4 Công trình đạt Giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm 2019

Công trình 1: Nghiên cứu xây dựng quy trình công nghệ sản xuất vaccine cúm gia cầm subtype A/H5N1 ở Việt Nam của tập thể các giả: GS.TS. Lê Trần Bình, PGS.TS. Đinh Duy Kháng Viện Công nghệ sinh học, Viện Hàn lâm KHCNVN; TS. Trần Xuân Hạnh, Công ty cổ phần thuốc thú y Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Vào cuối năm 2003, đầu năm 2004, đại dịch cúm gia cầm xảy ra ở các nước trong khu vực mà Việt Nam là điểm nóng. Hàng triệu gia cầm bị chết và bị tiêu hủy, thiệt hại lên tới hàng ngàn tỷ đồng; nhiều trường hợp cúm gia cầm A/H5N1 lây sang người với triệu chứng lâm sàng trầm trọng, tỷ lệ tử vong cao.

Trước thực trạng trên, từ đề kết quả của đề tài độc lập cấp Nhà nước: "Nghiên cứu xây dựng quy trình sản xuất vắc xin cúm A/H5N1 cho gia cầm" giai đoạn 2006-2008, GS.TS. Lê Trần Bình, và PGS.TS. Đinh Duy Kháng Viện công nghệ sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, kết hợp với TS. Trần Xuân Hạnh, Công ty cổ phần thuốc Thú y trung ương (NAVETCO), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai sản xuất vắc xin để dập tắt dịch bệnh này.

Sau 5 năm nghiên cứu, vắc xin cúm gia cầm H5N1 đã được sản xuất thành công và được kiểm định chất lượng bởi Trung tâm kiểm nghiệm thuốc thú y, Cục Thú y và Trung tâm kiểm nghiệm vắc xin, Australia. Đây là vắc xin cúm đầu tiên do Việt Nam tự nghiên cứu và được công ty NANETCO sản xuất với tên thương phẩm NAVET-VIFLUVAC và được đánh giá có chất lượng tốt.

Công trình "Nghiên cứu xây dựng quy trình công nghệ sản xuất vaccine cúm gia cầm subtype A/H5N1 ở Việt Nam" do Viện Công nghệ sinh học Viện Hàn lâm KHCNVN chủ trì giai đoạn 2006-2008 là công trình đầu tiên nghiên cứu thành công vắc xin cúm gia cầm H5N1 và đã áp dụng thành công vào sản xuất ở quy mô công nghiệp. Công ty NAVETCO là công ty duy nhất được Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Cục Thú y cấp phép sản xuất, lưu hành vào năm 2012 và từ đó đến nay, hàng trăm triệu liều vắc xin cúm NAVET-VFLUVAC đã được sản xuất, góp phần quan trọng trong việc phòng chống bệnh cúm gia cầm tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy ngành chăn nuôi sản xuất gia cầm của Việt Nam phát triển an toàn và bền vững.

Công trình 2: Nghiên cứu tổ hợp vật liệu đặc chủng phục vụ chế tạo bộ hỗ trợ chiến đấu cho người lính và lõi đạn xuyên động năng 85mm của tập thể tác giả: TS. Nguyễn Văn Thao, Trung tâm Phát triển công nghệ cao, Viện Hàn lâm KHCNVN; PGS.TS. Đoàn Đình Phương, Viện Khoa học Vật liệu, Viện Hàn lâm KHCNVN; TS. Lê Văn Thụ, Cục Trang bị và Kho vận, Bộ Công An.

Công trình này là kết quả của dự án "Nghiên cứu phát triển công nghệ và chế tạo vật liệu mới ứng dụng trong an ninh – quốc phòng" do Trung tâm Phát triển công nghệ cao Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam thực hiện. Công trình gồm 2 hợp phần:

Có thể nói hợp phần một đã làm chủ quy trình chế tạo vật liệu có đặc tính vật lý, cơ học như: nhẹ, độ bền cơ học cao, dẻo… đảm bảo để xuất xuất các thiết bị đặc chủng. Việc làm chủ công nghệ chế tạo vật liệu có tính năng đặc biệt này đã mở ra hướng sản xuất các sản phẩm chống va đập, chống đạn mới, phục vụ an ninh quốc phòng và sản xuất các thiết bị đặc chủng bao gồm: áo phao chống đạn súng ngắn K54, áo phao chống đạn súng tiểu liên AK47, tấm chống đạn súng bắn tỉa đạt tiêu chuẩn chống đạn NIJ 01.01.06 của Mỹ; mũ bảo hiểm chống va đập; bộ ốp bảo vệ tay chống va đập; bộ ốp mềm bảo vệ chân, tấm chống đạn súng tiểu liên AK47. Các sản phẩm sử dụng vật liệu mới đã giảm được khối lượng xuống chỉ còn từ 80 đến 85% so với sản phẩm của nước ngoài mà tính năng chống đạn, chống va đập vẫn không thay đổi. Toàn bộ các sản phẩm đã được thử nghiệm khả năng chống đạn trên thực tế bằng bắn đạn thật theo tiêu chuẩn.Các sản phẩm của hợp phần đã được đăng ký tiêu chuẩn quốc gia trong lĩnh vực an ninh và thiết lập thành các quy trình công nghệ sản xuất với quy mô bán công nghiệp, có thể ứng dụng trong thực tế.

Đây là lần đầu tiên ở nước ta đã chế tạo thành công đạn xuyên động năng chống xe tăng và xe thiết giáp. Kết quả nghiên cứu đang được Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng tiếp tục ứng dụng để chế tạo các loại đạn chống tăng cho pháo lớn hơn như pháo 100mm và 125 mm với chiều sâu xuyên và uy lực lớn hơn.

Có thể khẳng định, công trình "Nghiên cứu tổ hợp vật liệu đặc chủng phục vụ chế tạo bộ hỗ trợ chiến đấu cho người lính và lõi đạn xuyên động năng 85mm" là kết quả của một tập thể tác giả với tinh thần nghiên cứu khoa học và thực nghiệm nghiêm túc, cẩn trọng, đến từ Trung tâm Phát triển công nghệ cao, Viện Khoa học vật liệu, Viện Hóa học Viện Hàn lâm KHCNVN; Viện Kỹ thuật Hóa học, Sinh học và tài liệu nghiệp vụ, Tổng cục Hậu cần Kỹ thuật, Bộ Công an; Viện Công nghệ nghệ, Viện vũ khí thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, Bộ Quốc phòng; Viện Hóa học - Vật liệu, Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự, Bộ Quốc phòng.

Công trình 3: Nghiên cứu và phát triển công nghệ xử lý chất thải nguy hại công nghiệp và y tế của tập thể tác giả: PGS.TS. Trịnh Văn Tuyên, Viện Công nghệ Môi trường, KSC. Mai Trọng Chính, Viện Hàn lâm KHCNVN; NCVCC.TS. Nguyễn Thế Đồng, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên môi trường.

Trước thực trạng nhu cầu xử lý chất thải nguy hại tăng cao ở Việt Nam. Viện Công nghệ môi trường đã nghiên cứu thành công và đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ mới vào xử lý chất thải nguy hại trong điều kiện Việt Nam. Từ nhiều hướng nghiên cứu, nhóm đã chọn ra các công nghệ gồm: đốt chất thải rắn độc hại; lọc sinh học nhỏ giọt thông khí tự nhiên; chế tạo Vật liệu mang vi sinh vật dùng để xử lý nước thải; chế tạo vật liệu hấp thu trong xử lý khí thải để chế tạo các thiết bị xử lý chất thải nguy hại.

Các Hệ thiết bị của công trình hiện tại đang vận hành ổn định tại các cơ sở nêu trên. Có thể khẳng định, Công nghệ VHI-18B và IET-BF đang được ứng dụng hiệu quả trong xử lý chất thải y tế và công nghiệp ở nước ta hiện nay đã góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng sống cho người dân, tăng hiệu quả đầu tư, giảm chi phí xử lý.

Công trình 4: Nghiên cứu chọn tạo giống lúa phục vụ Đồng bằng sông Cửu Long của GS.TS. Nguyễn Thị Lang, Viện Nghiên cứu nông nghiệp Công nghệ cao Đồng bằng sông Cửu Long, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Đồng bằng sống Cửu Long (ĐBSCL) được biết đến là vựa lúa của cả nước, đóng góp trên 50% sản lượng lúa, chiếm 90% tổng lượng gạo xuất khẩu của cả nước nhưng do địa hình thấp,nằm ở hạ lưu sông Mê Kông, tiếp giáp với biển nên ĐBSCL phải chịu rất nhiều tác động từ thiên nhiên, đặc biệt là biến đổi khí hậu toàn cầu và sự thay đổi lưu lượng dòng chảy của sông Mê Kông.

Nhận thấy được những vướng mắc đang gặp phải công trình: “Nghiên cứu chọn tạo giống lúa phục vụ Đồng bằng sông Cửu Long” của GS. TS. Nguyễn Thị Lang, Viện Nghiên cứu nông nghiệp công nghệ cao Đồng bằng sông Cửu Long đã được thực hiện và xuất sắc trở thành 1 trong 4 công trình đạt giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm 2019.

GS.TS. Nguyễn Thị Lang là nhà khoa học nữ đầu tiên được vinh danh trong Giải thưởng Trần Đại Nghĩa, nhờ có thành tích đặc biệt trong việc lai tạo thành công hàng chục giống lúa có khả năng chịu mặn, chống chịu một số loại bệnh chính (rầy nâu, vàng lùn xoắn lá, bệnh đạo ôn), năng suất, chất lượng cao.

Sau 15 năm thực hiện nghiên cứu với 3 giai đoạn 2016-2011; 2011-2015; 2015-2019  công trình đã góp phần đảm bảo an  ninh nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long. Từ thành công đã đạt được trong những giai đoạn trước của công trình, tác giả cùng nhóm nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu tạo ra các giống lúa có tính kháng đối với nhiều loại côn trùng, nhiều loại bệnh, có hàm lượng dinh dưỡng cao, có khả năng chống khô hạn, chịu được khí hậu nóng, khả năng chịu mặn tốt góp phần thích ứng với những biến đổi của khí hậu.

Đặc biệt công trình đã tạo ra giống lúa mới mang tên AS996 (còn có tên là OM2424) với các tính năng nổi trội về khả năng sinh trưởng trong điều kiện đất phèn, thiếu lân, khả năng chịu mặn cao, kháng rầy nâu, phát triển tốt ở nhiều vùng, đạt năng suất cao... Sau thành công của giống lúa AS99 (OM2424), hàng chục giống lúa chịu mặn, mang họ “OM” tiếp tục ra đời như: OM4498, OM5930, OM4900, OM6073... Cái tên "OM" được viết tắt theo địa danh Ô Môn, nơi đặt trụ sở Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long. Kết quả của công trình nghiên cứu chế tạo giống lúa phục vụ Đồng bằng sông Cửu Long đã chọn tạo được 24 giống lúa được công nhận là giống lúa Quốc gia.