn rất tranh cãi về bản chất của quả bom dân số con người tác động như thế nào đến sự biến đổi của Trái Đất và các loài động vật khác. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học như thế này có tác dụng nhất định đến con người và giúp họ điều chỉnh hành vi, tránh những thảm họa đến với không chỉ các loài động vật mà còn chính của họ.

5 cuộc đại diệt chủng từng xảy ra trên trái đất:

Tuyệt chủng Ordovic - Silur

Đây là cuộc Đại Tuyệt chủng đầu tiên, xảy ra cách đây 440 - 450 triệu năm. Trong giai đoạn này có nhiều cuộc tuyệt chủng liên tiếp xảy ra tiêu diệt 17% số họ, 50% số chi và được coi là cuộc tuyệt chủng lớn thứ hai trong lịch sử nếu tính theo số loài bị tiêu diệt.

Vào kỷ Ordovic, khoảng 49% các chi động vật biển đã biến mất hoàn toàn khi cuộc tuyệt chủng kết thúc, các ngành động vật khác cũng suy giảm đi nhiều.

Tuyệt chủng Devon

Tuyệt chủng Devon kéo dài đến 20 triệu năm, bắt đầu cách đây khoảng 360 triệu năm, ngay trước thời điểm chuyển giao giữa kỷ Devon sang kỷ Cacbon.

Một thiên thạch có đường kính lớn đã va chạm với Trái đất, gây nên những đợt sóng thần, tàn phá hệ sinh thái bờ biển, đồng thời gây xáo trộn các tầng biển sâu. Các sinh vật biển là nạn nhân chủ yếu: những rạn san hô - ngôi nhà của sinh vật biển chết hàng loạt kéo theo sự tuyệt chủng của rất nhiều loài. Ước tính có khoảng 19% số họ, 50% số chi và 70 % số loài đã bị tuyệt diệt trong cuộc tuyệt chủng này.

Tuyệt chủng Permi - Trias

Đây là sự kiện tuyệt chủng khủng khiếp nhất trong lịch sử khi đã tuyệt diệt phần lớn sinh vật trên Trái đất, thiết lập lại gần như toàn bộ hệ thống sinh giới. Các nhà cổ sinh cho biết đã có đến hơn 90% sinh vật biển và 70% sinh vật trên cạn đã bị xóa sổ hoàn toàn.

Các bằng chứng khảo cổ cho thấy, nguyên nhân chính của hiện tượng trên là do sự vận động kiến tạo mạnh mẽ của lớp vỏ Trái đất, gây nứt gãy, dồn nén các mảng lục địa. Sự phun trào magma lên bề mặt Trái đất đã nhấn chìm tất cả trong biển lửa. Bên cạnh đó, bụi và khí carbonic tràn ngập không khí, gây hiệu ứng nhà kính khiến Trái đất càng trở nên nóng hơn bao giờ hết. Dưới đại dương, các dòng hải lưu thay đổi đã làm biến mất nhiều hệ sinh thái, sự sống trở nên vô cùng mong manh.

Một nguyên nhân nữa được cho là góp phần gây ra vụ đại tuyệt chủng đẫm máu này là sự va chạm của thiên thạch có bán kính 500km với Trái đất. Vết tích của vụ va chạm này được tìm thấy ở Nam Cực năm 2006 bởi các nhà khoa học thuộc trường Đại học Tiểu bang Ohio, Hoa Kỳ.

Tuyệt chủng Trias - Jura

Đây là cuộc tuyệt chủng đánh dấu ranh giới giữa kỷ Trias và kỷ Jura, xảy ra cách đây 199,6 triệu năm. Cuộc Đại Tuyệt chủng này có tác động sâu sắc đến đời sống sinh vật trên đất liền và trong lòng đại dương. Nhiều loài động vật có xương sống trong đại dương và bò sát biển đã biến mất, ngoại trừ thằn lằn cá, thằn lằn chân chèo. Các động vật không xương như ngành tay cuốn, ngành thân mềm, lớp lưỡng cư và đặc biệt là bò sát phụ lớp thằn lằn cổ (trừ khủng long) ở đất liền cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Khoảng 23% số họ, 48% số chi đã bị tuyệt chủng.

Sự kiện tuyệt chủng đã loại bỏ nhiều loài động vật lớn trên Trái đất, tạo điều kiện cho khủng long thống trị hành tinh suốt kỷ Jura và kỷ Phấn Trắng (Creta). Khủng long làm chủ toàn bộ mặt đất, trong khi đó các vùng nước ngọt là địa phận của tổ tiên loài cá sấu ngày nay (thuộc lớp phụ thằn lằn), nhóm thằn lằn cổ rắn và thằn lằn cá trở thành bá vương biển cả.

Tuyệt chủng Creta – Paleogen

Sự kiện tuyệt chủng này xảy ra vào cuối kỷ Creta cách đây khoảng 66,5 triệu năm, đánh dấu sự kết thúc của Đại Trung sinh và bắt đầu Đại Tân sinh bằng kỷ Paleogen. Khoảng 17% số họ, 50% số chi và 75% số loài đã bị tuyệt chủng sau biến cố này.

Sự kiện tuyệt chủng này là do một hoặc nhiều thảm họa đồng thời gây ra, như sự tác động mạnh mẽ của các thiên thạch (tạo nên các hố Chicxulub ở Mexico, Boltysh ở Ukraina) hoặc do mực nước biển tụt xuống, núi lửa phun trào mạnh mẽ tạo ra hiện tượng “bẫy Deccan” tàn phá nghiêm trọng sinh quyển Trái đất.

Các sự kiện địa chất đó đã làm giảm lượng ánh sáng và mức độ quang hợp, dẫn đến sự phá hủy hệ sinh thái Trái đất trên quy mô lớn. Khí hậu khô hơn, chuỗi thức ăn cũng bị phá vỡ.

Khủng long là loài động vật có xương sống bị ảnh hưởng đầu tiên khi môi trường thay đổi, sự đa dạng loài giảm đáng kể. Cùng với đó, một số loài thực vật, động vật không xương sống cũng biến mất trên Trái đất, tạo điều kiện cho lớp thú phát triển và dần chiếm ưu thế.

Cuộc tuyệt chủng kỷ Creta - Paleogen mang tính chất không đồng đều. Có những sinh vật bị tuyệt chủng hoàn toàn, một số khác chịu ảnh hưởng nặng nề, số còn lại hầu như không chịu tác động đáng kể nào.

Minh Anh (lược dịch)