Án “dân kiện quan” gặp khó khăn trong xét xử và thi hành

Chiều nay (4/6) Quốc hội thảo luận ở Tổ về dự án Luật Thống kê và Luật Tố tụng hành chính. Phát biểu thảo luận tại tổ, Đại biểu Lê Thị Nga (Đoàn đại biểu Thái Nguyên) bày tỏ nhiều băn khoăn về những bế tắc mà dự thảo lần này chưa giải quyết được.

ĐB Lê Thị Nga cũng nhấn mạnh về tầm quan trọng của Dự thảo Luật tố tụng hành chính sủa đổi. Theo bà Nga, đây là luật rất quan trọng liên quan đến  xử lý vấn đề về đất đai. Vấn đề đất đai là vấn đề “nóng” tại nhiều địa phương hiện nay.  

Bà Nga cũng chỉ rõ án về hành chính cũng có tỉ lệ bị hủy cao, cho thấy chất lượng án này không cao. Vấn đề thứ 2 là phản ứng của người dân với loại án này rất lớn. 

Thứ 3, bà Nga cũng chỉ rõ, mối quan hệ tương quan giữa người dân và người bị kiện thường là người đứng đầu cơ quan hành chính như chủ tịch ủy ban, là những người có hành vi hành chính. Do đó, vấn đề đặt ra là phải xem xét các vụ án phải đảm bảo công bằng. Tố tụng đảm bảo quyền lợi cho bên yếu thế cho loại án này. Đây là loại án "dân kiện quan". Một bên người khởi kiện là dân. Một bên bị kiện lại là người có thẩm quyền. Phải giải quyết làm sao đảm bảo công bằng, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân.

Đại biểu Quốc hội Lê Thị Nga phát biểu (Ảnh Hồng Chuyên)

Vậy làm sao có thể xử lý được vấn đề này, bà Nga chỉ ra những tồn tại khiến cho việc xét xử và thi hành án hành chính khó khăn.

Thứ nhất, phân định thẩm quyền tòa án nhân dân cấp huyện. Trước đây hành vi hành chính cấp huyện tòa án huyện xử. Về mặt lý thuyết tòa án xét xử độc lập. Nhưng lấy ví dụ thế này, một ông chủ tịch huyện bị kiện, thường là phó bí thư, về mặt lý thuyết là độc lập, nhưng về mặt thực tiễn thẩm phán là đảng viên công tác tại tòa án có quan hệ lệ thuộc với ông phó bí thư huyện. Trong trường hợp có sự lệ thuộc nhất định, nhất là tòa án lệ thuộc về kinh phí, ông Chánh án cũng có quan hệ lệ thuộc. Đặt thẩm quyền cấp huyện xử việc kiện ông chủ tịch cấp huyện là khó.

Bà Nga nhấn mạnh: “Do đó dẫn đến phán quyết 1 số trường hợp dân phàn nàn. Tôi ủng hộ theo hướng của ban soạn thảo, giao xem xét cấp huyện cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh”.

Vấn đề thứ 2 là địa vị pháp lý của VKSND. Hiện nay, VKS có là công tố trong án hành chính không? Công tố là đặc trưng trong hình sự. Một bên người dân, một bên là ông chủ tịch. Không có công tố, VKS chỉ kiểm sát tuân theo pháp luật. Vậy VKS tham gia phiên tòa sẽ làm gì? Nếu ông VKS phát biểu có làm lệch cán cân này không? Theo Bộ luật tố tụng hành chính hiện hành không có công tố….

Vấn đề khác, người bị kiện có được ủy quyền được không? Giải quyết khiếu nại, trình tự. Khiếu nại khi ra tòa không tham gia phiên tòa, nay ủy quyền cho người này, mai ủy quyền cho người khác. Bà Nga cho rằng, cần quy định người được ủy quyền tham gia vào toàn bộ thủ tục. Tránh tình trạng nay ủy quyền cho người này, mai ủy quyền cho người khác và không có chuyện đến nghe rồi về báo cáo lại.

Theo ĐBQH Lê Thị Nga, việc quan trọng là thi hành, người dân kiện ra tòa thắng được đã gian nan, nhưng thi hành án còn gian nan hơn. Nhiều đơn vị không chịu thi hành cũng không bị kỷ luật. Người tuyên trong bản án phải tự thi hành, người được thi hành gửi đơn đến cơ quan thi hành án dân sự đôn đốc. Chừng này chưa đủ trong thực tế.

Bà Nga cho biết, việc các cơ quan thu kiện không chấp hành bản án mà tòa án lại ra văn bản nữa là không hợp lý. Vì bản án có hiệu lực phải được mọi tổ chức cá nhân tuân thủ, không nên ghi trong dự thảo tòa án lại thêm một văn bản nữa. Bà Nga đề nghị bàn một cách kỹ hơn để bản án hành chính được thi hành.