Viện Nghiên cứu Rau quả (FAVRI): 30 năm đồng hành cùng bà con nông dân

Là một trong 18 Viện thành viên trực thuộc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS), Viện Nghiên cứu Rau quả chuyên nghiên cứu về các lĩnh vực rau, quả, hoa và cây cảnh trên phạm vi các tỉnh phía Bắc và các tỉnh miền Trung.

Được thành lập năm 1990 trên cơ sở sáp nhập các Trung tâm Nghiên cứu, Viện Nghiên cứu Rau quả ban đầu trực thuộc Tổng Công ty Rau quả, trước khi được chuyển về trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Bộ NN&PTNT).

Hiện Viện đang tập trung vào nghiên cứu và chuyển giao công nghệ trên các loại cây ăn quả với ba trung tâm trực thuộc. Ngoài ra, Viện còn có nhiệm vụ chọn, tạo, khảo nghiệm và phát triển giống rau, quả và hoa cây cảnh có giá trị cao, tăng năng suất thâm canh, kiểm nghiệm chất lượng rau quả và nghiên cứu kinh tế về thị trường rau quả.

Những sự chuyển giao thành công

Ít ai biết rằng cà chua là loại rau quả được trồng với diện tích lớn thứ 2 trong các loại rau và được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới. Giá trị xuất khẩu cà chua đạt khoảng 5 tỷ USD trên toàn cầu. Tuy nhiên, cà chua trồng ở nước ta lại phải đối mặt với bệnh hại gia tăng, nhiều chủng virus gây bệnh trên điều kiện là thời tiết ẩm ướt lý tưởng cho virus phát triển thành vùng dịch.

Người trồng cà chua vì thế phải sử dụng hóa chất để cứu vãn mùa vụ, nhưng hiệu quả thấp, tốn kém chi phí và nguy hại cho môi trường.

Trước thực trạng đó, Viện Nghiên cứu Rau quả đã nghiên cứu thành công nhiều giống cà chua lai tạo có thời gian sinh trưởng ngắn ngày, năng suất cao, phù hợp trồng trên những địa phương khác nhau như XH5, FM20, Sao Đỏ 719, CARD 025, VR 2, PT 18, CHX 1...

Chẳng hạn, giống cà chua lai FM29 có khả năng chống chịu bệnh sương mai, virus xoăn vàng lá, năng suất 50 tấn/ha, thời gian sinh trưởng 130-150 ngày, thích hợp trồng các vụ xuân hè tại các tỉnh phía Bắc.

Một giống khác là cà chua lai GL1-3 cho năng suất và thời vụ tương đương, được trồng ở các tỉnh vùng Đồng bằng sông Hồng. Hiện Viện đã xây dựng được quy trình sản xuất cà chua an toàn theo chuẩn VietGAP và các quy trình lai giống cà chua để sẵn sàng chuyển giao cho người nông dân.

Với các loại rau và cây gia vị khác, Viện có các giống dưa chuột Phú Thịnh, Yên Mỹ, rau cải ngọt CX1, đậu rau TL1, đậu tương rau AGS346, AGS398, dưa chuột lai CV5, CV11 và GL1-2, các giống ớt cay lai F1 HB9, HB14 và GL1-1 cho năng suất cao, hiệu quả kinh tế trông thấy.
Viện cũng xây dựng được quy trình sản xuất rau an toàn theo hướng ứng dụng công nghệ cao và đã được chuyển giao cho nhiều địa phương ở miền Bắc như Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh… Kỹ thuật sản xuất giống cà chua ghép trên gốc cà tím cũng đã được Viện chuyển giao cho các tỉnh phía Bắc như Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Nam Định…

Với các loại cây ăn quả khác, Viện Nghiên cứu Rau quả có những loại nổi bật như giống xoài xanh VRQXX-I với tỷ lệ ăn được trên 70%, hàm lượng đường khi quả chín trên 18%. Hay giống vải chín sớm Bình Khê cho năng suất 12 - 15 tấn/ha, thời gian thu hoạch trung tuần tháng 5 và có thể trồng ở Trung du miền núi phía Bắc, đồng bằng sông Hồng.

Như giống vải chín sớm năm nay được mùa, giá thu hoạch 25.000đ/kg (có thời điểm đầu mùa lên tới 35.000đ/kg), sản lượng toàn xã Bình Khê đạt trên 600 tấn quả vải với tổng thu nhập 14 tỷ đồng cho bà con nơi đây.

Đây là kết quả có được khi người dân Bình Khê chuyển từ vải chính vụ sang vải thiều chín sớm với kết quả được thị trường đón nhận tích cực. Giống vải chín sớm có vỏ ngoài không xù gai, sáng đẹp, cả chùm vải tròn đều. Bên trong quả cùi dày, không có hiện tượng vòng tròn vàng khoanh quanh cuống hạt.

Một sản phẩm khác chuyển giao thành công là chuối tiêu hồng, dễ trồng, phù hợp thổ nhưỡng vùng bãi bồi ven sông. Mô hình này đã được nhân rộng ở huyện Đăk Tô, Đăk Hà, Ngọc Hồi (Kon Tum) cho hiệu quả kinh tế cao, chi phí đầu tư thấp, dễ trồng, dễ chăm sóc, ít sâu bệnh nên không phải dùng thuốc trừ sâu.

Với thời gian thu hoạch khoảng 11 tháng, năng suất trung bình 45-50 tấn/ha, người dân có thể thu được 450 - 500 triệu đồng/ha. Vì chuối tiêu hồng cho quả đẹp, hương vị thơm ngon, quả đẹp và không chua như những giống chuối khác nên chất lượng chuối chính là thứ quyết định giá đầu ra của sản phẩm, có thời điểm trước Covid-19 là 15.000đ/kg.

Hiện Viện đang có những quy trình chi tiết cho các tiến bộ kỹ thuật trên cây ăn quả như quy trình chăm sóc bưởi Phúc trạch, trồng chuối tiêu vùng đồng bằng sông Hồng, ghép cải tạo giống vải, trồng dứa MD2 ở phía Bắc, sản xuất vải chín sớm Yên Phú, Yên Hưng, quy trình trồng bưởi Diễn, trồng cam xã Đoài, thâm canh cam chín sớm CS1, thâm canh nhãn HTM-1…

Sáng tạo trong chọn tạo giống mới

Đầu tháng 10/2020, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Rau quả đã chọn tạo được giống chuối có khả năng chống chịu ổn định với bệnh héo vàng chuối nhờ phương pháp chọn lọc biến dị Soma trên chuối Williams (Úc).

Căn cứ vào tính kháng bệnh cũng như đánh giá các đặc điểm sinh học (năng suất, chất lượng, khả năng sinh trưởng), nhóm nghiên cứu của Viện đã chọn ra được giống chuối mới có tên gọi GL3-5. Hiện giống chuối này đang được trồng khảo nghiệm ở Phú Thọ và Hưng Yên cho kết quả 8-9 nải/buồng, thời gian sinh trưởng 360 ngày, năng suất 45 tấn/ha, cao hơn hẳn giống cùng loại trong điều kiện ở vùng có dịch bệnh tương tự.

Giống GL3-5 hiện đã được Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) công nhận là giống sản xuất thử cho vùng Đồng bằng sông Hồng và Trung du Miền núi phía Bắc.

Một loại khác là dứa H180 cũng được nghiên cứu chọn lọc trên cơ sở dứa Úc. Khả năng chống chịu tốt, sinh trưởng khỏe, thời gian thu hoạch ngắn (349 ngày), năng suất của dứa H180 đạt trung bình 78 tấn/ha (cao điểm lên tới 90 tấn/ha). Trong cùng điều kiện, H180 được đánh giá là nhiều ưu điểm vượt trội hơn giống dứa Cayen (Trung Quốc).

Với giống bưởi, Viện đã chọn lọc được một số giống đặc sản miền Bắc như bưởi Phú Diễn, bưởi Đoan Hùng, bưởi Phúc Trạch, bưởi đỏ Hòa Bình, bưởi Hoàng, bưởi Quế Dương. Với nhãn, các giống nhãn chín muộn PHM99-1.1, PHM99-2.1, HTM-1, HTM-2, PHS2 được Viện trồng tuyển chọn ở các vùng khác nhau của Hưng Yên và Hà Nội cho kết quả cây sinh trưởng tốt, phân cành khỏe, quả tròn, vỏ dày, tỷ lệ ăn được trên 70%, năng suất cao, sản lượng ổn định.

Tổng kết trong khoảng 10 năm trở lại đây, Viện Nghiên cứu Rau quả đã tuyển chọn, lai tạo thành công 17 giống cây ăn quả, 24 giống rau và cây gia vị, 19 giống hoa và cây cảnh. Các giống rau, hoa và cây ăn quả mới này đã được Bộ NN&PTNT công nhận giống cho sản xuất thử hoặc giống chính thức.

Về tiến bộ kỹ thuật, Viện đã nghiên cứu hoàn thiện 15 quy trình kỹ thuật về cây ăn quả, 13 quy trình kỹ thuật về rau và cây gia vị, 6 quy trình kỹ thuật về hoa cây cảnh và 1 quy trình kỹ thuật về bảo quản chế biến. Các tiến bộ kỹ thuật đều được Bộ NN&PTNT công nhận chính thức để chuyển giao công nghệ và áp dụng vào sản xuất.

Với mối quan hệ hợp tác sâu rộng với các cơ quan tổ chức quốc tế, Viện tiếp tục chứng tỏ khả năng đi đầu trong nghiên cứu công nghệ cao về rau quả ở miền Bắc. Để từ đó từng bước cải thiện, nâng cao năng suất giống cây ăn quả, giúp tăng khả năng cạnh tranh của rau quả Việt Nam trên trường quốc tế.

Hữu Phương