Quy hoạch thủy điện: “Chúng ta đang nói về chúng ta”

“Bao giờ thôn bản mình có điện?”

Đồng tình với Nghị quyết của Quốc hội trong việc loại bỏ 6 dự án thủy điện bậc thang, 424 dự án thủy điện nhỏ, song ĐB Trương Văn Vở, đoàn Đồng Nai, cũng đề nghị làm rõ diện tích đất rừng được chuyển đổi cho các công trình. Vấn đề này thời gian qua được làm thiếu chặt chẽ và cần rút kinh nghiệm. Bên cạnh đó cũng cần xác định rõ một số bộ, ngành, địa phương liên quan khi chưa thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, chưa đảm bảo được tính liên kết với các quy hoạch khác.

Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng (Ảnh CT)

Cho rằng, rừng đầu nguồn, rừng ở lưu vực sông, rừng đặc dụng cần kiên quyết bảo vệ, ĐB Trương Văn Vở phản ánh, thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng có thực trạng "chặt cây sống, trồng cây chết". Điện có thể mua, có thể thay thế, nhưng một khi rừng đầu nguồn bị chặt thì không thể thay thế.

Một số ĐB cũng cho rằng, việc đầu tư xây dựng thủy điện thời gian qua chưa đồng bộ, nhiều dự án thủy điện nhỏ chưa thực sự hiệu quả. Việc kiểm soát trồng rừng còn hạn chế, đồng bào tái định cư gặp nhiều khó khăn…

ĐB Nguyễn Công Bình, đoàn Yên Bái dẫn dụ công trình thủy điện Thác Bà ở chính địa phương mình: Dự án này đã xây dựng được hơn 40 năm. Khoảng 5 vạn dân đã phải di chuyển để nhường 20 nghìn ha đất cho thủy điện. Đặc biệt, khoảng 1 vạn dân nhường đất cho dự án đến nay đã qua 40 năm nhưng vẫn còn bản làng chưa có điện.

“Qua nhiều lần tiếp xúc cử tri, người dân tự hỏi nhau, rồi cử tri hỏi ĐB bao giờ thì thôn bản mình có điện?” – ĐB Bình nói.

Trước thực tế đó, ĐB đoàn Yên Bái đề nghị Nghị quyết của Quốc hội cần bổ sung, giao Chính phủ tiếp tục chỉ đạo, đánh giá thực tế hơn về công lao của người dân trong việc nhường đất làm thủy điện và đời sống của người dân hậu thủy điện và cần coi đây là mục tiêu số 1.

Địa phương phê duyệt 65% dự án

Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng cho biết, quy hoạch thủy điện mang tính đặc thù, cũng không phải bất biến, cố định mà là quy hoạch động, mở. Qua từng thời kỳ cần được rà soát, sửa đổi, bổ sung, bên cạnh loại trừ dự án không khả thi cần bổ sung vào quy hoạch những dự án mang tính khá thi.

Cũng theo Bộ trưởng Hoàng, đây là quy hoạch của cả nước chứ không riêng của Chính phủ, hay của Bộ Công thương. “Chúng ta đang nói về chúng ta chứ không phải nói về Chính phủ hay về bộ ngành này, bộ ngành khác”.

Bộ trưởng Công thương nhấn mạnh và nói thêm, trong tổng số các dự án thủy điện nhỏ đã được quy hoạch, có đến 65% dự án do địa phương phê duyệt, còn trung ương chỉ có 35%. Do vậy đây là công tác của toàn xã hội và các địa phương.

Về các ý kiến thắc mắc như tại sao Chính phủ và Bộ Công thương chỉ chờ sau khi Quốc hội có nghị quyết mới rà soát, tại sao chỉ trong thời gian ngắn có thể đưa ra hơn 400 dự án thủy điện nhỏ bị loại khỏi quy hoạch... Bộ trưởng Hoàng một lần nữa nhấn mạnh, không phải đây là quy hoạch động nên luôn phải rà soát chứ không phải Quốc hội ra Nghị quyết mới làm. Cụ thể từ năm 2005 – 2009, Bộ Công nghiệp trước đây đã phối hợp với các địa phương loại 10 dự án khỏi quy hoạch. Từ cuối 2009 đầu 2010 loại 37 dự án… và đến năm 2013 đã rà soát, loại bỏ thêm 150 dự án.

Tuy nhiệm, cũng theo Bộ trưởng Hoàng thì sau khi có Nghị quyết của Quốc hội đã trở thành điều kiện tốt để phối hợp với địa phương đẩy nhanh hơn, hiệu quả hơn công tác rà soát.

Đối với 424 dự án bị loại bỏ, Bộ trưởng Hoàng cho biết, các dự án cũng có tính khả thi về kinh tế, nhưng vì môi trường không đảm bảo nên cũng được coi là dự án không khả thi. Bên cạnh đó nhiều doanh nghiệp cũng quan tâm, nhưng vì không có khả năng tài chính nên mới đình trệ, chứ không phải dự án không có tính khả thi. Ông Hoàng cho rằng, ngay cả dự án thủy điện đang vận hành hiện nay cũng gặp khó khăn chứ chưa nói đến dự án chưa triển khai.

Bộ trưởng ngành Công thương còn cho biết, 424 dự án thủy điện bị loại bỏ chi phí và thiệt hại cho doanh nghiệp không đáng kể gì vì mới chỉ ở giai đoạn nghiên cứu. Trừ dự án thủy điện Đồng Nai 6, 6A mức chi phí mất khoảng 12 tỷ đồng. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu từ nay về sau toàn bộ các dự án thủy điện lớn, nhỏ trước khi khởi công đều phải báo cáo để Thủ tướng Chính phủ xem xét.