Xử phạt hành chính cần thông báo về cơ quan, địa phương

> Quy định quyền tịch thu tang vật chưa phù hợp

Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện vi phạm hành chính theo thủ tục quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật. Đây cũng là vấn để cốt lõi của xử lý vi phạm hành chính, bao gồm các nội dung: hình thức xử phạt hành chính và thẩm quyền xử phạt hành chính.

PV báo điện tử Infonet đã có cuộc trao đổi với TS.Trần Thị Hiền, Phó chủ nhiệm khoa Hành chính – Nhà nước Trường Đại học Luật Hà Nội xung quanh các nội dung này.

TS Trần Thị Hiền, Phó Chủ nhiệm Khoa Hành chính - Nhà nước, Trường ĐH Luật Hà Nội

Trong kỳ họp Quốc hội lần này, Quốc hội sẽ thảo luận và thông qua Luật xử lý vi phạm hành chính. Vậy, các yêu cầu đặt ra đổi với việc xây dựng các hình thức xử phạt vi phạm hành chính là gì, thưa Tiến sĩ?

Hình thức xử phạt hành chính được hiểu là các biện pháp cưỡng chế nhà nước được áp dụng đối với cá nhân hoặc tổ chức thực hiện vi phạm hành chính.

Pháp luật quy định các hình thức xử phạt hành chính, thực chất là xác định các mức độ áp dụng cưỡng chế nhà nước đối với đối tượng thực hiện vi phạm hành chính. Các mức độ cưỡng chế này được xác định bởi tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm hành chính.

Việc xây dựng khung pháp luật về các hình thức xử phạt hành chính phải đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau:

Hình thức xử phạt hành chính phải đảm bảo phù hợp với mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm hành chính.

Các vi phạm pháp luật vô cùng đa dạng, tính chất mức độ cũng rất khác biệt. Mức độ nguy hiểm cho xã hội của các vi phạm được xác định, bởi yếu tố định tính và yếu tố định lượng. Các yếu tố định tính như vi phạm lần đầu, vi phạm nhiều lần, có tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp... cho biết hành vi đã được thực hiện với tính chất nào. Các yếu tố định lượng như giá trị thiệt hại do vi phạm gây ra, công cụ, phương tiện vi phạm, số lượng và giá trị hàng hoá vi phạm... lượng hoá mức độ nguy hiểm của hành vi vi phạm theo thang giá trị tương ứng về vật chất hoặc tinh thần. Việc xác định hình thức xử phạt hành chính đảm bảo phù hợp với mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm sẽ nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống vi phạm hành chính.

Các hình thức xử phạt hành chính phải đa dạng, phù hợp với sự phát triển xã hội.

Xã hội phát triển kéo theo hiện tượng vi phạm hành chính ngày càng đa dạng về tính chất và chủng loại, xảy ra mọi lúc mọi nơi, xâm hại nhiều quan hệ xã hội ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Do đó, cần có nhiều và đa dạng các hình thức xử phạt hành chính mới có thể kịp thời xử lý vi phạm hành chính xảy ra trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Nếu hình thức xử phạt hành chính không nhiều và đa dạng thì pháp luật về xử phạt hành chính sẽ lạc hậu, không đạt được mục đích ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm hành chính.

Pháp luật về hình thức xử phạt hành chính cần đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ.

Các văn bản nguồn tạo thành pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính rất nhiều. Tuy nhiên, văn bản pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính có thể chia thành hai nhóm: Nhóm văn bản pháp luật quy định chung và nhóm văn bản pháp luật về xử phạt hành chính trong các lĩnh vực quản lý cụ thể. Việc xây dựng pháp luật về xử phạt hành chính cần đảm bảo sự thống nhất giữa các nhóm văn bản này trong việc xác định các hình thức xử phạt, tạo điều kiện cho việc áp dụng pháp luật về xử phạt hành chính có hiệu quả.

Bà đánh giá thế nào về các hình thức xử phạt vi phạm hành chính quy định trong dự thảo Luật xử lý vi phạm hành chính?

Dự thảo Luật xử lý vi phạm hành chính đã đưa ra các hình thức xử phạt: Cảnh cáo; phạt tiền; tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính; buộc lao động phục vụ cộng đồng; trục xuất và buộc học tập các quy định pháp luật liên quan đến vi phạm. Tuy nhiên, mỗi hình thức xử phạt cần quy định rõ hơn. Cụ thể:

Hình thức cảnh cáo: Đây là hình thức phạt chính, áp dụng đối với các vi phạm có mức độ nguy hiểm cho xã hội thấp, chủ yếu mang tính giáo dục. Tuy nhiên, nếu hình thức phạt cảnh cáo hành chính chỉ dừng ở mức độ quy định như hiện nay thì hiệu quả áp dụng hình thức xử phạt này sẽ không cao. Nên quy định buộc các chủ thể có thẩm quyền xử phạt phải thông báo việc xử phạt cảnh cáo về cơ quan, đơn vị công tác của cán bộ, công chức, viên chức vi phạm hoặc nơi cư trú của cá nhân vi phạm. Việc thông báo này sẽ tác động tích cực hơn đến tâm lí của đối tượng vi phạm.

Song song với vấn đề này, pháp luật về cán bộ, công chức cũng cần bổ sung quy định cán bộ, công chức nếu 3 lần bị phạt hành chính thì sẽ bị xử lý kỉ luật. Trong trường hợp đối tượng bị phạt cảnh cáo là tổ chức thì pháp luật cũng quy định số lần bị phạt cảnh cáo để có thể bị áp dụng biện pháp xử lý nghiêm khắc hơn.

Đồng thời với việc bổ sung quy định trên, nhà nước nên đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin trong việc quản lý xử phạt hành chính để có thể tra cứu số lần xử phạt nhằm xác định tính chất tái phạm, áp dụng quy định về tình tiết tăng nặng.

Hình thức phạt tiền: Phạt tiền là hình thức phạt chính được áp dụng đối với hầu hết các loại vi phạm hành chính trong tất cả các lĩnh vực quản lý. Bản chất của phạt tiền là sự tác động đến lợi ích vật chất của người vi phạm mà cụ thể là buộc đối tượng vi phạm phải nộp khoản tiền nhất định, sung vào công quỹ nhà nước.

Tôi cho rằng không nên tăng mức phạt tiền hành chính lên quá cao. Điều quan trọng là cần xác định mức phạt tiền phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của vi phạm hành chính. Cần tôn trọng ranh giới giữa vi phạm hành chính và tội phạm. Trong những trường hợp, vi phạm pháp luật có tính chất, mức độ nguy hiểm cao, xét thấy cần thiết phải định lượng bằng giá trị tiền phạt lớn hơn 1.000.000.000 đồng (một tỉ đồng) thì cần coi đó là tội phạm, bị áp dụng hình phạt tiền theo quy định của Bộ luật hình sự.

Tước quyền sử dụng giấy phép: Là thu hồi giấy phép mà nhà nước đã trao cho cá nhân, tổ chức được phép khai thác, sử dụng các quyền, lợi ích phù hợp với nội dung của giấy phép. Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề, người vi phạm không được thực hiện những hoạt động ngành nghề mà chứng chỉ hành nghề đó đã xác nhận.

Về nội dung, tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề nhằm triệt tiêu điều kiện mà người vi phạm đã sử dụng là phương tiện thực hiện vi phạm. Hình thức xử phạt này đồng thời mang tính phòng ngừa, ngăn chặn và tính cưỡng chế làm bất lợi về lợi ích vật chất và tinh thần. Đây là hình thức xử phạt bổ sung, chỉ được áp dụng kèm theo hình thức xử phạt chính là phạt tiền. Hình thức xử phạt bổ sung này được đánh giá là khá nghiêm khắc, để lại hậu quả tương đối nặng nề cho người vi phạm. Chẳng hạn, người vi phạm bị tước giấy phép kinh doanh sẽ bị mất đi nguồn thu nhập trong tương lai.

Do vậy, pháp luật cần quy định cụ thể những trường hợp áp dụng tước quyền không thời hạn và những trường hợp chỉ áp dụng tước quyền có thời hạn.

Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính: Hình thức xử phạt bổ sung này tước đi quyền sở hữu của chủ thể vi phạm, tác động vào lợi ích kinh tế của chủ thể đó và cũng có tác dụng ngăn ngừa chủ thể này tiếp tục thực hiện vi phạm.

Theo chúng tôi, Luật xử lý vi phạm hành chính nên quy định tuỳ theo từng trường hợp mà tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm được áp dụng với tính chất là phạt bổ sung hay biện pháp khắc phục hậu quả để đáp ứng tính linh hoạt trong xử lý vi phạm hành chính. Khi hết thời hiệu xử phạt, tang vật, phương tiện vi phạm có thể bị tịch thu với tính chất là biện pháp khắc phục hậu quả bởi một quyết định độc lập.

Buộc lao động phục vụ cộng đồng: Theo Dự thảo, hình thức này được áp dụng thay cho hình thức phạt tiền trong trường hợp hình thức phạt tiền và việc áp dụng phạt tiền không thực hiện được hoặc không có tác dụng răn đe, giáo dục đối với người vi phạm. Đây là hình thức xử phạt có tác dụng giáo dục đồng thời tính cưỡng chế cũng rất nghiêm khắc đối với những đối tượng vi phạm mà việc áp dụng hình thức phạt tiền bị coi là "quá nhẹ", không có ý nghĩa. Tuy nhiên, để hình thức xử phạt buộc lao động phục vụ cộng đồng có thể được áp dụng có hiệu quả thì pháp luật cần thiết phải quy định cụ thể về trách nhiệm của các cơ quan chính quyền cấp cơ sở trong việc tổ chức quản lý đối tượng bị áp dụng hình thức xử phạt này.

Buộc học tập các quy định pháp luật có liên quan đến vi phạm: Để tránh cho hình thức xử phạt này chỉ mang tính hình thức thì pháp luật cần quy định có nguồn kinh phí chỉ cho việc tổ chức học tập. Có thể quy định theo hướng ngân sách nhà nước sẽ hỗ trợ một phần, phần còn lại buộc cá nhân, tổ chức vi phạm có nghĩa vụ đóng góp.

So với Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, dự thảo Luật xử lý vi phạm hành chính đã có thay đổi lớn về thẩm quyền xử phạt. Việc tăng thẩm quyền cho các cá nhân thực thi công vụ như dự thảo quy định đã đáp ứng được yêu cầu xử lý vi phạm hành chính chưa, thưa bà?

Việc nâng thẩm quyền xử phạt cho các chức danh công chức như dự thảo đã đưa ra là đúng và cần thiết. Tuy nhiên, cũng phải đặt ra vấn đề kiểm soát bằng việc đưa ra những chế tài đủ mạnh đối với người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, nếu họ có hành vi phạm pháp luật, nhằm tránh những tiêu cực có thể xảy ra trong quá trình xử lý vi phạm hành chính.

Xin cảm ơn bà về cuộc trao đổi!.

Kiên trung