Vai trò thành viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên Hợp quốc là gì?

Tối 7/6 (giờ Việt Nam), tại trụ sở Liên hợp quốc tại New York (Mỹ), Việt Nam đã chính thức trở thành Ủy viên không thường trực Liên hợp quốc với số phiếu bầu cao kỷ lục 192/193 phiếu bầu. 

Thứ trưởng Lê Hoài Trung họp báo sau khi Việt Nam trúng cử Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ (ảnh VOV)

Vậy vai trò thành viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc là gì? Việt Nam sẽ đảm nhiệm nhiệm vụ gì với vai trò thành viên không thường trực Hội đồng bảo an?

Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ) là một trong 6 cơ quan chính của LHQ có nhiệm vụ duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, chấp nhận các thành viên mới vào LHQ và phê chuẩn thay đổi với Hiến chương LHQ.

Quyền hạn của cơ quan này bao gồm thiết lập các hoạt động gìn giữ hòa bình, các biện pháp trừng phạt quốc tế và chấp nhận hành động quân sự thông qua các nghị quyết.

Trong khi các cơ quan khác của LHQ chỉ có thể đưa ra các quyết định mang tính khuyến nghị và tạo dư luận thì các quyết định của Hội đồng Bảo an có tính cưỡng chế thực hiện. Tất cả thành viên của LHQ có trách nhiệm tôn trọng và thi hành.

Vì vậy, HĐBA là cơ quan có quyền lực cao nhất của LHQ.

Cơ quan này gồm 15 thành viên, trong đó Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc và Mỹ là các ủy viên thường trực.

10 ủy viên không thường trực được chia thành hai nhóm với nhiệm kỳ hai năm xen kẽ nhau, mỗi năm sẽ có 5 thành viên hết nhiệm kỳ và các thành viên sẽ bỏ phiếu bầu mới 5 thành viên mới vào.

Các thành viên không thường trực được phân bổ cho các khu vực trên thế giới: 5 ghế từ châu Phi và châu Á; 1 ghế cho Đông Âu; 2 ghế từ Mỹ Latinh và Caribe; 2 ghế đại diện Tây Âu và các nước khác.

Về quy trình bỏ phiếu bầu: Nước trở thành thành viên không thường trực của HĐBA phải đạt tối thiểu 2/3 số phiếu bầu của các nước thành viên LHQ có mặt và tham gia bỏ phiếu tại phiên họp Đại hội đồng. Thành viên vừa mãn nhiệm không được bầu lại tại nhiệm kỳ liền sau đó.

Các ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an đều có quyền phủ quyết bất kỳ nghị quyết nào của LHQ. Trong khi ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an không có quyền phủ quyết nhưng được quyền tranh luận và bỏ phiếu cho các nghị quyết.

Việc tham gia Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc là cơ hội để các nước nâng cao vị thế trên trường quốc tế và đề xuất, tham gia quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến khu vực và thế giới.

Từ 1946 đến 1965, Hội đồng Bảo an chỉ có 6 thành viên không thường trực luân phiên (theo bầu cử) nhưng con số này sau đó được mở rộng lên 10 thành viên như hiện nay.

Hiện tại, quy mô thành viên thường trực Hội đồng Bảo an đang đứng trước vấn đề gây tranh cãi. Theo một kế hoạch cải tổ được đề xuất gần đây, số thành viên thường trực có thể sẽ tăng thêm 5 quốc gia nữa, trong đó các ứng cử viên được đề cập nhiều nhất là Đức, Nhật Bản, Brasil, Ấn Độ và 1 quốc gia châu Phi (có thể là Nam Phi hoặc Nigeria).

Việc Việt Nam được bầu là ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021 cho thấy vai trò ngày càng tăng của Việt Nam trên mặt trận thương mại, ngoại giao quốc tế cũng như an ninh khu vực ở Đông Nam Á.

Trong vai trò này, Việt Nam có thể có những đóng góp nổi bật trong các lĩnh vực như y tế công cộng, chống lại các bệnh truyền nhiễm, thúc đẩy an ninh hàng hải, chống cướp biển, cũng như ngăn chặn nạn đánh bắt cá và buôn người bất hợp pháp.

Vai trò trung gian của Việt Nam khi tổ chức Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un vào tháng Hai vừa qua tại Hà Nội cũng góp phần nâng tầm vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Chuyên gia đánh giá việc trở thành thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc là cơ hội tốt để Việt Nam lên tiếng, bày tỏ những quan ngại của mình đối với các vấn đề liên quan đến những tranh chấp trên Biển Đông và luật hàng hải quốc tế. Đây cũng là cơ hội để Việt Nam thể hiện khả năng, cũng như đóng góp của mình với an ninh hàng hải và sự ổn định trong khu vực.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng sẽ phải đối mặt với những thách thức không nhỏ trong bối cảnh các thành viên trong Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc có những quan điểm khác nhau trong nhiều vấn đề quốc tế. Việt Nam cũng có thể phải đối mặt với những quan điểm trái chiều về Biển Đông hay những áp lực từ các quốc gia khác, về các vấn đề nhân quyền.

Việt Nam có thể chia sẽ những kinh nghiệm của mình trong nhiều lĩnh vực, cũng như bày tỏ rõ ràng quan điểm của mình trong các vấn đề đối với 5 thành viên thường trực của Liên hợp quốc, gồm Mỹ, Trung Quốc, Anh, Pháp và Nga.