10 sự kiện ICT Việt Nam tiêu biểu 2012: Viễn thông "áp đảo"

Thứ trưởng Bộ TT&TT Lê Nam Thắng phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Thế Khiêm

Kết quả bầu chọn được CLB Nhà báo CNTT Việt Nam (Vietnam ICT Press Club) đưa ra sáng nay - 27/12. Việc bầu chọn được dựa trên các tiêu chí như mức độ ảnh hưởng đến cộng đồng, xã hội và sự phát triển của ngành CNTT-TT do hơn 40 nhà báo, phóng viên chuyên trách uy tín về CNTT-TT đến từ các báo, đài phát thanh, truyền hình trong cả nước.

Thứ trưởng Bộ TT&TT Lê Nam Thắng đánh giá những sự kiện bình chọn đã phản ánh tương đối chính xác, đa dạng sự phát triển ICT trong năm 2012 với nhiều điểm sáng, thành tựu của ngành TT-TT; cũng như phản ánh sự yếu kém, bất cập, không bền vững (như MB 24 lừa đảo) được đông đảo bạn đọc quan tâm, cần được những người làm công tác quản lý xem xét thấu đáo để điều chỉnh chính sách.

Qua các sự kiện bình chọn, Bộ cũng rút ra nhiều bài học, kinh nghiệm để điều chỉnh, bổ sung những chính sách giúp ngành TT&TT phát triển.

Đồng thời, các sự kiện bình chọn như Quy hoạch viễn thông, thu phí hòa mạng, thu phí bản quyền nhạc số, đấu giá tần số… thể hiện sự quan tâm tới chính sách phát triển ICT. Đáng chú ý, trong các sự kiện bình chọn nổi lên một số thành tích lớn như hai tập đoàn Viettel, VNPT đều phát triển tốt, tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận trong bối cảnh kinh tế gặp nhiều khó khăn.

Dưới đây là chi tiết 10 sự kiện ICT tiêu biểu trong năm 2012:

1. Thủ tướng ra quy hoạch phải có ít nhất 3 mạng di động để cạnh tranh

Ngày 31/7/2012, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch phát triển viễn thông quốc gia đến năm 2020. Theo đó, ở mỗi dịch vụ viễn thông quan trọng như di động, Internet băng rộng, cố định đường dài và quốc tế phải có ít 3 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ để đảm bảo cạnh tranh. Quy hoạch này phải đảm bảo thị trường viễn thông phát triển bền vững theo hướng chất lượng, hiệu quả trên cơ sở tạo môi trường canh tranh bình đẳng, lành mạnh. 

Bên cạnh đó, sẽ tổ chức lại các doanh nghiệp viễn thông, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước hoạt động không hiệu quả, theo hướng cho phép chuyển giao, mua bán, sáp nhập các doanh nghiệp viễn thông nhằm hình thành 3-4 tập đoàn, tổng công ty mạnh.

Như vậy, trước mắt Quy hoạch phát triển viễn thông quốc gia đến năm 2020 sẽ là cơ sở quan trọng trong việc tái cơ cấu VNPT và liên quan đến việc có sáp nhập hai mạng di động VinaPhone và MobiFone hay không. Nhưng nếu sáp nhập VinaPhone và MobiFone lại sẽ tạo ra thị trường di động nằm trong tay hai đại gia là Viettel và VNPT chiếm tới 95% thị phần. Trong khi đó thị trường di động đang chuẩn bị cho "sự ra đi" tiếp theo của các mạng nhỏ.

2. Beeline rút khỏi thị trường Việt Nam

Ngày 23/4/2012, Tập đoàn Vimpelcom rút khỏi Việt Nam bằng việc bán rẻ cổ phần trong mạng Beeline chỉ với 45 triệu USD cho GTel Mobile sau khi tập đoàn này không thấy có cơ hội cho họ ở thị trường Việt Nam.

Một điều khoản sau khi Vimpelcom rút khỏi thị trường Việt Nam là GTel Mobile sẽ ngừng sử dụng thương hiệu Beeline sau 6 tháng kể từ ngày chuyển giao. Ngày 17/9/2012. GTel Mobile đã công bố thương hiệu mới Gmobile - chính thức thay thế và chấm dứt việc sử dụng thương hiệu Beeline tại Việt Nam. Tuy nhiên, Gmobile vẫn gặp khó khăn trong việc phát triển thuê bao mới khi mà thị trường di động vẫn được xem là cuộc chơi của những “ông lớn”.

3. MB 24 lừa đảo hơn 700 tỷ đồng bằng hình thức bán gian hàng ảo đa cấp

Sự kiện hàng chục lãnh đạo của mạng lưới Muaban24 (Công ty cổ phần Đào tạo Mua bán trực tuyến) bị bắt và điều tra đã gây rúng động thị trường thông qua hình thức kinh doanh gian hàng ảo đa cấp. Đây là vụ việc được dự luận đặc biệt quan tâm bởi liên quan đến công nghệ cao và đối tượng chủ yếu là những người thu nhập thấp, thậm chí có người mua gian hàng nhưng chưa từng sử dụng máy tính.

Chỉ trong vòng 1 năm, mạng lưới này đã phát triển tới trên 100.000 gian hàng với số tiền nộp vào hệ thống lên tới hơn 700 tỷ đồng. Ngày 25/7/2012, Hiệp hội Thương mại điện tử VN (VECOM) cũng đã công bố chấm dứt tư cách thành viên của công ty này với lý do: hoạt động kinh doanh của công ty gây tổn hại tới uy tín và vi phạm điều lệ của Hiệp hội. Quá trình điều tra cho thấy, việc xử lý gặp rất nhiều khó khăn mà nguyên nhân đầu tiên là thiếu công cụ pháp lý xử lý hình thức kinh doanh này.

4. Nghị quyết Trung ương coi  CNTT là hạ tầng quốc gia

Tháng 1/2012, Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 13 trong đó khẳng định "CNTT-TT là hạ tầng của hạ tầng quốc gia". Nghị quyết này được kỳ vọng như một Chỉ thị 58 để đưa CNTT của Việt Nam phát triển và thúc đẩy sự phát triển của toàn nền kinh tế. Theo tinh thần của Nghị quyết này sẽ đưa Việt Nam phát triển đi lên bằng CNTT-TT.

5. Phóng thành công vệ tinh Vinasat 2

Sáng sớm 16/5/2012, vệ tinh Vinasat 2 của Việt Nam đã được phóng thành công lên quỹ đạo. Sự kiện này bên cạnh ý nghĩa thể hiện chủ quyền không gian của Việt Nam còn khẳng định quyết tâm đầu tư của Việt Nam vào lĩnh vực viễn thông, tăng cường hơn nữa cho năng lực hạ tầng mạng viễn thông của Việt Nam.

Tổng vốn đầu tư cho dự án này khoảng 280 triệu USD trong đó 80% là vốn vay và 20% là vốn đối ứng của VNPT. Ngày 4/7/2012, VNPT đã nhận bàn giao vệ tinh Vinasat 2, chính thức bắt tay vào vận hành, quản lý và kinh doanh vệ tinh này. Dự kiến, Vinasat-2 sẽ được thu hồi vốn trong vòng 10 năm, 5 - 6 năm còn lại của tuổi thọ vệ tinh sẽ giúp VNPT có lãi.

6. Lần đầu tiên Viettel "qua mặt" VNPT về doanh thu

Cuộc chạy đua vượt qua doanh thu và lợi nhuận của hai tập đoàn viễn thông lớn nhất Việt Nam là VNPT và Viettel bắt đầu bùng lên từ năm 2010. Hết năm 2010, VNPT đã cán mốc doanh thu 100.000 tỷ đồng trước và Viettel chỉ đạt doanh thu 91.000 tỷ đồng. Đến năm 2011, hai tập đoàn này cùng cán đích 120.000 tỷ đồng, nhưng lợi nhuận của Viettel là 20.000 tỷ đồng, trong khi đó VNPT chỉ đạt 10.000 tỷ đồng.

Hết năm 2012 cuộc đua này đã ngã ngũ khi VNPT đạt doanh thu là 130.000 tỷ và lợi nhuận chỉ đạt 8.500 tỷ đồng. Trong khi đó, Viettel đã "qua mặt" VNPT với doanh thu 140.000 tỷ đồng và đạt 27.000 tỷ đồng lợi nhuận. Như vậy, năm 2012 doanh thu của Viettel hơn VNPT 10.000 tỷ đồng, nhưng lợi nhuận của Viettel gấp hơn 3 lần VNPT.

Sau nhiều năm VNPT chiếm giữ vị trí độc tôn về doanh thu, lần đầu tiên ngôi vị này bị "tước” bởi Viettel. Như vậy, “tượng đài” có bề dày hơn 65 năm của VNPT đã "sụp đổ" khi bị Viettel "qua mặt" một cách ấn tượng trên rất nhiều phương diện.

7. Thu phí hòa mạng thuê bao trả trước

Ngày 23/10/2012, Bộ TT&TT ra Thông tư quy định về giá cước hòa mạng đối với thuê bao trả trước là 25.000 đồng, thuê bao trả sau là 35.000 đồng và áp dụng từ 1/1/2013. Điểm mới trong Thông tư quy định về giá cước dịch vụ thông tin di động là thu phí hòa mạng thuê bao di động trả trước và cấm nạp sẵn tiền vào SIM chưa hòa mạng.

Quy định về giá cước hòa mạng đối với thuê bao trả trước là động thái điều tiết thị trường di động hiện nay theo hướng phát triển ổn định thị trường và tránh tình trạng "dùng SIM thay thẻ cào". Khi thu phí hòa mạng thuê bao trả trước và không khuyến mãi vào SIM mới thì chỉ những khách hàng có nhu cầu sử dụng dịch vụ thực sự mới mua SIM. Như vậy, chắc chắn việc phát triển thuê bao mới của các mạng sẽ chậm lại, nhưng có ưu điểm là bền vững.  

8. S-Fone sa thải hầu hết nhân viên

S-Fone cái tên được nhắc đến là người tiên phong phá thế độc quyền của thị trường di động Việt Nam đang được xem là điển hình cho sự bi đát nhất trên thị trường di động Việt Nam. Việc không có tiền đầu tư đã khiến S-Fone lao dốc không phanh. Không có tiền vận hành và trả tiền thuê đặt trạm thu phát sóng nên S-Fone phải thu hẹp mạng lưới. Ít thuê bao, không có tiền duy trì bộ máy có lẽ là những nguyên nhân quan trọng nhất khiến S-Fone phải “cắn răng” chấm dứt hợp đồng với hàng loạt nhân viên của mình.

Tuy nhiên, điều này được giải thích dưới danh nghĩa chuyển đổi mô hình sang cổ phần. Mặc dù cho nhân viên nghỉ việc nhưng S-Fone vẫn nợ các khoản tiền lương và chế độ khác của người lao động khiến người lao động bất bình gửi đơn kiện, thậm có có nơi đã biểu tình đòi S-Fone phải giải quyết chế độ cho họ. Dường như S-Fone đang ở tình trạng “chết lâm sàng”.

9. Thu phí bản quyền nhạc số

Ngày 1/11/2012, các website âm nhạc ở Việt Nam đồng loạt tuyên bố thu phí việc tải nhạc với mức phí 1.000 đồng/file nhạc (nghe trực tuyến với chất lượng thấp vẫn tiếp tục miễn phí). Đây là kết quả của việc hợp tác giữa Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam (RIAV) với hầu hết các website cung cấp dịch vụ âm nhạc ở Việt Nam với vai trò cầu nối của MV Corp.

Việc thu phí của người dùng được giải thích nhằm bù đắp cho việc sản xuất nhạc qua tỉ lệ phân phối lợi nhuận 45% cho đơn vị phân phối (website âm nhạc) và 55% cho đơn vị cung cấp (RIAV mà MV Corp làm đại diện) - đối với khoảng 45.000 file nhạc do RIAV nắm quyền.

Còn với nhạc mới, tỉ lệ này là 40 - 60. Sự hợp tác này bước đầu được xem là một động thái tich cực nhằm giải quyết nạn vi phạm bản quyền nhạc số tràn lan trong suốt thời gian qua. Tuy vậy, một việc được xem là hiển nhiên ở nhiều nước lại gặp rất nhiều khó khăn khi triển khai ở Việt Nam khi tâm lý “xài chùa” được nuôi dưỡng quá lâu và còn rất phổ biến.

10. Bắt buộc phải đấu giá tần số di động

Ngày 12/3/2012, Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định 16/2012/QĐ-TTg Quy định về đấu giá, chuyển nhượng quyền sử dụng tần số vô tuyến điện. Theo đó, các doanh nghiệp viễn thông muốn có tần số vô tuyến điện sẽ phải tiến hành đấu giá quyền sử dụng thay vì cấp miễn phí như trước đây.

Doanh nghiệp được quyền sử dụng băng tần, kênh tần số thông qua việc đánh giá các yêu cầu tối thiểu và mức trả giá của doanh nghiệp. Doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu tối thiểu và có mức trả giá cao nhất là doanh nghiệp trúng đấu giá.

Theo Quyết định trên, doanh nghiệp được cấp giấy phép sử dụng tần số vô tuyến điện thông qua đấu giá được phép chuyển nhượng quyền sử dụng băng tần, kênh tần số vô tuyến điện cho doanh nghiệp khác trong thời gian ít nhất ba năm kể từ ngày được cấp giấy phép sử dụng tần số vô tuyến điện. Chính sách này cho thấy quyết tâm quản lý tần số theo cơ chế thị trường minh bạch chứ không theo cơ chế xin cho như trước đây.