ĐBQH Bùi Thị An: Cần phải có cơ quan giám sát độc lập về môi trường

Theo thông tin chính thức từ Văn phòng Chính phủ vào chiều 30/06/2016, nguyên nhân gây ô nhiễm biển nghiêm trọng ở 4 tỉnh miền Trung gồm Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế đã được xác định. PV Infonet đã có cuộc trao đổi với PGS-TSKH Bùi Thị An, Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội.

PV Infonet: Thưa bà, đến nay Chính phủ và các nhà khoa học đã chính thức xác định được nguyên nhân gây ô nhiễm biển ở 4 tỉnh miền Trung khiến cá chết hàng loạt. Bà đánh giá thế nào về nỗ lực của Chính phủ trong việc xác định nguyên nhân và thủ phạm?

ĐBQH Bùi Thị An: Có thể nói vừa qua Chính phủ đã vào cuộc một cách khá quyết liệt, chúng ta đều biết sự cố cá chết ở 4 tỉnh miền Trung xảy ra từ tháng Tư, đó cũng là thời điểm giao thời giữa Chính phủ cũ và Chính phủ mới, cho nên phải thừa nhận là ban đầu Chính phủ vào cuộc hơi chậm một chút. Nhưng sau khi đã vào cuộc thì vào cuộc rất quyết liệt với việc huy động tổng lực các bộ ngành, các nhà khoa học trong nước, thậm chí cả các nhà khoa học nước ngoài để cùng tìm nguyên nhân gây ô nhiễm, và cuối cùng đã có kết luận chính thức.

Điều này thể hiện trách nhiệm của Chính phủ với người dân, nhất là người dân của 4 tỉnh miền Trung. Có thể nói đây chính là thảm họa về môi trường, thảm họa này gây nên rất nhiều hệ lụy, trước hết cho những ngư dân ven biển 4 tỉnh miền Trung. Tuy nhiên, thảm họa này không chỉ liên quan đến những ngư dân trực tiếp bám biển, mà còn liên quan đến những người buôn bán, tiêu thụ hải sản, các công ty chế biến thủy hải sản và công nhân lao động… Đây là vấn đề vô cùng lớn, một trong những mục tiêu của Chính phủ Việt Nam bao giờ cũng là đặt chất lượng cuộc sống của người dân lên hàng đầu, vậy nên thảm họa này khiến cuộc sống của người dân bị ảnh hưởng là một điều hết sức xót xa.

Điều đáng mừng nhất là Chính phủ đã làm đến cùng để xác định được nguyên nhân, tìm ra thủ phạm chính, buộc Formosa phải thừa nhận hành vi xả thải gây nên thảm họa môi trường. Sự vào cuộc quyết liệt như vậy đã khiến cho cử tri yên lòng.

PV Infonet: Bà đánh giá thế nào về những giải pháp hỗ trợ ngư dân của Chính phủ trong quá trình điều tra nguyên nhân gây ô nhiễm?

ĐBQH Bùi Thị An: Theo quan sát của tôi, Chính phủ đã có những biện pháp tức thời trong việc hỗ trợ ngư dân về vật chất. Không chỉ là những biện pháp trước mắt, gần đây Chính phủ cũng đã có hỗ trợ trong việc dạy nghề cho người dân thuộc khu vực bị ảnh hưởng. Nhưng theo tôi, Chính phủ cũng nên nghiên cứu kỹ phương án đào tạo nghề cho phù hợp với từng độ tuổi và từng địa phương, song song với đó là những phương án hỗ trợ phù hợp để người dân cảm thấy yên lòng.

Tôi được biết Chính phủ cũng đã có những nghiên cứu rất kỹ và cũng đã có những giải pháp cụ thể. Tuy nhiên, tùy từng đặc thù của địa phương để có những nghiên cứu sao cho phù hợp, để trong giai đoạn trước mắt người dân chưa đi đánh bắt cá được thì họ có những chuyển đổi nghề nghiệp để người dân được sống với chính sức lao động của họ, phải tập trung ưu tiên giai đoạn này để khắc phục hậu quả trước mắt, về lâu dài thì phải đào tạo nghề để có sinh kế lâu dài. Việc này phải có nghiên cứu đặc thù từng tỉnh một, chứ nói chung chung thì rất dễ nhưng lại rất khó áp dụng. Tôi đồng tình với quan điểm của Chính phủ là dứt khoát phải có việc làm cho người dân.

PV Infonet: Từ vụ việc của Formosa, vấn đề tiếp theo là gì và Việt Nam cần rút ra bài học gì trong việc quản lý, cấp phép xả thải ở các khu công nghiệp, thưa bà?

ĐBQH Bùi Thị An: Vấn đề hiện nay là bao giờ hệ sinh thái biển mới có thể trở lại như trước kia, khi chưa xảy ra thảm họa môi trường. Lòng biển phải có san hô, tảo biển, và các loài cá cùng nhau sinh sống. Nói cho cùng đó là sự sống, sự sống của các loài vật có liên quan mật thiết đến sự sống của con người, cho nên việc khôi phục lại hệ sinh thái biển là vô cùng quan trọng cho dù rất khó và cần rất nhiều thời gian.

Bây giờ chuyện đã xảy ra rồi thì phải khắc phục, một là phải làm sao để hệ sinh thái biển trở lại bình thường và không còn ô nhiễm để ngư dân lại khai thác bình thường, bởi ai cũng hiểu chuyện ngư dân bám biến không chỉ đơn thuần là vấn đề kinh tế.

Thứ hai, một việc vô cùng quan trọng mà Chính phủ cần làm ngay là phải xem xét lại tất cả các khu công nghiệp, để từ đó có phương án giám sát môi trường độc lập, chứ không thể tin tưởng tuyệt đối vào phương án và kết quả xử lý chất thải của các doanh nghiệp. Rõ ràng đây là bài học cho chúng ta thấy cần phải có cơ quan giám sát độc lập. Chúng ta vẫn trải thảm đỏ để mời các doanh nghiệp FDI vào đầu tư, tuy nhiên các doanh nghiệp đã vào đầu tư tại Việt Nam cũng phải tuân thủ đầy đủ luật pháp của Việt Nam, đồng thời phải đảm bảo phát triển bền vững, trong đó vấn đề môi trường phải được quan tâm hàng đầu. Trong mọi trường hợp, ba trụ cột gồm kinh tế, xã hội và môi trường phải luôn đi cùng nhau, bất kỳ ai cũng phải tuân thủ nguyên tắc này, chúng ta không chấp nhận nhà đầu tư nào phá vỡ nguyên tắc đó.

Cho nên điều quan trọng nhất bây giờ là ngăn ngừa để không bao giờ lặp lại một thảm họa môi trường tương tự do Formosa gây nên. Đó là mong muốn của người dân và người dân họ cũng tin tưởng Chính phủ sẽ không để lặp lại tình trạng này. Nếu có xảy ra thì dứt khoát phải xem xét lại trách nhiệm của người phê duyệt dự án, trách nhiệm của người giám sát thi công, trách nhiệm của người đánh giá tác động… vấn đề ở đây tôi muốn nhắc lại là không bao giờ được phép để xảy ra chuyện này một lần nữa, chúng ta đã có bài học đầy cay đắng và đau xót rồi. Hệ lụy của vấn đề này ảnh hưởng đến an sinh xã hội, thậm chí nó có thể ảnh hưởng đến giống nòi của người Việt khi bị nhiễm độc.

PV Infonet: Với tư cách là đại biểu Quốc hội, bà có muốn nhắn nhủ điều gì với các cử tri, đặc biệt là những người có cuộc sống bị ảnh hưởng trực tiếp từ sự cố này?

ĐBQH Bùi Thị An: Tôi rất mong muốn các cử tri hãy bình tâm suy xét, phải vững vàng để phân biệt đúng sai, hãy phân biệt rõ đâu là việc cần làm để giải quyết đời sống trước mắt. Chính phủ đã vào cuộc quyết liệt và đã có kết quả, như vậy là Chính phủ đã giữ lời hứa với dân và đã làm tròn trách nhiệm với dân, vậy nên cử tri nên bình tâm, cùng hợp tác với Chính phủ để tháo gỡ khó khăn trước mắt, cùng với Chính phủ và chính quyền địa phương tạo nên một cuộc sống bình yên, phát triển tốt đẹp, đấy cũng là mong muốn của tất cả mọi người.

PV Infonet: Xin cảm ơn bà về cuộc trao đổi này!