Thiếu chế tài kiểm soát dễ dẫn tới trưởng đặc khu lạm quyền

ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh)

Dự thảo 3 đặc khu đều hướng tới casino

ĐB Nguyễn Phan Như Khuê (Đoàn TP.HCM) cho rằng, dự thảo cho 3 đơn vị đặc khu (Vân Đồn – Quảng Ninh, Bắc Vân Phong – Khánh Hòa, Phú Quốc – Kiên Giang) được bội chi, nhưng nếu bội chi ĐB Khuê băn khoăn “liệu có ảnh hưởng đến áp lực nợ công không?”.

Theo ông Khuê, nếu không khéo, không làm rõ đặc trưng riêng từng khu thì sợ cử tri hiểu là 3 đặc khu chỉ hợp pháp  hoá cho casino, vì dự thảo 3 đặc khu đều hướng tới casino. Do đó, “cần phải có đặc trưng riêng về kinh tế, gắn kết với vùng, không lẽ Phú Quốc cũng casino, Vân Đồn, Vân Phong cũng là casino?”.

Trái với quan điểm của ông Khuê, ĐB Lê Vĩnh Tân (đoàn Đồng Tháp) lại cho rằng, đây là khu hành chính – kinh tế đặc biệt thì tất nhiên phải có những chính sách ưu đãi vượt trội khu kinh tế khác để thu hút các nhà đầu tư. Hiện nay, như trong báo cáo của Bộ Trưởng bộ Kế hoạch và đầu tư, thì trong cả 3 khu này chủ yếu là cung ứng dịch vụ kinh doanh thương mại, trong đó có casino.

“Tôi nghĩ casino là loại hình kinh doanh đặc biệt. Còn nếu không có casino mà đầu tư loại hình kinh doanh sản xuất khác thì không có gì đặc biệt. Các đặc khu kinh tế tranh thủ các loại hình này. Nếu có cái này bây giờ có một số quy định pháp luật kèm theo, như việc tổ chức casino thì người Việt được vào không, kinh doanh thế nào thì cả là một vấn đề”- ông Tân nói.

Thủ tướng có quyền bãi miễn trưởng đặc khu

Về bộ máy đặc khu, theo ĐB Như Khuê, ngoài trưởng đặc khu không cần thiết thành lập HĐND, UBND, mà trực tiếp tỉnh sẽ giám sát, bộ máy cần sao cho gọn, hiệu quả. Ngoài ra, dự thảo cần lấy thêm ý kiến rộng rãi người dân để luật được thông qua có sự đồng thuận của cử tri, nhân dân. Trên thế giới có những đặc khu hiệu quả, nhưng có những nơi không hiệu quả, vì thế nếu xem xét các yếu tố chưa đầy đủ thì cần thận trọng khi triển khai. Ông Khuê cũng bày tỏ băn khoăn vì đặc khu phát triển kinh tế, nhưng cũng không thể xem nhẹ yếu tố quốc phòng an ninh, đầu tư tại đặc khu có nhiều yếu tố nước ngoài trong khi dự luật cho phép nhà đầu tư được thuê đất tới 99 năm.

Đồng tình với quan điểm này, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng, dự thảo quy định Thủ tướng bổ nhiệm trưởng đặc khu theo đề nghị của HĐND tỉnh, nhưng đề nghị cơ chế đặc biệt việc bãi miễn thuyên chuyển do Thủ tướng quyết luôn không cần thông qua.

“Tôi trao đổi với một số bộ thấy các bộ bị loại ra không còn thẩm quyền giám sát kiểm tra các đặc khu. Đồng ý đặc khu không nên chịu các đoàn kiểm tra liên tục hàng năm, nhưng vẫn phải chịu chung với các vấn đề mang tính quốc gia như môi trường. Anh Hà (Trần Hồng Hà – Bộ trưởng TNMT) nói tôi muốn có ý kiến gì về môi trường cũng không được”, ông Nghĩa cho hay.

Theo ĐB Nghĩa, trưởng đặc khu được giao quyền đặc biệt nhưng cũng cần ràng buộc trách nhiệm đặc biệt. Lý do là trưởng đặc khu chịu trách nhiệm trước Thủ tướng và chính quyền địa phương, nhưng cá nhân Thủ tướng bận trăm công  nghìn việc, bộ ngành không giám sát, tất cả vào hết chính quyền địa phương. Trong khi vừa qua một số địa phương quyết định sai về cấp phép, môi trường đã phải kỷ luật cán bộ.

Đồng tình với quan điểm này, ĐB Lê Vĩnh Tân (đoàn Đồng Tháp) - Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết:  Cơ cấu tổ chức đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, trên thế giới người ta có rất nhiều mô hình, ví dụ như Hồng Kông là đặc khu hành chính, Thâm Quyết là đặc khu kinh tế, còn ta ở đây là đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, tức là ghép cả hành chính lẫn kinh tế. Do vậy, sự đặc biệt ở đây là nó phải khác so với các luật quy định, nên lần này dự thảo luật xây dựng trên cơ sở không được trái Hiến pháp. Có thể sau khi thông qua luật này có thể phải sửa đổi một số luật hiện nay không phù hợp với đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt. Thí dụ Luật Chính quyền địa phương phải sửa điều 75 – tổ chức chính quyền địa phương. Bởi vì chính quyền địa phương phải có HĐND và UBND, còn đơn vị này  không phải làm một cấp chính quyền địa phương, nó là một đơn vị hành chính của địa phương và không có HĐND thì phải sửa đổi điều 75 của Luật chính quyền địa phương.

“Có thể nói như Bộ trưởng Bộ kế hoạch và Đầu tư nói nếu chúng ta không có chế tài kiểm soát dễ dẫn đến tình trạng lạm quyền rất lớn đối với trưởng đặc khu. Đây là vấn đề mới, nếu nói đảm bảo an toàn chưa thì chưa dám khẳng định. Hiện đặt ra cơ chế như vậy để chúng ta từng bước tiếp tục hoàn chỉnh. Điều đặc biệt là vận hành của bộ máy này nó gắn với cơ chế ủy quyền của các cơ quan trung ương gồm Chính phủ và các bộ ngành. Khi đã ủy quyền rồi phải tăng cường kiểm tra giám sát. Đề nghị thảo luận sâu thêm bởi chúng ta vừa phân cấp, phân quyền mạnh nhưng làm sao phải kiểm tra giám sát được. Chứ còn phân cấp, ủy quyền mạnh mà không thì rất khó’- ông Tân nói.