Tha tù theo Đề án 1461 sẽ hạn chế vi phạm pháp luật và tái phạm tội?

Đó là ý kiến của luật sư Trương Quốc Hòe – Văn phòng Luật sư Interla – Đoàn luật sư Thành phố Hà Nội nêu quan điểm về việc triển khai tha tù trước thời hạn có điều kiện theo Đề án 1461 mà Thủ tướng vừa phê duyệt và giao Bộ công an phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao và các cơ quan liên quan thực hiện.

Luật sư Trương Quốc Hòe trao đổi với PV Infonet.

PV: Theo Đề án 1461, những người được tha tù trước thời hạn như bị kết án phạt tù (chưa đến cơ sở giam giữ chấp hành án) nhưng bị bệnh nặng hoặc phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, lao động duy nhất trong gia đình và bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng do nhu cầu công vụ. Vậy luật sư nhận định như thế nào về tính nhân đạo trong trường hợp này?

LS Trương Quốc Hòe: Trước tiên cần phải khẳng định lại, theo Đề án 1461 và Điều 67 BLHS năm 2015, những người bị kết án phạt tù (chưa đến cơ sở giam giữ chấp hành án) là người bị bệnh nặng, phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi là người lao động duy nhất trong gia đình, nếu phải chấp hành hình phạt tủi thì gia đình sẽ gặp khó khăn đặc biệt, bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng tuy nhiên vẫn còn yêu cầu công vụ thuộc trường hợp hoãn chấp hành án phạt tù chứ không phải thuộc trường hợp được tha tù trước thời hạn.

Đối với những người được hoãn chấp hành án phạt tù sẽ vẫn phải tiếp tục chấp hành hình phạt tù sau khi sức khỏe được phục hồi đối với người bị bệnh nặng, đối với phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi sẽ được hoãn đến khi con đủ 36 tháng tuổi.

Còn đối với người là lao động duy nhất trong gia đình sẽ được hoãn đến 1 năm trừ trường hợp người đó bị kết án về các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc các tội khác là tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Trong trường hợp phạm tội ít nghiêm trọng nhưng do nhu cầu công vụ thì được hoãn đến 1 năm.

Biện pháp này thể hiện tính nhân đạo và khoan hồng của pháp luật đối với những trường hợp đặc biệt, tạo điều kiện để người chấp hành hình phạt tù hoàn thành nghĩa vụ đối với gia đình, cung cấp được những điều kiện chăm sóc cơ bản nhất cho con nhỏ và hoàn thành xong nghĩa vụ đối với cơ quan nhà nước trước khi chấp hành hình phạt tù. Biện pháp này vẫn thể hiện tính răn đe của pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, vẫn yêu cầu những người này chấp hành hình phạt tù mà mình đã phải chịu.

Còn đối với việc tha tù trước thời hạn có điều kiện, căn cứ theo Đề 1461 và Điều 66 BLHS năm 2015, tha tù trước thời hạn có điều kiện được áp dụng đối với những người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện.

Phạm tội lần đầu, có nhiều tiến bộ, ý thức cải tạo tốt, đã được giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù đối với người bị kết án về tội phạm nghiêm trọng trở lên, có nơi cư trú rõ ràng, đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, án phí và các nghĩa vụ bồi thường dân sự và đã chấp hành được ít nhất là một phần hai mức thời hạn tù đối với hình phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất 15 năm đối với tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn và các trường hợp trên không thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 66 BLHS năm 2015.

Đối với trường hợp người phạm tội là thương binh, bệnh binh, thân nhân gia đình liệt sỹ, gia đình có công với cách mạng, người từ đủ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi thì thời gian chấp hành ít nhất là một phần ba hình phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất 12 năm đối với tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn.

Việc thực hiện tha tù có điều kiện là bước cụ thể hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 49 –NQ/TW của Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đồng thời thể hiện tinh thần nhân đạo, chính sách khoan hồng của Đảng và nhà nước ta trong đấu tranh phòng, chống tội phạm và xử lý, giáo dục người phạm tội, ghi nhận và đảm bảo thực hiện các quyền con người, quyền cơ bản của công dân theo Hiến pháp năm 2013.

Các phạm nhân đang chờ đặc ân của Nhà nước.

PV: Đối với những người lĩnh án tù nặng hoặc phạm tội thuộc trường hợp nghiêm trọng như giết người, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma túy,… mà lại được tha tù trước thời hạn có điều kiện, được cho ra ngoài xã hội thì liệu có ổn không?

LS Trương Quốc Hòe: Trước tiên, căn cứ theo khoản 2 Điều 66 BLHS năm 2015 và Đề án 1461, thì những người bị kết án về tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội khủng bố, tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh hoặc người bị kết án từ 10 năm tù trở lên đối với tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm của con người.

Với những người bị kết tội 7 năm tù trở lên đối với các tội cướp tài sản, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản và sản xuất trái phép, mua bán trái phép, chiếm đoạt chất ma túy, người bị kết án tử hình được ân giảm hoặc những trường hợp không thi hành án tử hình thì sẽ không được áp dụng xem xét tha tù trước thời hạn có điều kiện.

Đối với những người phạm tội xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm của người khác mà bị kết án dưới 10 năm tù, người phạm các tội sản xuất trái phép, mua bán trái phép, chiếm đoạt chất ma túy bị kết án dưới 7 năm tù và đáp ứng đủ các điều kiện như đã nói ở trên thì mới có thể được xem xét tha tù trước thời hạn có điều kiện.

Mặc dù những trường hợp này đều là những tội phạm nghiêm trọng nhưng để được xem xét áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện họ đều phải đáp ứng tiêu chí đây là phạm tội lần đầu, trong quá trình cải tạo có nhiều tiến bộ, có ý thức tốt, có nơi cư trú rõ ràng và phải được giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù…

Dựa trên tính nhân đạo, khoan hồng của pháp luật, việc tha tù trước thời hạn có điều kiện cho những trường hợp này là hoàn toàn hợp lí bởi họ đã ăn năn hối cải về hành vi phạm tội của mình, có nhiều tiến bộ hơn nữa họ cũng đã chấp hành ít nhất 1/2 thời hạn mức thời hạn tù mà mình phải chịu.

Đồng thời, khi họ được áp dụng tha tù trước thời hạn nhưng khi ra ngoài xã hội những người này vẫn phải thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách, vẫn có sự quản lý, giám sát chặt chẽ của chính quyền địa phương.

PV: Về bản chất pháp lý, những người được tha tù trước thời hạn có điều kiện vẫn là người đang chấp hành án, chỉ thay đổi từ hình thức chấp hành án trong các cơ sở giam giữ sang chấp hành án tại cộng đồng xã hội. Quy định này có phù hợp hay không?

LS Trương Quốc Hòe: Tha tù có điều kiện trước thời hạn là hình thức mới xuất hiện trong BLHS năm 2015. Việc tha tù trước thời hạn được áp dụng theo hình thức đặc xá tha tù trước thời hạn. Tuy nhiên, các đối tượng được áp dụng hình thức này có số lượng lớn, diện đối tượng tương đối rộng chưa thể hiện đầy đủ ý nghĩa đặc ân của Nhà nước ta đối với người phạm tội.

Người được đặc xá tha tù trước thời hạn là người đã được pháp luật chấp nhận chấp hành xong bản án và không còn điều kiện, quy định pháp lý nào ràng buộc nên một số đối tượng không chịu tiếp tục phấn đấu rèn luyện dẫn đến tái phạm tội. Thực hiện tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp có tính nhân văn và hiệu quả hơn. Khi áp dụng biện pháp này người bị kết án có điều kiện sớm tái hòa nhập cộng đồng, hạn chế vi phạm pháp luật và tái phạm tội.

Hơn nữa, thực tế cho thấy chúng ta đang bị quá tải trong việc thi hành án phạt tù. Số lượng phạm nhân thì ngày càng tăng lên tuy nhiên, hệ thống cơ sở hạ tầng, cở sở vật chất tại các trại giam vẫn chưa được đảm bảo ảnh hưởng đến việc thực hiện các chính sách pháp luật đối với phạm nhân.

Đồng thời quy định này cũng dựa trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của các nước trên thế giới. Thực tế các nước khác sau khi áp dụng hình thức tha tù trước thời hạn có điều kiện cho thấy biện pháp này có tính răn đen xã hội cao, tạo động lực thúc đẩy phạm nhân cải tạo tiến bộ và cơ hội hòa nhập cộng đồng sớm hơn, hiệu quả hơn cho người bị kết án phạt tù, đồng thời nâng cao trách nhiệm của cộng đồng trong việc phối hợp với các cơ quan nhà nước trong quản lý, giáo dục, giám sát người bị kết án phạt tù.

Những người đang chấp hành hình phạt tù được hưởng hình thức tha tù trước thời hạn có điều kiện phải là những người đáp ứng đủ các điều kiện như đã nói trên. Họ là những người đã nhận thức rõ và ăn năn hối cải về hành vi phạm tội của mình. Hơn nữa, họ còn phải có ý thức và có thành tích cải tạo tốt thì mới được xét để áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện. Xét trên tính nhân đạo, tinh thần nhân văn cần phải tạo cho những người muốn hoàn lương để một cơ hội để họ có thể làm lại cuộc đời, sửa sai lỗi lầm và hòa nhập sớm với cộng đồng.

PV: Việc áp dụng hình thức tha tù trước thời hạn có điều kiện có giảm được kinh phí cho các cơ quan chức năng không hay việc áp dụng thêm biện pháp trong việc thi hành án phạt tù như vậy chỉ khiến tội phạm ngày một nhiều vì nhờn với pháp luật?

LS Trương Quốc Hòe: Đề án này mới được Thủ tướng Chính phủ thông qua chưa thực thi trên thực tế nhưng nếu theo tinh thần của đề án, việc áp dụng hình thức tha tù trước thời hạn có điều kiện sẽ tạo điều kiện thuận lợi giảm áp lực trong công tác thi hành án tù, giảm áp lực đối với việc giam giữ phạm nhân tại các trại giam, giảm chi phí tăng cường xây dựng thêm các trại giam mới. Hơn nữa, việc áp dụng tha tù trước thời hạn là có điều kiện, sau khi ra khỏi trại giam, những người bị kết án vẫn bị áp dụng các biện pháp quản lí chặt chẽ của địa phương, nếu có vi phạm sẽ có chế tài xử lý.