Chúng ta phải học tập Trung Quốc ở việc phòng chống tham nhũng

Phó Chủ nhiệm UBTP Nguyễn Đình Quyền (Ảnh ND)

Là người hoạt động nhiều năm trong ngành tư pháp, ông đánh giá thế nào về tình hình tham nhũng hiện nay? Chúng ta phải có thái độ như thế nào về thực trạng này?

Rất phức tạp và nghiêm trọng. Bản chất của tham nhũng là ngầm. Nó có thể đỡ ở địa phương này, ngành này nhưng lại phát triển ở ngành khác. 

Điều đó đòi hỏi các cơ quan chuyên trách phải nâng cao năng lực nghiệp vụ trong việc phát hiện tham nhũng. Và nếu xử lý nghiêm minh sẽ hạn chế tham nhũng. 

Như ở Trung Quốc đã bắt đầu tiến tới không dám, không thể tham nhũng. Chúng ta phải học tập nước bạn ở việc phòng chống tham nhũng.

Báo cáo của Chính phủ cũng như báo cáo thẩm tra năm nào cũng nói “tham nhũng phức tạp, nghiêm trọng”. Tuy nhiên cử tri và nhân dân cũng chưa thực sự hài lòng về kết quả phòng chống tham nhũng?

Theo báo cáo của Chính phủ và Ủy ban Tư pháp, việc phát hiện tham nhũng của các cơ quan chức năng, đặc biệt các cơ quan chuyên trách phòng chống tham nhũng trong Thanh tra Chính phủ, Viện KSNDTC, Bộ Công an mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chất lượng chưa cao. Đặc biệt hiệu quả phát hiện của các cơ quan chuyên trách còn yếu.

Đối với nhân dân, việc phát hiện chủ yếu thông qua báo chí, thông qua các tổ chức chính trị xã hội và mặt trận. Tuy nhiên, thể chế pháp luật cho các thiết chế này tham gia là chưa đầy đủ. Đặc biệt thiết chế cho người tố cáo tham nhũng chưa đầy đủ.

Phải chăng việc bảo về người tố cáo tham nhũng còn chưa được quan tâm đúng mức?

Thực ra, thiết chế bảo vệ nhân chứng, người tố cáo không chỉ khó khăn ở Việt Nam. Nhiệm kỳ Quốc hội khóa trước chúng tôi có sang làm việc với FBI của Mỹ. Ở Mỹ, FBI cũng rất khó khăn trong việc bảo vệ nhân chứng, bảo vệ người tố cáo.

Đây là cái chúng ta đang hoàn thiện thể chế để khuyến khích và bảo vệ được người tố cáo tham nhũng. Bởi vì không ít trường hợp tố cáo tham nhũng bằng hình thức này hay hình thức khác đã bị trả thù. Đây là rào cản để người dân tham gia vào việc tố cáo tham nhũng.

Một vấn đề khác cũng được quan tâm là Luật phòng chống tham nhũng quy rất rõ trách nhiệm của người đứng đầu khi xảy ra sai phạm. Tuy nhiên theo ông thực tế thì sao?

Trong pháp luật về công chức, luật về hành chính thì trách nhiệm của từng vị trí chưa rõ. Trong nhiệm kỳ khóa trước, tôi đã đề nghị Chính phủ khẩn trương xây dựng Luật công vụ. Trong luật đó, xác định trách nhiệm từng vị trí công tác. Hiện nay khi có sự việc xảy ra chúng ta xác định trách nhiệm của từng cấp rất khó.

Việc xác định trách nhiệm của người đứng đầu, mặc dù đã có quy định rồi nhưng trên thực tế áp dụng không đơn giản. Trách nhiệm của người đứng đầu đến đâu, trách nhiệm liên đới, trách nhiệm trực tiếp, trách nhiệm kiểm tra, xử lý cán bộ chưa đủ cơ chế toàn diện để xác định trách nhiệm người đứng đầu. Vì vậy, có nơi làm được, có nơi chưa làm được.

Bên cạnh đó còn bệnh thành tích. Người đứng đầu mà phát hiện ra người tham nhũng thì rõ ràng công tác quản lý của mình kém. Với những địa phương, đơn vị, bộ ngành phát hiện ra nhiều tham nhũng, đừng cho đó là khuyết điểm mà cần phải coi đó là ưu điểm để khuyến khích người đứng đầu nâng cao trách nhiệm trong việc phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng trong đơn vị của mình.

Ông đánh giá như thế nào về việc kê khai tài sản, đặc biệt khi kết quả công bố vừa qua thì chỉ có 1 trường hợp bị xử lý trong 1 triệu người kê khai tài sản?

Kê khai tài sản chỉ là một trong những giải pháp để quản lý tài sản. Ở các nước, để phòng chống tội tham nhũng thì vấn đề quan trọng nhất là kiểm soát tài sản.

Kiểm soát tài sản không những là chống tham nhũng, chống rửa tiền, buôn lậu, trốn thuế… Cho đến nay chúng ta chưa kiểm soát được tài sản của cán bộ công chức và người có chức vụ quyền hạn. Đây là một thiết chế vô cùng khó.

Vì vậy, Luật phòng chống tham nhũng đã giao cho Chính phủ trình Quốc hội văn bản về kiểm soát tài sản của người có chức vụ, quyền hạn nhưng vẫn đang trong quá trình soạn thảo.

Bên cạnh kiểm soát tài sản, người ta còn có quyền công dân, quyền được giữ bí mật để đảo đảm an toàn trong giao dịch dân sự của họ. Vì vậy chúng ta phải nghiên cứu kiểm soát tài sản của toàn bộ xã hội. 

Nếu cứ loay hoay kiểm soát tài sản của cán bộ, công chức, người có chức vụ quyền hạn thì sẽ xảy ra trường hợp bố làm Chủ tịch tịch UBND tỉnh, HĐND tỉnh… không có tài sản, nhưng con lại là giám đốc một ngân hàng có hàng nghìn tỷ. Trong trường hợp đó chúng ta không kiểm soát được.

Xin cảm ơn ông!