Hé lộ nội dung thỏa thuận và Thư bảo lãnh của Agribank với BHXH Việt Nam

Tại phiên tòa xét xử vụ án “Cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Bảo hiểm xã hội Việt Nam (BHXH) và Công ty cho thuê tài chính II (ALC II trực thuộc Agribank), đại diện Viện Kiểm sát nêu quan điểm việc Agribank phát hành thư bảo lãnh tạo cơ sở để BHXH cho ALC II vay vốn trái pháp luật, vì vậy VKS đề nghị Agribank phải chịu một phần trách nhiệm dân sự bồi thường số tiền các bị cáo đã gây thiệt hại 1.697 tỷ đồng.

Quan điểm này của VKS vấp phải sự phản ứng từ luật sư của cả 6 bị cáo trong vụ án này, bởi các hợp đồng vay vốn được Nguyễn Huy Ban, sau đó là Lê Bạch Hồng với tư cách là Tổng Giám đốc (TGĐ) BHXH Việt Nam ký cho ALC II vay vốn đều là hợp đồng có bảo đảm của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank). Cơ sở để các bị cáo ký các hợp đồng cho ALC II vay vốn bắt nguồn từ thỏa thuận giữa Agribank và BHXH Việt Nam.

Các luật sư tham gia tranh tụng tại phiên tòaxét xử vụ án làm thất thoát gần 1.700 tỷ đồng tại BHXH Việt Nam.

Cụ thể, ngày 25/12/2003, Agribank (khi đó là VBARD) và BHXH Việt Nam (VSS) đã ký với nhau Bản thỏa thuận về việc vay vốn và bảo lãnh, trong đó ghi rõ:

“Từ 01/01/2004, Tổng giám đốc VBARD bảo lãnh cho các Chi nhánh cấp I, các Công ty trực thuộc VBARD được trực tiếp vay vốn của VSS…”

“VBARD chịu trách nhiệm toàn bộ về việc vay, sử dụng và hoàn trả vốn, lãi đúng kỳ hạn của tất cả các hợp đồng do VBARD trực tiếp đi vay hoặc các Chi nhánh cấp I, các Công ty trực thuộc VBARD ký kết với VSS do Tổng giám đốc VBARD ký bảo lãnh. Trường hợp các Chi nhánh cấp I, các Công ty trực thuộc được bảo lãnh thực hiện không đúng các điều khoản do VBARD bảo lãnh ký kết trong hợp đồng thì VBARD sẽ chịu trách nhiệm thực hiện đúng các nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng với VSS”.

Bản thỏa thuận này là cơ sở để BHXH Việt Nam ký các hợp đồng cho ALCII vay vốn, và Tổng giám đốc VBARD đã ký 02 Thư bảo lãnh thanh toán cho các khoản vay này, cụ thể:

Thư bảo lãnh thanh toán số 800/NHNo-KHTH ngày 13/3/2008 với số tiền bảo lãnh là 500 tỷ đồng. Thư bảo lãnh thanh toán số 1441/NHNo-KHTH ngày 22/4/2008 với số tiền bảo lãnh là 800 tỷ đồng.

Với cam kết: “Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam với tư cách là người bảo lãnh, cam kết sẽ thanh toán đầy đủ cả gốc và lãi cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam ngay khi chúng tôi nhận được văn bản chính thức đòi tiền của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, trong đó thông báo Công ty cho thuê tài chính II đã quá hạn thanh toán của hợp đồng nhận vốn”.

Đáng chú ý, trong quá trình điều tra vụ việc, năm 2012 xuất hiện Thư bảo lãnh thanh toán số 4407/NHN0-KHTH ngày 22/10/2008 với nội dung bảo lãnh số tiền vay 400 tỷ đồng, đồng thời thay thế cho các thư bảo lãnh số 800/NHNo-KHTH ngày 13/03/2008 và 1441/NHNo-KHTH ngày 22/4/2008.

Tuy nhiên, trong quá trình làm thủ tục cho ALC II phá sản, tại công văn số 3531/TATP-TKT ngày 25/6/2018 của TAND TP Hồ Chí Minh cũng đã nhận định:

“Agribank chỉ cung cấp bản sao chụp (không có chứng thực sao y bản chính) thư bảo lãnh số 4407 có đóng dấu Công văn đến của Bảo hiểm xã hội Việt Nam và cũng không xuất trình được bản chính của văn bản này. Vì vậy, chưa đủ căn cứ pháp lý để xác định Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã nhận Thư bảo lãnh số 4407. Do đó, Thư bảo lãnh số 800 và số 1441 do Agribank phát hành vẫn còn hiệu lực;

Agribank phải chịu trách nhiệm bảo lãnh đối với tất cả các khoản mà ALC II nhận tiền vay của Bảo hiểm xã hội Việt Nam;

Số tiền mà ALC II nợ Bảo hiểm xã hội Việt Nam là nợ có bảo đảm”.

Các bị cáo tại phiên tòa.

Căn cứ vào những chứng cứ trên, theo luật sư Nguyễn Hữu Toại, người bào chữa cho cựu Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Huy Ban, Thư bảo lãnh số 4407 hoàn toàn là bất hợp pháp, đồng nghĩa với việc mọi thay đổi trong Thư bảo lãnh này không được công nhận.

“Ngân hàng là một tổ chức chức tài chính kinh doanh dựa trên uy tín, phải là người tuân thủ nghiêm túc các nghĩa vụ đã cam kết với đối tác. Nếu không buộc Agribank phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh trả nợ thay cho ALC II sau khi đã phát hành 2 thư bảo lãnh rồi đơn phương hủy bỏ, và nếu Agribank cho rằng các thư bảo lãnh đã phát hành không có giá trị đối với các hợp đồng vay vốn giữa ALC II và BHXH Việt Nam thì sẽ là một đòn giáng mạnh vào niềm tin của người dân, doanh nghiệp, công chứng về chữ tín của các tổ chức tín dụng nói chung và Agribank nói riêng” – luật sư Nguyễn Hữu Toại nói.

Các luật sư bào chữa cho bị cáo Nguyễn Huy Ban cho rằng hai thư bảo lãnh thanh toán số 800/NHNo-KHTH và 1441/NHNo-KHTH ngày 22/04/2008 vẫn còn giá trị và Agribank buộc phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh của mình, trả lại cho BHXH Việt Nam toàn bộ khoản tiền gốc và lãi do ALC II vay. Trường hợp này đã được quy định cụ thể tại Điều 15 Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 về Giao dịch bảo đảm. Nói cách khác, Agribank phải có nghĩa vụ trả nợ thay cho ALC II.

Luật sư cho rằng Agribank không có quyền và không thể tự ý sửa đổi, bổ sung hủy bỏ bảo lãnh ngân hàng, bởi theo quy định tại khoản 3 Điều 11 Quyết định số 26/2006/QĐ-NHNN ngày 26/6/2006 về Quy chế bảo lãnh ngân hàng quy định “Bảo lãnh ngân hàng có thể được sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ nếu các bên liên quan có thỏa thuận”.

Trong khi đó, giữa BHXH và Agribank không có thỏa thuận về việc sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ thư bảo lãnh thanh toán. Hơn nữa, Điều 370 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định “Việc bảo lãnh có thể được hủy bỏ nếu được bên nhận bảo lãnh đồng ý, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”. Việc Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam thay đổi nội dung bảo lãnh mà không có sự đồng ý của BHXH Việt Nam là không có giá trị.

Luật sư Nguyễn Hữu Toại nhấn mạnh: “Nếu Agribank không phải trả nợ thay cho ALC II toàn bộ khoản nợ bao gồm cả gốc, lãi cho BHXH Việt Nam thì mất tiền bạc là mất nhiều; nhưng mất lòng tin thì mới là mất hết”.