Thuỷ điện Đăk Mi 4 phớt lờ lệnh của Phó Thủ tướng?

>> Đà Nẵng sẽ thiếu nước ngày càng nghiêm trọng do thuỷ điện

Ngày 10/5, Trung tướng Trần Quang Khuê, Phó Chủ tịch Thường trực Uỷ ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn (TKCN) kiêm Phó Trưởng Ban chỉ đạo Phòng chống lụt bão (PBLB) TƯ đã dẫn đầu đoàn công tác làm việc với lãnh đạo TP Đà Nẵng về việc triển khai công tác PCLB - TKCN năm 2012.

Buổi làm việc của đoàn công tác Uỷ ban Quốc gia TKCN và Ban chỉ đạo PCLB TƯ với TP Đà Nẵng ngày 10/5 - Ảnh: HC

Phó Thủ tướng đã chỉ đạo...

Tại đây, việc thuỷ điện Đăk Mi 4 công suất 190MW do Tổng Công ty Đầu tư phát triển đô thị và KCN Việt Nam (IDICO) đầu tư ở thượng nguồn sông Vu Gia (huyện Phước Sơn, Quảng Nam) gây "chết khát" cho gần 1,7 triệu dân vùng hạ lưu đã được lãnh đạo và cơ quan chức năng Đà Nẵng báo cáo khẩn cấp với đoàn công tác nhằm kịp thời phản ảnh cho Chính phủ và các ban ngành hữu quan TƯ.

Trong 3 nhánh chính của sông Vu Gia thì sông Đăk Mi (có thủy điện Đắk Mi 1 và Đắk Mi 4) quan trọng nhất, tuy chỉ chiếm 36% diện tích lưu vực nhưng cung cấp đến 50% tổng lượng nước sông Vu Gia. Khi xây dựng thủy điện Đăk Mi 4, IDICO không thực hiện theo nguyên tắc trả lại nước về dòng sông cũ sau phát điện như 6 nhà máy thủy điện khác ở thượng lưu sông Vu Gia mà chuyển nước về sông Thu Bồn để phát điện.

"Do chuyển nước ra khỏi lưu vực nên thuỷ điện Đăk Mi 4 đã khiến tình hình thiếu nước ở hạ lưu sông Vu Gia trở nên nghiêm trọng, có thể dẫn tới thảm hoạ môi trường và bất ổn xã hội" - ông Huỳnh Vạn Thắng nói.

Thuỷ điện Đăk Mi 4 lấy nước từ sông Vu Gia chuyển qua ngọn Thu Bồn phát điện để làm lợi cho mình - Ảnh: HC

Trong hai năm 2009 - 2010, UBND TP Đà Nẵng đã liên tục có các văn bản kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành TƯ quan tâm giải quyết vấn đề này. Sau khi xem xét ý kiến của các bộ, ngành TƯ, tháng 5/2010, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có văn bản yêu cầu IDICO phải thiết kế cống điều tiết tại đập thủy điện Đăk Mi 4 để xả 25 m³ nước/s trở lại sông Vu Gia nhằm giải quyết nguy cơ thiếu nước trầm trọng ở vùng hạ du.

Thuỷ điện Đăk Mi 4 "phớt lờ"

Năm 2011, thủy điện Đăk Mi 4 đã thực hiện chỉ đạo nêu trên, nhờ đó hạ lưu sông Vu Gia bớt hạn hán. Song từ đầu mùa nóng 2012 đến nay, ông Huỳnh Vạn Thắng cho biết, thuỷ điện này đã "phớt lờ" lệnh của Phó Thủ tướng, chưa hề xả giọt nước nào về hạ lưu. Trong khi đó, do thời tiết nắng nóng gay gắt, mực nước sông xuống thấp nên tình trạng nhiễm mặn ở Đà Nẵng đã xảy ra sớm hơn cùng kỳ 3 - 4 tháng và căng thẳng hơn hẳn mọi năm.

Nhà máy nước Cầu Đỏ cung cấp đến 90% nước sinh hoạt cho TP, nếu nó ngừng hoạt động thì hầu như cả TP sẽ “chết khát”. Thế nhưng hiện độ mặn sông Cầu Đỏ ở mức cao, gần 500mg/lít, gây ảnh hưởng đến hoạt động của nhà máy nước này và cả nhà máy nước sân bay. Hiện trạm bơm dự phòng An Trạch cách đó gần 8km phải vận hành mỗi ngày liên tục 5 giờ để bơm nước ngọt ứng cứu cho nhà máy nước Cầu Đỏ.

Còn theo ông Huỳnh Vạn Thắng, hiện có 10.000ha lúa ở vùng hạ lưu sông Vu Gia đang đứng trước nguy cơ thiếu nước, trong đó Đà Nẵng có 3.000ha. Và chỉ vài ngày nữa là đến kỳ đổ ải vụ hè thu, vụ mùa chính của nông dân Quảng Nam - Đà Nẵng, nên nhu cầu nước tưới rất lớn. Nhưng do không có nguồn nước từ thượng nguồn sông Vu Gia xả về nên tình trạng thiếu nước tưới sẽ càng nghiêm trọng. Và hiện tượng xâm nhập mặn rồi bồi lấp ở dòng Vu Gia sẽ gây hậu quả khôn lường...

Nguồn nước ở vùng hạ lưu sông Vu Gia đang ngày càng khô kiệt do thuỷ điện Đăk Mi 4 không chịu trả lại nước sau phát điện cho dòng sông cũ - Ảnh: HC

Theo ông Thắng, thiệt hại của IDICO do phải trả nước về sông Vu Gia là rất nhỏ so với tổng thiết hại về dân sinh, kinh tế, xã hội của toàn vùng hạ lưu. Thiệt hại đó xảy ra trong mùa khô những năm trung bình và ít nước, có thể khắc phục bằng cách bổ sung thiết kế tăng công suất phát trong mùa mưa, hoặc cho phép thực hiện chế độ phủ đỉnh chỉ phát trong giờ cao điểm mùa khô (do nhu cầu nước ở hạ lưu sông Thu Bồn không lớn). Tuy vậy thuỷ điện Đăk Mi 4 vẫn không nghiêm túc chấp hành chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Trước tình hình đó, tại buổi làm việc với đoàn công tác của Uỷ ban Quốc gia TKCN và Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Phùng Tấn Viết đã kiến nghị "các cấp, ngành TƯ và địa phương cần điều chỉnh quy hoạch xây dựng các công trình thuỷ điện trên thương lưu sông Vu Gia - Thu Bồn theo hướng có đánh giá rõ ràng về tác động môi trường, xây dựng quy trình vận hành xả lũ cũng như điều tiết nước của các hồ thuỷ điện với sự tham gia và giám sát của địa phương, tránh xảy ra thiếu nước ở mùa khô và lũ lớn ở mùa mưa".

Theo Trung tướng Trần Quang Khuê, công tác quy hoạch xây dựng hạ tầng hiện chưa tính đến mục tiêu tổng thể, đồng bộ nên cái nọ gây khó cho cái kia. Đặc biệt, việc vận hành các nhà máy thuỷ điện ở vùng thượng lưu đang còn nhiều vấn đề. Mùa tưới tiêu cần điều hoà nước cho nhiệm vụ tưới và sinh hoạt thì lại thiếu, trong khi vào mùa lũ vẫn còn tình trạng không những chưa cắt được lũ mà còn khiến lũ lụt ở vùng hạ du nặng nề thêm.

Trước mắt, ông đề nghị lãnh đạo Đà Nẵng tiếp tục rà soát quy chế phối hợp quản lý, vận hành các thuỷ điện A Vương, Đăk Mi 4 để đảm bảo mục tiêu vừa phát điện nhưng cũng phải vừa điều hoà nước, vừa cắt lũ cho hạ du, bảo vệ môi trường, tham gia phát triển du lịch... và đặc biệt là đảm bảo đời sống dân sinh được bình thường. Đồng thời tăng cường vai trò giám sát việc thực hiện quy chế để không xảy ra tình trạng vì quyền lợi cục bộ của các chủ đầu tư mà gây ảnh hưởng đến nhiều vấn đề khác của địa phương.

HẢI CHÂU