TP.HCM: Hơn 1.000 văn bản có dấu hiệu trái luật được ban hành trong 10 năm

Mới đây TP.HCM đã ban hành Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện nghị quyết 48 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật tại Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 trên địa bàn TP.

Nhiều vi phạm khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật

Theo đó, trong giai đoạn từ 2005 đến 2015 HĐND, UBND các cấp từ TP đến quận – huyện, phường - xã đã ban hành tổng cộng 12.321 văn bản quy phạm pháp luật các loại (cấp TP: 1.649 văn bản; cấp quận – huyện: 4.078 văn bản; cấp xã – phường: 6.594 văn bản. Từ 2009 đến nay TP không còn văn bản quy phạm pháp luật của quận, huyện, phường).

Trong giai đoạn từ 2005 đến 2015 HĐND, UBND các cấp từ TP đến quận – huyện, phường - xã đã ban hành tổng cộng 12.321 văn bản. (Hình minh họa)

Những văn bản này được báo cáo đánh giá là có “chất lượng được nâng cao, nội dung phù hợp với quy định của pháp luật và thực tiễn quản lý của TP”. Và chính hệ thống văn bản pháp quy này đã góp phần giải quyết được những yêu cầu cấp bách, và đảm bảo sự năng động, sáng tạo của TP.

Tuy vậy trong phần kết quả giám sát và xử lý văn bản quy phạm pháp luật, Báo cáo cũng cho thấy đã có nhiều văn bản được ban hành không đúng thẩm quyền, thậm chí có dấu hiệu trái luật, với số lượng giảm dần từ cấp TP xuống đến phường – xã, cụ thể:

Quá trình tự kiểm tra đối với văn bản do HĐND, UBND TP ban hành, sở Tư pháp đã phát hiện trong 1.499 văn bản thì có 6 văn bản chứa quy phạm pháp luật nhưng không được ban hành dưới hình thức quy phạm pháp luật. Bên cạnh đó Sở cũng đề xuất xử lý 71 văn bản có nội dung, hình thức không phù hợp quy định pháp luật.

Trong khi đó đối với văn bản do HĐND, UBND cấp quận – huyện, phường – xã – thị trấn ban hành, phòng Tư pháp cũng đã thực hiện kiểm tra 11.658 văn bản và phát hiện 1.157 văn bản có dấu hiệu trái luật (chiếm 9% văn bản kiểm tra).

Về kiểm tra theo thẩm quyền, sở Tư pháp đã thực hiện kiểm tra 1.790 văn bản do HĐND, UBND  quận – huyện ban hành thì đã phát hiện 230 văn bản có dấu hiệu trái luật (chiếm 12,8% văn bản kiểm tra. Đến nay UBND quận – huyện đã tự xử lý văn bản theo đúng quy định).

Đối với văn bản do HĐND, UBND phường – xã – thị trấn ban hành, phòng Tư pháp quận huyện đã kiểm tra 7.863 văn bản và phát hiện yêu cầu xử lý 1.954 văn bản.

Báo cáo cũng cho thấy về bộ máy thực thi công tác thi hành và xây dựng pháp luật, các thiết chế này không ngừng được cải thiện, kiện toàn và đảm bảo các điều kiện hoạt động, cụ thể:

Tại sở Tư pháp hiện có 11 phòng chuyên môn với 107 biên chế, trong đó có 88,1 đạt trình độ từ đại học Luật trở lên (30% đạt thạc sĩ Luật). Tại 24 phòng Tư pháp cấp quận – huyện cũng có 217 biên chế, với 91% đạt trình độ từ đại học Luật trở lên. Ở cấp phường – xã hiện có 635 cán bộ tư pháp – hộ tịch, trong đó có 76% đại trình độ đại học Luật.

Nhiều cái “khó” khi làm văn bản

Ở phần tồn tại, hạn chế, Báo cáo cho rằng “Thực tế các Bộ - Ngành Trung ương vẫn nắm nhiều nhiệm vụ và quyền hạn thay vì tập trung vào xây dựng cơ chế (…) làm giảm tính chủ động, sáng tạo của địa phương, chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu chính đáng của nhân dân”.

Bên cạnh đó văn bản pháp luật của Trung ương (Luật, Nghị định, Thông tư…) cũng thường xuyên thay đổi ngoài dự báo của địa phương, hoặc chậm ban hành, làm địa phương rơi vào bị động.

Một vấn đề khác được đề cập là kinh phí hỗ trợ công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó hiện nay mức kinh phí đang được áp dụng là không quá 9 triệu đồng/ Nghị quyết (được ban hành mới), không quá 3,5 triệu đồng/ Chỉ thị

Báo cáo cũng cho rằng mức kinh phí này là quá thấp, không đảm bảo cho các hoạt động phục vụ công tác soạn thảo và ban hành văn bản như khảo sát, điều tra… do đó việc mời thêm các chuyên gia, nhà khoa học tham gia vào công tác xây dựng văn bản cũng rất khó thực hiện, từ đó phần nào ảnh hưởng tới chất lượng của văn bản và hoàn thiện thể chế.

Bên cạnh đó, từ thực tiễn hoạt động của TP cũng cho thấy trình tự ban hành văn bản trong một số trường hợp chưa đảm bảo và thực hiện đầy đủ việc thẩm định dự thảo hay lấy ý kiến rộng rãi.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng phần lớn các văn bản của UBND quận – huyện, phường – xã không đưa ra các quy tắc xử sự mới hoặc điều chỉnh các quan hệ pháp luật mới mà chủ yếu là để chỉ đạo, điều hành công việc.

Do đó việc trao thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho chính quyền cấp huyện, xã là không cần thiết, làm hệ thống văn bản của địa phương trở lên cồng kềnh, nhiều cấp, khó kiểm soát.