Có nên giao Bộ Ngoại giao đàm phán Điều ước quốc tế?

Sáng ngày 30/3, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế (sửa đổi).

Trình bày báo cáo tại hội trường, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Trần Văn Hằng cho biết, có ý kiến đề nghị nên giao cho Bộ Ngoại giao chủ trì trong hoạt động đàm phán ĐƯQT, còn Bộ Tư pháp chuyên kiểm tra và thẩm định ĐƯQT. Có ý kiến cho rằng cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế về việc quy định giao Bộ Tư pháp thẩm định tính hợp hiến, hợp pháp của ĐƯQT; giao Bộ Ngoại giao thẩm tra, thẩm định nội dung các ĐƯQT.

Trước ý kiến trên, ông Hằng cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, Bộ Ngoại giao là cơ quan chịu trách nhiệm giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về đối ngoại, về ký kết và thực hiện ĐƯQT, nhưng không phải là cơ quan chủ trì hay tham gia đàm phán tất cả các ĐƯQT.

Theo ông, việc kiểm tra ĐƯQT của Bộ Ngoại giao và thẩm định ĐƯQT của Bộ Tư pháp có tính chất khác nhau. Việc thẩm định của Bộ Tư pháp là nhằm mục đích đánh giá tính hợp hiến, sự phù hợp giữa quy định của ĐƯQT và pháp luật trong nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Trần Văn Hằng giải trình trước Quốc hội.

Trong khi đó, vai trò kiểm tra của Bộ Ngoại giao là xem xét sự cần thiết, mục đích ký ĐƯQT trên cơ sở đánh giá quan hệ giữa Việt Nam với đối tác nước ngoài, đánh giá sự phù hợp của ĐƯQT với đường lối đối ngoại của Việt Nam.

"Việc quy định vai trò của Bộ Ngoại giao kiểm tra ĐƯQT, Bộ Tư pháp thẩm định ĐƯQT như từ trước đến nay là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của mỗi Bộ. Do vậy, đề nghị Quốc hội cho giữ như dự thảo Luật", ông Hằng nói.

Trước ý kiến cho rằng ĐƯQT có nội dung khác hoặc chưa được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội, ĐƯQT có quy định trái pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH cần trình UBTVQH cho ý kiến trước khi đàm phán, ký.

Về vấn đề trên, ông Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật đã quy định các nội dung này tại Điều 14 và Điều 42. Trong Luật ký kết, gia nhập và thực hiện ĐƯQT hiện hành, đàm phán và ký được gộp thành một quy trình, do đó có quy định xin ý kiến UBTVQH “trước khi đàm phán, ký”.

Tuy nhiên, do dự thảo Luật tách đàm phán và ký thành các quy trình riêng nên chỉ giữ quy định xin ý kiến UBTVQH trước khi ký các ĐƯQT có nội dung như trên vì trên thực tế, trước khi đàm phán có thể mới chỉ xác định được những chủ trương lớn, chưa có nội dung ĐƯQT nên quy định xin ý kiến UBTVQH trước khi ký là phù hợp. Do đó, đề nghị Quốc hội cho giữ quy định như dự thảo Luật.

Đề cập đến ý kiến đề nghị cụ thể hóa chức vụ, hàm cấp, tiêu chuẩn của người được ủy quyền đàm phán, ký đối với từng loại ĐƯQT hoặc ủy nhiệm tham dự hội nghị quốc tế, ông Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cho rằng, việc đàm phán ĐƯQT có thể diễn ra ở nhiều cấp khác nhau như cấp chuyên viên kỹ thuật (thường Trưởng đoàn là cán bộ cấp Cục/Vụ), cấp Bộ, cấp Chính phủ, ngoài ra còn phải đảm bảo đối đẳng, tương xứng với người được ủy quyền đàm phán của bên nước ngoài. Do đó, dự thảo Luật không thể quy định cụ thể chức vụ, tiêu chuẩn của người đàm phán, người dự hội nghị quốc tế.

Trước một số ý kiến đề nghị quy định rõ, cụ thể hơn các ĐƯQT về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân thuộc thẩm quyền phê chuẩn của Quốc hội, ông Hằng cho biết, từ thực tế thẩm tra các ĐƯQT trình Quốc hội phê chuẩn từ khi Hiến pháp có hiệu lực đến nay và tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật quy định các ĐƯQT về quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân trình Quốc hội phê chuẩn là:“ĐƯQT làm thay đổi, hạn chế hoặc chấm dứt quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo quy định của luật, nghị quyết của Quốc hội” như đã thể hiện tại điểm d, khoản 1 Điều 4 và điểm c, khoản 1 Điều 29.