Điều tra hình sự: Nhiều quyền năng dễ dẫn đến tiêu cực!

Quy định thẩm quyền của Cơ quan An ninh điều tra chưa phù hợp

Như tin đã đưa, sáng 5/8 tại Đà Nẵng đã khai mạc hội thảo quốc tế “Đổi mới tổ chức các Cơ quan điều tra hình sự, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân theo tinh thần cải cách tư pháp” do Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội và Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) phối hợp tổ chức.

Việc tổ chức và hoạt động của Cơ quan điều tra theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự năm 2004 còn bộc lộ nhiều nhược điểm. (Ảnh minh họa: HC)

Tại hội nghị, ông Nguyễn Văn Luật, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp cho hay, việc thực hiện các quy định của Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2006, 2009) về mô hình tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của Cơ quan điều tra (CQĐT) thuộc Công an nhân dân, trong thời gian qua đã thể hiện được nhiều ưu điểm.

Trong đó, nổi bật nhất là hệ thống ổn định, tạo sự gắn kết chặt chẽ hơn giữa hoạt động trinh sát với hoạt động điều tra tra theo tố tụng hình sự. Nhờ đó, chất lượng, hiệu quả hoạt động điều tra hình sự đã được nâng cao hơn. Tình trạng gói gọn hồ sơ, không mở rộng án đã được khắc phục, đồng thời tạo thuận lợi cho việc tiến hành điều tra, khám phá các chuyên án, vụ án lớn.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Luật nhận thấy, việc tổ chức và hoạt động của CQĐT theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự năm 2004 cũng bộc lộ nhiều nhược điểm, tồn tại. Thực tế cho thấy, việc quy định CQĐT có thẩm quyền điều tra 13 tội như hiện nay là chưa phù hợp.

"Để đáp ứng yêu cầu chính trị, trong một số vụ án, mặc dù về bản chất là hành vi phạm tội xâm phạm an ninh quốc gia nhưng đã phải xử lý đối tượng về các tội như gây rối trật tự nơi công cộng, chống người thi hành công vụ. Do vậy, thời gian qua Cơ quan An ninh điều tra đã tiến hành điều tra một số vụ án về một số tội ngoài 13 tội theo thẩm quyền điều tra" - ông Nguyễn Văn Luật cho hay.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Luật, việc còn tồn tại nhiều đầu mối cơ quan có thẩm quyền tiến hành điều tra ở nhiều bộ, ngành (như CQĐT chuyên trách trong Công an nhân dân, Quân đội nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra) đã dẫn đến những vướng mắc, bất cập làm giảm hiệu quả của hoạt động điều tra.

Không chế ước lẫn nhau dễ dẫn đến tiêu cực

Trung tướng Triệu Văn Đạt, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát phòng chống tội phạm (Bộ Công an) cũng cho rằng, Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự năm 2004 đã bộc lộ những bất cập như thiếu quy định về quản lý nhà nước đối với hoạt động điều tra, quyền hạn điều tra của Công an cấp phường, lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Cảnh sát truy nã tội phạm...; vấn đề phân công nhiệm vụ, điều kiện đảm bảo, hợp tác quốc tế trong hoạt động điều tra...

"Việc thực hiện chức năng quản lý của thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) có lúc, có nơi gặp nhiều khó khăn vì có nhiều đầu mối các đơn vị thuộc Cơ quan CSĐT, còn chồng chéo trong phân công giữa chức năng quản lý hành chính nhà nước với chức năng về hoạt động tố tụng hình sự. Một số đơn vị điều tra có biểu hiện hoạt động "độc lập", có những nhận thức sai lệch như cho rằng mỗi đơn vị điều tra của Cơ quan CSĐT là một cơ quan độc lập" - Trung tướng Triệu Văn Đạt nói.

Đặc biệt, Trung tướng Triệu Văn Đạt nêu rõ: "Do một đơn vị CSĐT (hệ C45, C46, C47) khép kín có nhiều quyền năng, vừa là cơ quan áp dụng biện pháp nghiệp vụ và đấu tranh trấn áp tội phạm vừa là cơ quan có chức năng xử lý vi phạm hành chính về an ninh trật tự, lại vừa là cơ quan tiến hành điều tra tội phạm theo trình tự tố tụng nên nếu không tự kiểm tra, thanh tra, chế ước lẫn nhau sẽ rất dễ dẫn đến tiêu cực, làm sai lệch hồ sơ, để lọt tội phạm khó có thể phát hiện được".

Theo ông Nguyễn Văn Hiện, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội, dự kiến sau khi Hiến pháp đã được sửa đổi, bổ sung, trong năm 2014 sẽ trình Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Tổ chức điều tra hình sự. Tuy nhiên, Trung tướng Triệu Văn Đạt cho hay, theo Thông báo kết luận 79-KL/TƯ (28/7/2010) của Bộ Chính trị thì từ nay đến năm 2015 cơ bản giữ nguyên mô hình tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, thẩm quyền điều tra của Cơ quan CSĐT như hiện nay và được kiện toàn thêm.

"Sau khi triển khai thực hiện các giải pháp kiện toàn một bước CQĐT các cấp trong Công an nhân dân đến năm 2015, nếu mô hình này phát huy hiệu quả tốt thì giữ nguyên để xây dựng Luật Tổ chức điều tra hình sự thay thế Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự năm 2004, tiếp tục thực hiện sau năm 2015. Nhưng nếu mô hình CQĐT đã được kiện toàn một bước từ nay đến năm 2015 không phát huy hiệu quả thì đề nghị cần phải tổ chức lại" - Trung tướng Triệu Văn Đạt nói.