Bỏ mặc người gặp nạn: Pháp luật và đạo đức không dung thứ

Theo thông tin từ báo Tuổi trẻ, ngày 23/9, ông Phùng Văn On - Phó trưởng ban ATGT tỉnh Long An - cho biết đã có đề nghị Công an huyện Mộc Hóa (tỉnh Long An) xác minh thông tin về hai chiếc xe đã không dừng lại ứng cứu vụ tai nạn ôtô lao xuống ao làm 4 người tử vong vào rạng sáng 22/9.

Xe lao xuống nước (Ảnh: Tuổi trẻ)

Thông tin này lại làm dấy lên lo ngại về tình trạng thờ ơ, không cứu người bị nạn đang ngày càng nhiều. Để giúp độc giả hiểu hơn về vấn đề này, PV Infonet đã có cuộc trao đổi với luật sư Trần Minh Hùng, Trưởng Văn phòng Luật sư Gia Đình (Đoàn Luật sư TP HCM) về vấn đề này.

Thưa luật sư, đọc những thông tin về việc bỏ mặc người bị nạn trong lúc nguy hiểm tính mạng, luật sư có quan điểm gì?

Tôi và mọi người khi đọc thông tin 4 người bị chết vì ngạt nước trong xe đều cảm thấy rất thương tâm và xót xa cho các nạn nhân và người thân của họ. Đau lòng và xót xa bao nhiêu thì chúng ta càng căm phẫn và lên án bấy nhiêu khi những con người thấy người khác gặp nạn nguy hiểm đến tính mạng nhưng không cứu. 

Nhìn ở góc độ đạo đức, xã hội, những hành động dửng dưng trước sự nguy hiểm của người khác, thái độ ấy đáng lên án và cần phải xử lý nghiêm mới mong răn đe, phòng ngừa chung. 

Nhìn cái cách người lớn cư xử chúng ta lại thêm buồn khi so sánh với hành động của những trẻ em quên thân để cứu giúp người khác. Những người không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng không những vi phạm về mặt đạo đức mà còn vi phạm pháp luật hình sự Việt Nam.

Nếu bị bắt, những lái xe bỏ đi như vậy sẽ bị xử thế nào theo quy định Bộ Luật hình sự?

Vụ việc chưa có kết quả xác minh, điều tra cụ thể nên chưa thể kết luận là những người thấy người bị nạn mà không cứu giúp có bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không. Tuy nhiên sau khi có kết quả xác minh, điều tra cụ thể của Cơ quan cảnh sát điều tra có bằng chứng cho thấy những người này thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết thì tùy vào tính chất, mức độ, hành vi…mà những người này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 102 - Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng của Bộ luật hình sự hiện hành.

Ngoài ra, tại Điểm đ, Khoản 3, Điều 11 của Nghị định số 171/2013/NĐ-CP  ngày 13/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt thì hành vi không cứu giúp người bị tai nạn giao thông khi có yêu cầu, bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với tổ chức.

Tuy nhiên thực tế, việc xử lý người phạm tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng còn nhiều bất cập, khó khăn vì còn phải xem xét các điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi không cứu giúp và hậu quả chết người.

Những người mà  không cứu giúp người khác trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng phải nhận thức được tình trạng nguy hiểm của nạn nhân thì mới phạm tội này. Nếu người đó nhận thức nạn nhân chưa phải trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng hoặc hoàn cảnh khách quan thể hiện điều đó nhưng hậu quả nạn nhân vẫn chết hoặc hoặc nhận thức nhưng không đủ điều kiện thì không phạm tội này.

Từ nghiên cứu tâm lý tội phạm, theo luật sư, lý do nào khiến tình trạng thờ ơ với khó khăn nguy hiểm của người khác gia tăng?

Qua kinh nghiệm thực tiễn cũng như nguyên nhân và điều kiện tình hình tội phạm, lý do là do đa số người dân e ngại, sợ liên lụy đến mình và người thân. 

Khi xã hội càng phát triển thì quan điểm sống “việc ai người đó lo” càng được nhiều người áp dụng để sống. Họ cho rằng giúp người khác không được gì có khi còn liên lụy đến mình nên không muốn cứu giúp. 

Hơn nữa khi xã hội mà vật chất càng được coi trọng thì người ta sẽ dễ hờ hững với nỗi đau của người khác, coi nhẹ vấn đề tình cảm, tình người…Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là đạo đức của nhiều người đã suy giảm nghiêm trọng. Bởi bản chất giúp người khác là xuất phát tứ cái tâm lương thiện của con người.

Khi thấy người khác gặp nạn thì trước tiên phải có trách nhiệm cứu giúp họ thoát khỏi tình trạng nguy hiểm bất chấp khó khăn chứ vẫn sợ liên lụy trách nhiệm đến mình thì rõ ràng những người đó thiếu trách nhiệm với người gặp nạn và xã hội nói chung. 

Hơn nữa những người không cứu giúp người khác đang trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng do họ có hạn chế về mặt pháp luật. Hầu hết cho rằng việc họ không cứu giúp người khác đang trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng là không vi phạm pháp luật.

Luật sư có đồng ý, báo chí đưa nhiều tin về tội phạm, lừa đảo... khiến con người e ngại làm việc tốt, cứu người hơn?

Đúng vậy. Nhưng cũng phải nhìn thẳng vào thực tế, hiện nay có nhiều hành vi giả gặp nạn để lừa đảo, cướp giật tài sản diễn ra khá phức tạp và càng gia tăng. Những hành vi này diễn ra công khai ban ngày, ngay tại các trung tâm thành phố. Hơn nữa khi người dân cứu giúp người bị tai nạn đưa vào Bệnh viện, người cứu giúp còn bị bệnh viện làm khó đủ mọi thủ tục nên rất nhiều người có tâm lý e ngại.

Có cần phải xử nghiêm nhiều vụ như thế này để tuyên truyền nhận thức cho người dân hiểu, giảm tình trạng thờ ơ với nỗi đau, sự nguy hiểm của người khác không?

Theo tôi sau khi xác minh, điều tra nếu có bằng chứng cho thấy những người này rõ ràng những người này không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không giúp dẫn đến hậu quả chết người thì cơ quan có thẩm quyền cần tiến hành truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những người này để làm gương cho mọi người. 

Tuy nhiên, pháp luật sẽ không có tác dụng răn đe hiệu quả khi không được tuyên truyền, phổ biến và giải thích cho người dân hiểu biết cụ thể hành vi không cứu giúp người bị nạn không những vi phạm pháp luật mà còn vi phạm về mặt đạo đức, sống không có trách nhiệm với nỗi đau của người khác. Bởi việc giúp người bị nạn phải có tinh thần tự giác và một tâm giúp người. Khi người dân có cái tâm và tinh thần tự giác thì ngay khi thấy người khác bị nạn ở nơi hoang vắng thì vẫn ra tay cứu giúp mà không cần nghĩ đến không ai thấy thì không bị phát hiện.

Xin cảm ơn luật sư!