ĐBQH quyết bảo vệ quy định "phải ghi âm, ghi hình khi hỏi cung"

ĐB Lê Thị Nga (Thái Nguyên), Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội góp ý kiến thảo luận tại hội trường về dự án Bộ luật tố tụng hình sự sáng 17/6.

“Cần bao nhiêu tiền nói để Quốc hội biết…”

Bày tỏ quan điểm ủng hộ về hoạt động ghi âm, ghi hình, ĐB Nguyễn Thị Nga - Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội đề nghị quy định rõ hơn tại Điều 174 là: “Khi hỏi cung phải ghi âm và ghi hình”. 

Quy định như vậy cũng nhằm đảm bảo minh bạch quá trình hỏi cung, ghi nhận khách quan hoạt động nghiệp vụ của điều tra viên, kiểm sát viên, luật sư. 

Đây cũng là bằng chứng khách quan để bảo vệ điều tra viên nếu bị nghi can vu cáo bức cung, nhục hình và bảo vệ nghi can nếu việc bức cung, nhục hình là có thật, bảo vệ luật sư nếu bị nghi ngờ là xui cho bị can chối tội.

ĐB Lê Thị Nga - Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội

Trước lo lắng của nhiều ĐBQH cho rằng việc đầu tư cho thiết bị ghi âm, ghi hình khá tốn kém, bà Nga nói thẳng, “Nếu có ý kiến phản biện rằng không đủ kinh phí thì cũng cần đưa ra con số cụ thể cần bao nhiêu tiền để Quốc hội biết và phân bổ ngân sách cho hoạt động điều tra, bởi đảm bảo kinh phí, cơ sở vật chất cho các hoạt động này là một yêu cầu quan trọng trong Nghị quyết của đảng về cải cách tư pháp”- ĐB Lê Thị Nga nói.

Nhiều người hoảng loạn khi lần đầu bị công an triệu tập

Về quyền không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội, ĐB Lê Thị Nga cho rằng, đây là quyền tự nhiên của con người, quyền tự bảo vệ.

Bà biện luận: "Một người là thủ phạm nhưng có thể có hàng chục người bị tình nghi và bị tình nghi chưa phải là có tội. Luật cần đảm bảo quyền này cho những người bị tình nghi khi bản thân họ tự thấy chưa đủ điều kiện về nhiều mặt như kiến thức pháp luật, về thể chất, tinh thần. Họ cần thời gian để bình tĩnh suy nghĩ cân nhắc, cần có người trợ giúp về mặt pháp lý để tránh tình trạng tự đưa mình vào tình thế bất lợi, tự buộc tội chính mình.

“Thực tế cho thấy, lần đầu bị công an triệu tập, nhiều người mất bình tĩnh, thậm chí hoảng loạn, nhất là người ít hiểu biết pháp luật, vị thành niên, người dân tộc thiểu số, có những trường hợp đã tự sát tại nơi lấy lời khai hoặc nơi giam giữ”- ĐB Lê Thị Nga nói.

Viện dẫn cho lập luận của mình, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội dẫn chứng, như trường hợp anh Hoàng Văn Ngài, người dân tộc H’Mông, tự sát năm 2013 tại Công an Gia Nghĩa - Đăk Nông sau 2 ngày bị triệu tập lên làm việc.

Vị nữ ĐB tỉnh Thái Nguyên tiếp lời, “quyền tự bảo vệ đó thực chất là một phần quan trọng của quyền bào chữa. Đây là một phương thức tự bảo vệ đơn sơ nhất, nhưng khả thi nhất cho người dân dù ở trình độ nhận thức pháp luật thấp nhất trước sự đối diện với cán bộ điều tra được đào tạo bài bản về thủ pháp điều tra, dầy dạn nghiệp vụ thẩm vấn. Thực hiện quyền này còn giúp giảm tối đa oan, sai”.

Nếu bỏ lọt tội phạm chỉ sai một lần thì làm oan đã nhân đôi số lần sai vì đã bao hàm cả bỏ lọt. Việc dùng mọi biện pháp (kể cả vũ lực) buộc nghi can phải khai nhận tội mà mình không thực hiện, sau đó hợp thức hóa, ngụy tạo chứng cứ khác cho phù hợp với diễn biến lời nhận tội, rồi lấy đó làm chứng cứ để buộc tội trước tòa - đây là nguyên nhân gốc rễ của những vụ án oan chấn động dư luận vừa qua, vụ kết tội Huỳnh Văn Nén cùng 5 người khác trong gia đình giết bà Dương Thị Mỹ, vụ Nguyễn Thanh Chấn và vụ Trần Văn Đỡ ở Sóc Trăng là 3 vụ điển hình.

Cũng theo bà Nga, việc phụ thuộc vào lời khai nhận tội của nghi can và "suy đoán có tội" đã trở thành khá phổ biến. Điều tra, truy tố, xét xử sẽ được kết thúc một cách nhanh chóng nếu có được lời nhận tội. Vì vậy, thực tế nhiều trường hợp đã biến từ "quyền trình bày lời khai" thành nghĩa vụ phải khai báo và đã từng xảy ra mớm cung, bức cung, nhục hình; biến việc không thực hiện quyền trình bày lời khai thành "thiếu thành khẩn", "không hợp tác với cơ quan tố tụng"; nghi can tự bào chữa bị coi là "quanh co, chối tội hòng trốn tránh trách nhiệm"…

Và tất cả những tình tiết này đều bị tòa án dùng làm căn cứ để quyết định mức án nặng hơn. Và việc lãnh đạo liên ngành tư pháp trung ương tại Báo cáo 38/BC-VKSTC ngày 27/3/2015 kiên trì bảo vệ bản án kết tội Hồ Duy Hải trên cơ sở chủ yếu căn cứ vào lời khai nhận tội của Hải mà bỏ qua hàng loạt vi phạm rất nghiêm trọng về nội dụng và tố tụng theo tôi cũng là một minh chứng rõ ràng của xu hướng suy đoán có tội.