Cần thiết hoàn thiện cơ chế chính sách, tạo điều kiện cho báo chí phát triển

Sau đại dịch Covid-19, Báo chí cách mạng Việt Nam đang thực sự đứng trước những khó khăn, thách thức mới. Không chỉ dừng lại ở việc thực hiện cơ chế tự chủ với lộ trình triển khai Đề án Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, mà báo chí còn bị ảnh hưởng nghiêm trọng trước sự suy thoái của nền kinh tế. Chính vì vậy, việc nhận diện được thực trạng của kinh tế báo chí và hoàn thiện cơ chế chính sách, bảo đảm ổn định, bền vững tài chính cho các cơ quan báo chí hoạt động là rất cần thiết.

Thực trạng báo chí hiện nay

Trên thực tế, tài chính của các cơ quan báo chí đang tồn tại 3 cơ chế: Ngân sách Nhà nước bao cấp toàn bộ; ngân sách bao cấp một phần, tự cân đối chi; tự chủ hoàn toàn phần về tài chính. Hiện có 300/857 cơ quan báo chí tự chủ về tài chính. Trong khi cơ quan báo Đảng phần lớn được hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước thì báo của các bộ, ngành và các tổ chức đoàn thể phần lớn tự hạch toán, tiếp tục gặp nhiều khó khăn.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng thăm gian trưng bày báo Kinh tế & Đô thị tại Hội báo Xuân toàn quốc. Ảnh: Thanh Hải

Đáng nói, các cơ quan báo chí hiện đang phải đối diện với nghịch lý là mặc dù có cơ chế tài chính giống như DN, cũng phải lo kinh phí vận hành bộ máy như chi trả lương, thưởng, nhuận bút, văn phòng phẩm... và phải gánh nhiệm vụ tuyên truyền, định hướng nội dung thông tin, hoạt động theo Luật Báo chí. Không thể vì chuyện doanh thu giảm mà dừng sản xuất báo, hay vì tăng doanh thu mà bị cuốn vào cơn lốc “lá cải hóa”, xa rời tôn chỉ mục đích.

Nguồn lực báo chí và những giá trị do báo chí đem lại cho xã hội vô cùng lớn nhưng báo chí đang đứng trước một thực tế, đó là nguồn thu suy giảm mạnh. Theo thống kê, năm 2019, số lượng phát hành và quảng cáo của báo in tiếp tục giảm. Tổng doanh thu báo chí in là 3.508 tỷ đồng, giảm 3,9% so với năm 2018, trong đó doanh thu quảng cáo 1.227 tỷ đồng, giảm 5,6% so với năm 2018.

Tuy nhiên, năm 2019 tổng doanh thu của báo chí điện tử đạt 1415 tỷ đồng, tăng 13% so với năm 2018, trong đó doanh thu quảng cáo tăng 13,2%. Dù vậy, con số này vẫn xếp sau mạng xã hội. Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, hiện các DN lựa chọn quảng cáo trên các mạng xã hội đang chiếm đến 70% và thời gian tới còn xu hướng tăng do hiệu quả cao hơn. Cụ thể, quảng cáo trên Facebook chiếm 275 triệu USD, Google 174,9 triệu USD.

Vậy tòa soạn báo, tạp chí sẽ “trụ” thế nào trước vòng xoáy đó? Nhất là khi đại dịch Covid-19? Với trường hợp của báo Kinh tế & Đô thị chúng tôi, được cơ quan chủ quản bao cấp một phần về chi đầu tư, tự cân đối thu - chi cho các hoạt động thường xuyên, sau đại dịch Covid-19, để đối phó với những khó khăn, Báo đã phải cắt giảm 15% đối với các khoản chi phí thường xuyên không cần thiết và giữ nguyên lương, nhuận bút của các cán bộ, phóng viên, nhân viên. Tuy nhiên, nếu tình hình xấu hơn, câu chuyện cắt giảm sẽ phải tính tiếp.

Về ưu đãi thuế thu nhập DN đối với cơ quan báo chí: Theo Thông tư 78/2014/TT-BTC thì các cơ quan báo chỉ được ưu đãi thuế suất thuế thu nhập DN là 10% (mức bình thường là 20%) đối với doanh thu bán báo in và quảng cáo trên báo in, còn quảng cáo trên báo điện tử vẫn là 20%. Tuy nhiên, hiện nay doanh thu báo in các cơ quan báo chí đều giảm mạnh, nên các DN hầu như đã chuyển sang quảng cáo trên báo điện tử.

Từ thực tế đó, rõ ràng báo chí để tồn tại bền vững, đồng thời bảo đảm nhiệm vụ tuyên truyền thì cần phải tìm cách gia tăng nguồn thu.

Giải pháp tăng nguồn thu

Theo Luật Báo chí năm 2016, nguồn thu của cơ quan báo chí gồm: Nguồn thu do cơ quan chủ quản báo chí cấp; Thu từ bán báo, bản quyền xem các sản phẩm báo chí, quảng cáo, trao đổi, mua bán bản quyền nội dung; Thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ của cơ quan báo chí, các đơn vị trực thuộc cơ quan báo chí; Nguồn thu từ tài trợ hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ quan báo chí phát huy được tất cả nguồn thu mà luật cho phép thì vẫn nhiều cơ quan báo chí chưa phát huy được hết các nguồn thu này. Do đó, việc đa dạng hóa nguồn thu là yêu cầu tiên quyết cho sự trường tồn của các tòa soạn hiện nay. Và để làm được điều đó, rõ ràng báo chí cần hoạt động một cách chuyên nghiệp. Trong đó, việc nâng cao chất lượng thông tin, nâng cấp hình thức truyền tải nhằm thu hút đông đảo độc giả; tích cực tham gia phát huy các kỹ năng truyền thông, tổ chức đơn vị kinh doanh trực thuộc nhằm tạo ra những nguồn thu mới một cách hợp pháp, chính đáng...

Cách đây khoảng chục năm, báo Kinh tế & Đô thị của chúng tôi chỉ có 2 nguồn thu chính: Nhà nước đặt hàng và phát hành báo. Đến nay có thêm 3 - 4 nguồn thu mới mang tính chủ lực, đó là quảng cáo, tổ chức sự kiện, liên kết… Thay vì chú trọng báo in thì nay, Kinh tế & Đô thị đã đa dạng hóa sản phẩm, phát triển truyền thông đa phương tiện, đẩy mạnh phát triển tòa soạn hội tụ. Phóng viên, biên tập viên có thể làm được tất cả các thể loại, loại hình báo chí, thực hiện tất cả các vai để tác nghiệp, sáng tạo tác phẩm, hỗ trợ phát hành và làm quảng cáo truyền thông. Tôi cho rằng, trong bối cảnh khó khăn như hiện nay, báo chí chúng ta trước tiên phải tự cứu lấy mình thay vì ngồi chờ "trời" cứu.

Phó Chủ tịch Thường trực HĐND TP Nguyễn Ngọc Tuấn chúc mừng báo Kinh tế & Đô thị nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam. Ảnh: Phạm Hùng

NGUYỄN MINH ĐỨC 

Tổng biên tập Báo Kinh tế và đô thị