Vì sao Lịch sử là môn học bị coi thường nhất? (Phần 2)

>>Vì sao Lịch sử là môn học bị coi thường nhất (Phần 1)

"Hội thảo khoa học quốc gia về dạy và học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam" vừa được Bộ GD-ĐT và Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam phối hợp tổ chức trong hai ngày 18 - 19/8 - Ảnh: HC

Giáo viên, SGK... đều tồn tại nhiều bất cập

Như tin đã đưa, tại "Hội thảo khoa học quốc gia về dạy và học Lịch sử (LS) ở trường phổ thông Việt Nam" vừa được Bộ GD-ĐT và Hội Khoa học LS Việt Nam phối hợp tổ chức tại Đà Nẵng trong 2 ngày 18 - 19/8, đã có tới 99 tham luận gửi tới Ban tổ chức cùng 46 ý kiến phát biểu tại các phiên họp chính thức và thảo luận ở các tiểu ban.

Qua tổng hợp, PGS-TS Nghiêm Đình Vỳ (Chủ tịch Hội đồng Bộ môn Lịch sử (LS), Bộ GD-ĐT) cho hay, các tham luận đều cho rằng sách giáo khoa (SGK) LS phổ thông hiện hành gần như tóm tắt sách LS của người lớn để cho học sinh (HS) học. Xét về mặt kiến thức, SGK thừa những cái không cần thiết nhưng lại thiếu một số nội dung cơ bản, tiêu biểu. Cách trình bày SGK còn dàn trải, thống kê sự kiện, rất nặng nề, nhàm chán. Nhiều thành tựu nghiên cứu mới về LS chưa được cập nhật (Vương triều Mạc, chủ quyền của nước ta đối với quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa...).

Đặc biệt, đội ngũ giáo viên môn LS vừa thiếu số lượng, vừa yếu chuyên môn. Hiện có 70 trường tham gia đào tạo giáo viên dạy LS nhưng chỉ có 6 - 7 khoa LS trong hơn 20 trường đại học có ngành Sử là có khả năng đào tạo những cử nhân giảng dạy và nghiên cứu được xã hội chấp nhận. Trong khi chất lượng đào tạo ở các trường cao đẳng sư phạm chưa tốt thì có trường lại được nâng cấp lên đại học, có đủ tư cách pháp nhân mở cả hệ đại học tại chức (từ đó cho "ra lò" các cử nhân dạy LS) là vấn đề rất cần xem xét.

"Việc thành lập mới, nâng cấp các trường đại học quá nhanh, quá nhiều trong khi không đủ các điều kiện cần thiết, và các trường này lại cũng tham gia đào tạo giáo viên LS. Có cơ sở đại học chỉ có vài cán bộ dạy môn LS Đảng trong bộ môn Mác - Lênin nhưng cũng được mở cả ngành sư phạm LS và ngành LS ngoài sư phạm! Do đó, chất lượng đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhà giáo chưa được chú trọng đúng mức, chưa có những biện pháp có hiệu quả để đáp ứng nhu cầu sử dụng của xã hội cũng như yêu cầu đổi mới giáo dục" - PGS-TS Nghiêm Đình Vỳ nói.

GS-VS, NGND Phan Huy Lê trao đổi với các phóng viên bên lề cuộc hội thảo - Ảnh: HC

Việc kiểm tra, đánh giá không bám sát thực tiễn

Bên cạnh đó, PGS-TS Nghiêm Đình Vỳ cho rằng, phương pháp dạy học LS vẫn chậm biến đổi, chưa thực sự chuyển biến trong ý thức của từng giáo viên và cán bộ quản lý. Ngược lại, theo PGS-TS Trịnh Đình Tùng (ĐHQG Hà Nội), rất nhiều giáo viên đã quan tâm đến chất lượng, chú trọng đổi mới phương pháp dạy - học môn LS và đã xuất hiện nhiều giờ dạy hay. Tuy nhiên do rất nhiều yếu tố như ý thức xã hội, chương trình SGK, việc kiểm tra đánh giá... đã làm cản trở việc đổi mới phương pháp dạy - học. Nhiều thầy cô giáo rất có tâm huyết nhưng cuối cùng cũng nản chí khi thực hiện sự đổi mới này.

Đặc biệt, PGS-TS Trịnh Đình Tùng chỉ rõ: Những năm qua bộ môn LS của Bộ GD-ĐT đã chú trọng đổi mới việc kiểm tra, đánh giá, áp dụng các hình thức kiểm tra như tự luận, trắc nghiệm, kể cả xây dựng ma trận đề... Tuy nhiên việc kiểm tra, đánh giá vẫn chưa tác động đến quá trình dạy - học, vẫn lạc hậu, mang tính chủ quan của người ra đề nhiều hơn là xuất phát từ quá trình dạy học. Việc kiểm tra, đánh giá chưa bám sát SGK, mà nếu bám sát thì lại quá máy móc theo SGK. Cho nên giáo viên chưa biết tổ chức dạy - học sao cho phù hợp với việc kiểm tra, đánh giá như thế.

"Để đổi mới phương pháp dạy - học LS thì việc kiểm tra, đánh giá phải đặt đúng vị trí, phải là đòn bẩy đối với quá trình dạy - học. Thực tế vừa qua cho thấy việc kiểm tra, đánh giá chưa khuyến khích, động viên người học. Nhiều giáo viên phản ánh, thi tốt nghiệp thì học chăm chỉ, học tốt cũng như không học, đều được điểm cao. Nghĩa là HS cố gắng, thầy dạy cố gắng cũng như người không cố gắng. Ngược lại, thi đại học thì có tình trạng HS chăm, giỏi, nghiêm túc, say mê nhưng điểm không cao. Từ đó đã tác động tiêu cực đến quá trình dạy - học mà nguyên nhân cơ bản là việc kiểm tra, đánh giá chưa bám sát thực tiễn, người ra đề và đáp án không hiểu được chất lượng dạy và học LS hiện nay ở trường phổ thông!" - PGS-TS Trịnh Đình Tùng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển: "Sẽ cân đối chung bộ môn Lịch sử với các bộ môn khác vì ai cũng muốn môn của mình được ưu tiên nhất!" - Ảnh: HC

Cần có giải pháp hệ thống

Phát biểu trong phiên kết thúc hội thảo, GS-VS, NGND Phan Huy Lê cho rằng thái độ chán học môn LS của HS phổ thông hiện nay là rất đáng buồn nhưng "hoàn toàn không thuộc trách nhiệm của HS mà là trách nhiệm của nền giáo dục và chính là biểu hiện của việc dạy - học môn LS chưa có hiệu quả". Theo ông, nguyên nhân của tình trạng này nằm ở tất cả mọi khâu có liên quan đến giáo dục LS, từ đội ngũ giáo viên đến SGK, phương pháp giảng dạy, chương trình môn học và cả nhận thức về môn LS trong nhà trường.

"Những yếu kém của giáo dục LS trong trường phổ thông cần nhìn nhận đúng mực, tuy có nghiêm khắc nhưng rất cần thiết. Đó là những yếu kém này không phải thuộc về từng bộ phận mà yếu kém mang tính chất hệ thống. Cho nên những cố gắng khắc phục ở từng bộ phận chắc chắn không giải quyết được vấn đề, có chăng chỉ nâng lên ở một mặt nào đó nhưng toàn cục thì vẫn không giải quyết được. Như vậy cũng có nghĩa cần khắc phục và nâng cao chất lượng dạy - học LS ở trường phổ thông bằng một giải pháp hệ thống chứ không phải các giải pháp cô lập, riêng lẻ!" - GS-VS, NGND Phan Huy Lê nói.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển nêu rõ, cuộc hội thảo lần này đóng vai trò hết sức quan trọng, có tính chất quyết định chất lượng dạy - học môn LS ở trường phổ thông, đồng thời góp phần tạo cơ sở cho việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và SGK sau năm 2015 mà hiện Bộ GD-ĐT đã thành lập Ban chỉ đạo để khẩn trương thực hiện. "Tôi suy nghĩ rằng, môn LS là môn có ưu thế nhất trong việc kết hợp dạy chữ và dạy người. Môn LS là môn hội tụ của nhiều kiến thức khác như văn hoá, văn học, nghệ thuật, địa lý, chính trị, triết học, đạo đức, lý tưởng... Là một đất nước có 4.000 năm LS, ở một vị trí địa lý, điều kiện, thể chế chính trị như hiện nay thì Việt Nam có nhiều đặc trưng gắn với kiến thức LS, với bộ môn LS", ông Hiển nói.

Ông Hiển cũng bày tỏ đồng tình về việc phải quan niệm đúng vai trò, vị trí của bộ môn LS. Đồng thời, ông Hiển cho biết, Bộ GD-ĐT sẽ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến để cân đối chung bộ môn LS với các bộ môn khác. "Ai cũng muốn môn của mình phải được ưu tiên nhất so với các môn khác. Điều đó là hoàn toàn chính đáng. Vấn đề ở đây là phải cân đối những nguyện vọng của các bộ môn!", ông Hiển nói.

HẢI CHÂU