Bộ trưởng Nguyễn Quân nói gì về Đại tướng quân “hai lúa”?

Bộ trưởng KH&CNNguyễn Quân

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân chia sẻ với phóng viên bên lề kỳ họp về trường hợp của Đại tướng quân “hai lúa” Trần Quốc Hải.

Dư luận ngạc nhiên về trường hợp hai bố con ông Trần Quốc Hải sang Campuchia sửa chữa được thiết giáp cho nước này và được thưởng rất lớn. Tại sao những người khoa học nông dân như vậy không thể sáng tạo, cống hiến ngay trên đất nước mình, thưa Bộ trưởng?

Sức sáng tạo của mọi người, kể cả những nhà khoa học có bằng cấp hay người nông dân bình thường đều đáng trân trọng như nhau. Vấn đề ở chỗ sự sáng tạo ấy có thị trường hay không? Ở đâu tạo ra được thị trường, có sự đặt hàng thì những sáng tạo ấy có khả năng được ứng dụng ra xã hội.

Trong lĩnh vực quốc phòng ở ta, việc sửa chữa các thiết bị cũng rất quan trọng. Tôi cảm nhận được ở nước ta các hệ thống nhà máy công nghiệp quốc phòng đã làm tốt việc này, nên chúng ta chưa có nhu cầu đặt hàng những người dân khác ngoài hệ thống quốc phòng tham gia vào việc sửa chữa, cải tạo, nâng cấp các máy móc quốc phòng.

Tuy nhiên cơ chế chính sách của chúng ta trong lĩnh vực này cũng có những bất cập. Chính phủ đã có nghị định về sáng kiến năm 2013 nhưng vướng mắc với hệ thống luật pháp, nên nguồn lực để hỗ trợ cho những sáng kiến, sáng tạo của người dân chưa có cơ chế và nhìn chung rất khó khăn. 

Nếu có hỗ trợ được thì cũng phải xã hội hóa hoặc dùng những khoản kinh phí rất hạn chế từ ngân sách nhà nước để làm. Điều đó cũng hạn chế những hỗ trợ của nhà nước cho khả năng sáng tạo của người dân. Nếu cơ chế chính sách của chúng ta cho phép cơ quan nhà nước, hoặc người đứng đầu cơ quan nhà nước có thể hỗ trợ với mức như Chính phủ Campuchia thì người dân chắc chắn có thể sáng tạo trên quê hương của mình...

Khi được Chính phủ Hoàng gia Campuchia phong chức “Đại tướng quân”, ông Hải có phát biểu: “Những sáng tạo, phát kiến của tôi không được khuyến khích trên quê hương mình”. Dường như câu nói này hàm chứa nhiều day dứt?

Tôi nghĩ không phải không được khuyến khích. Chính phủ cũng đánh giá rất cao những ý tưởng sáng tạo như vậy. Tuy nhiên, như đã nói việc sửa chữa xe pháo đã có một hệ thống công nghiệp quốc phòng đảm đương rất tốt rồi. 

Thứ hai nữa, chắc chúng ta cũng thấy chưa có nhu cầu cải tiến nâng cấp hệ thống thiết bị quốc phòng đó nên ngay những hệ thống khoa học của nhà nước cũng chưa nhận được đặt hàng, chứ đừng nói đến người dân.

Trong khi đó phía Campuchia lại có nhu cầu. Họ có rất nhiều máy móc hỏng mà không có người sửa chữa, hoặc có thể có thiết bị cần cải tạo cho phù hợp với điều kiện của họ thì họ có thể mời.

Một điều nữa là cơ chế của họ rất thoáng. Họ có thể tin tưởng giao cho một người nước ngoài một khoản tiền rất lớn để làm việc đó, trong khi chúng ta chưa có quy định nào cho phép có thể làm việc đó một cách thông thoáng như vậy.

Hai cha con Đại tướng quân "hai lúa" Trần Quốc Hải (Ảnh IT)

Đã có nhận định rằng: Việt Nam có đầy đủ hệ thống trường đại học, viện nghiên cứu, cũng có hàng chục nghìn giáo sư, tiến sĩ nhưng mỗi khi có những sáng tạo thực sự gắn với đời sống lao động sản xuất lại đến từ những người nông dân. Ông nghĩ sao về nhận định này?

Việc này phải nhìn nhận một cách bao quát, công bằng là rất nhiều sáng tạo, nghiên cứu khoa học của ta đã được ứng dụng thành công nhưng ta lại không mấy khi để ý đến vì coi đó là chuyện đương nhiên.

Các nhà khoa học của ta đã làm được rất nhiều sản phẩm có giá trị cho cuộc sống  như hệ thống vắc xin. Việt Nam là 1 trong 4 nước trên thế giới làm được vắc xin Rota. Chúng ta cũng làm được các loại vắc xin tiêm chủng mở rộng phòng 67 bệnh cho trẻ em. Hoặc chúng ta cũng đang làm chủ được công nghệ chế tạo giàn khoang tự nâng 90 mét nước và 120 mét nước đạt tiêu chuẩn quốc tế…

Còn rất nhiều sản phẩm khác do giới khoa học làm ra đang được sử dụng nhưng dường như xã hội chưa chú ý. Còn những thành công của người dân, có thể chưa có bằng cấp thì được đề cập nhiều hơn….

Nếu nói số lượng giáo sư, tiến sỹ của chúng ta nhiều nhất khu vực thì cũng chưa có sự kiểm chứng. Trong số mấy chục ngàn tiến sỹ của chúng ta, tỷ trọng những người hoạt động trong lĩnh vực công nghệ kỹ thuật không cao và những người thực sự làm khoa học lại càng ít, vì rất nhiều người trong số đó đã đi làm quản lý, làm doanh nghiệp hay các lĩnh vực khác.

Tôi cũng nghĩ những người nông dân không bằng cấp nhưng với những sáng kiến đó, họ là những nhà khoa học. Không bằng cấp nhưng họ đam mê, nghiên cứu rất nhiều, đọc sách rất nhiều, hơn cả những người có bằng cấp. 

Cho nên nếu nói những người đó không phải là nhà khoa học thì không đúng. Chúng tôi gọi họ là những nhà khoa học không bằng cấp và cũng trân trọng họ không khác những nhà khoa học có bằng cấp.

Xin cảm ơn Bộ trưởng!