Người hiến hơn 5.000 lạng vàng cho cách mạng

Hội thảo về doanh nhân Trịnh Văn Bô (1914-1988) và những cống hiến cho nền tài chính cách mạng được Bộ Tài chính tổ chức mới đây, khi ngày kỷ niệm 68 năm cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9 đang đến gần. Đây cũng là bước để Bộ Tài chính ấn hành cuốn sách về những cống hiến của gia đình doanh nhân Trịnh Văn Bô với cách mạng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chụp ảnh cùng giới Công thương Hà Nội trong Tuần lễ Vàng. (Ảnh tư liệu)

Gia đình danh gia vọng tộc

Ông Trịnh Văn Bô nguyên quán tại làng Đồng Hoàng, xã Đồng Mai, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (nay là phường Đồng Mai, quận Hà Đông, Hà Nội) trong gia đình danh gia vọng tộc - thuộc dòng dõi của Khánh quận công Trịnh Kiều - con thứ 4 của An Đô Vương Trịnh Cương. Thân phụ của ông là Trịnh Văn Đường - chủ thương hiệu vải Trịnh Phúc Lợi có chuỗi cửa hàng ở phố cổ Hà Nội. Mẹ ông họ Phan, người gốc Hoa, về sau nối nghiệp chồng quản lý thành công hiệu buôn Phúc Lợi. Anh trai ông là Trịnh Văn Bính, từng được gia đình cho đi học ở Anh, Pháp. Sau đó về nước, với kiến thức uyên bác về tài chính, đặc biệt là thuế, ông Trịnh Văn Bính là người Việt đầu tiên và duy nhất giữ cương vị lãnh đạo trong Sở Thuế quan Đông Dương thời thuộc Pháp. Sau Cách mạng tháng Tám 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Tài chính Phạm Văn Đồng đã mời ông chuyển sang làm việc ở Bộ Tài chính. Ông được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Tài chính kiêm Giám đốc Sở Thuế quan và thuế gián thu.

Khác với anh trai, Trịnh Văn Bô theo con đường cha đã chọn. Ông cùng chị gái là Trịnh Thị Thục tiếp tục kinh doanh trên thương trường. Đến tuổi trưởng thành, Trịnh Văn Bô kết hôn với Hoàng Thị Minh Hồ - thứ nữ của cụ Hoàng Đạo Phương - một thành viên trường Đông Kinh Nghĩa Thục.

Năm 1932, Trịnh Văn Bô bắt đầu kế thừa thương hiệu Phúc Lợi với gian hàng tơ lụa ở số 7 Hàng Ngang (Hà Nội), trở thành thế hệ kế thừa thứ 4 của thương hiệu Phúc Lợi. Ông Bô, bà Hồ trở thành nhà doanh nghiệp giàu nhất nhì Hà Nội thời đó.

Đến tháng 11-1944, ông bà Trịnh Văn Bô - Hoàng Thị Minh Hồ cùng con trai cả gia nhập Việt Minh Hà Nội. Sau khi nhân dân Hà Nội giành chính quyền, ngôi nhà 48 Hàng Ngang của gia đình ông bà được chọn làm nơi ở, làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các cộng sự từ chiến khu trở về. Trên gác 2 của căn nhà này, Hồ Chủ tịch đã soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và đưa ra những quyết định trọng đại của Chính phủ mới, trong đó có việc tổ chức Lễ tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình ngày 2-9-1945.

Có một chi tiết vẫn được nhiều người nhắc đến, đó là các y phục của các lãnh đạo Việt Minh trong ngày lễ Độc lập hầu hết do gia đình ông Bô cung cấp. Thậm chí, các ông Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp đã mặc y phục của ông Bô trong ngày lễ Độc lập. Riêng chiếc áo cho Chủ tịch Hồ Chí Minh, vải may áo do hiệu buôn Phúc Lợi cung cấp.

Sau thời gian tham gia tản cư lên Cao Bằng để tránh Pháp tái chiến Đông Dương, năm 1955, ông Bô cùng gia đình trở về Hà Nội và được phân công giữ chức Phó Chủ tịch Ủy ban hành chính Hà Nội cho đến ngày nghỉ hưu.

Thực hiện di huấn của cha

Người phụ nữ đứng sau doanh nhân Trịnh Văn Bô là bà Hoàng Thị Minh Hồ - cô gái Hàng Đào sắc sảo và xinh đẹp. Sinh năm 1914, bây giờ sắp bước vào tuổi 100, bà Hồ với mái tóc bạc như cước nhưng dáng vẻ vẫn đài các rất đặc trưng của người Hà Nội cũ được con cháu đưa tới dự hội thảo.

Ông Trịnh Văn Bô và bà Hoàng Thị Minh Hồ thời trẻ. (Ảnh tư liệu)

Bà Minh Hồ vẫn nhớ rất rõ, tháng 11-1944, lực lượng Việt Minh đã tìm đến liên lạc vận động ông bà tham gia Việt Minh. Bà kể: “Sau khi bàn bạc với gia đình chồng, tôi quyết định gom tiền hiến tặng Việt Minh. Lúc ấy, tôi chưa biết Đảng là gì, càng không nghĩ tới việc sẽ được vinh danh sau này. Tôi chỉ biết nếu có tiền thì Việt Minh sẽ vững mạnh hơn, đất nước có cơ hội được độc lập. Tôi làm điều ấy cũng để theo di huấn của cha khi tôi tròn 13 tuổi: Việc nước cha chưa làm tròn, giờ cha đã già, sau này các con ai có điều kiện thì giúp nước thay cha”.

Ngày 24-3-1945 là ngày rất đáng nhớ với bà Hồ, đánh dấu lần đầu gia đình bà ủng hộ tiền cho cách mạng. Hôm đó có một người đưa ông Khuất Duy Tiến (bí danh là Cát) đến nhà bà. “Ông Cát nói rằng, Việt Minh cần nhiều tiền lắm, nói thật là 5 xu mua báo cũng khó vì quỹ chỉ có mấy trăm bạc. Tôi nói rằng vậy thì tôi sẽ ủng hộ một vạn đồng Đông Dương, một tuần sau anh đến thì tôi sẽ giao tiền”, bà Hồ kể.

Bà Hồ nhớ, để có số tiền đó, bà phải bán đi 16 hòm tơ bóng, loại tơ hóa học ấy. Sau đó, từ tháng 3 đến tháng 8-1945, gia đình bà liên tục tặng tiền cho cách mạng như đưa thêm cho ông Cát 30.000 đồng; quyên góp giúp Hội Phụ nữ Cứu quốc 15.000 đồng để in báo; ủng hộ Quỹ Độc lập 20 vạn đồng (500 lượng vàng); tặng 1.000 lạng vàng “lót tay” ba tướng Tàu và một kho súng trị giá 200 lạng vàng cho Việt Minh… Đặc biệt, “trong Tuần lễ vàng được Bác Hồ phát động ngày 4-9-1945, tôi cũng góp mặt trong ban vận động để quyên góp tiền cho cách mạng. Riêng gia đình tôi trong dịp này đóng góp 117 lạng vàng. Như vậy, gia đình tôi đã cống hiến cho cách mạng hơn 5.100 lạng vàng”, bà Hồ nhớ lại.

Tuần lễ vàng lan rộng

Lịch sử dân tộc Việt Nam cũng ghi nhận rất nhiều sự đóng góp bằng vật chất của nhân dân cả nước cho sự nghiệp cách mạng và giải phóng dân tộc. Chỉ trong thời gian ngắn sau khi đất nước độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lập Quỹ Độc lập và phát động Tuần lễ vàng. Phong trào đã lan khắp cả nước, được các tầng lớp dân chúng ủng hộ. Người có vàng góp vàng, người có tiền góp tiền, người có thóc mang thóc lúa ra góp, thậm chí nhiều người còn mang nhà đi hiến tặng… Kết thúc Tuần lễ vàng, cả nước đã có 370kg vàng và 40 triệu đồng nộp vào Quỹ Độc lập và 20 triệu đồng nộp vào Quỹ Quốc phòng.

Trong những ngày Quỹ Độc lập và Tuần lễ vàng, với tư cách là người trong Ban vận động, ngoài việc đóng góp 117 lạng vàng, gia đình ông Bô còn dùng tiền mua vé mời 100 đại biểu thương gia Hà Nội tham dự liên hoan và dự lễ bế mạc Tuần lễ vàng…

Gợi lại những năm tháng dân tộc đứng trong tình thế nạn đói nạn mù chữ hoành hành, thù trong chưa hết giặc ngoài vẫn còn, khi toàn bộ ngân khố quốc gia chỉ còn hơn 1,2 triệu đồng (trong số đó có 586.000 đồng là tiền hào rách chờ thu đổi, ngoài ra còn một khoản nợ ngắn hạn phải thanh toán), ký ức bà Hoàng Thị Minh Hồ dường như vẫn vẹn nguyên. Bà cảm thấy vinh dự vì được sống và đóng góp vào lúc đất nước cam khó, “ngàn cân treo sợi tóc” ấy. “Nếu được lựa chọn lại, tôi vẫn dốc toàn bộ tiền bạc cho cách mạng. Tôi không hối hận vì những việc mình làm vì đó là trách nhiệm của một người dân trong thời kỳ đất nước khó khăn”, bà Minh Hồ tâm niệm.

Ghi nhận những công lao to lớn của doanh nhân Trịnh Văn Bô và gia đình với đất nước, năm 1988, Đảng và Nhà nước đã truy tặng cụ Trịnh Văn Bô Huân chương Độc lập hạng Nhất, đồng thời trao tặng phần thưởng cao quý này cho cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ.

Nguồn: Báo Đà Nẵng