Nga có lo sợ sự phát triển quân sự “chóng mặt” của Trung Quốc?

Vậy Nga nhận định ra sao về sự phát triển của Trung Quốc? Nhiều chuyên gia phương Tây cảnh báo rằng sự tiến bộ về quân sự của Trung Quốc sẽ trở thành nguồn cơn gây ra căng thẳng giữa Bắc Kinh và Moscow trong tương lai. Tạp chí National Interest đã có cuộc phỏng vấn với nhiều chuyên gia Nga để tìm hiểu thêm về quan điểm của Moscow về Trung Quốc.

Quân đội Trung Quốc đang phát triển với tốc độ rất nhanh.

Ông Yuri Tavrovsky, một giáo sư thuộc Trường Đại học Hữu nghị Nhân dân Nga cho biết: “Vào thời điểm hiện tại, lợi ích quốc gia của Nga có nhiều điểm tương đồng với lợi ích quốc gia của Trung Quốc, vì vậy sự phát triển của lực lượng vũ trang và công nghệ quân sự của Trung Quốc không gây quan ngại cho các cấp lãnh đạo quân đội và chính trị Nga”.

Tuy nhiên, ông Tavrovsky thừa nhận rằng Moscow phần nào đang lo lắng trước sự phát triển của Trung Quốc. “Về lâu dài, chúng tôi vẫn cần chú ý đến những thành tựu của Trung Quốc và không loại trừ bất kỳ khả năng nào có thể xảy ra. Hãy nhớ chính sách đối ngoại của Trung Quốc đã thay đổi như thế nào từ những năm 1950 cho đến thời kỳ cải cách Đặng Tiểu Bình”, ông nói.

Ông Alexander Lukin, một học giả chuyên về Trung Quốc của Trường Kinh tế Cao cấp Nga cũng có quan điểm tương tự. “Cảm tưởng của tôi đó là điện Kremlin hiểu rằng Trung Quốc ngày nào đó sẽ trở thành một vấn đề, tuy nhiên lúc này những quan ngại đó không lớn bằng sự quan ngại mà Nga dành cho phương Tây”, ông nói.

“Về lý thuyết, nếu quan hệ giữa Nga và phương Tây tốt hơn, có lẽ quan điểm của Nga đối với Trung Quốc sẽ khác hiện tại”, ông Lukin nhận định. “Tuy nhiên do quan hệ giữa Nga và phương Tây khó có thể trở nên tốt đẹp hơn, Nga và Trung Quốc sẽ tiếp tục hướng tới hợp tác chặt chẽ hơn”.

Nhìn chung, các chuyên gia Nga lúc này không coi sự phát triển quân sự của Trung Quốc là hiểm họa trực tiếp đối với Nga. Ông Viktor Murakhovsky, tổng biên tập của một tạp chí ở Nga nói rằng những nỗ lực của Trung Quốc hiện nay là nhằm vào Mỹ chứ không phải Nga.

“Nếu ta nhìn vào tình hình hiện tại dưới góc nhìn địa chính trị, Trung Quốc không có mong muốn mở rộng ảnh hưởng về phía Nga và có mục tiêu đảm bảo an ninh ở Biển Đông và các khu vực khác ở Thái Bình Dương”, ông nói.

Việc Nga và Trung Quốc cùng nhau muốn trở thành đối trọng của Mỹ đang khiến các chuyên gia Nga phần nào coi đây là một cơ hội cho Moscow. Cụ thể, ông Tavrovsky nhận định Nga được lợi nhiều hơn từ một Trung Quốc hùng mạnh hơn và có đủ khả năng thách thức Mỹ. “Giờ đây Chiến lược Quốc phòng Quốc gia của Mỹ có hai đối thủ lớn, mọi tài nguyên của Mỹ và phương Tây giờ đây phải được phân phối để đối phó với cả hai đối thủ này”, ông nói.

Tại Washington, rất nhiều quan chức và chuyên gia Mỹ đang bày tỏ quan ngại trước sự lớn mạnh về tham vọng của quân đội Trung Quốc. Ngược lại ở Moscow, Bắc Kinh được đánh giá cao và coi là một thế lực quân sự có trách nhiệm.

Máy bay tiêm kích J-11 do Trung Quốc tự sản xuất và sử dụng.

“Cho đến lúc này, Trung Quốc đang hành động một cách có kiềm chế”, ông Lukin nói.  Ông cho rằng với nguồn tài chính hiện có, Bắc Kinh có thể đã có rất nhiều căn cứ ở nước ngoài nếu họ muốn. Việc Trung Quốc chưa khẳng định tầm ảnh hưởng của mình, theo ông Lukin, là do Trung Quốc “quan tâm hơn đến việc giải quyết vấn đề kinh tế của mình” hơn là mở rộng ảnh hưởng quân sự ra thế giới.

Ông Lukin tin rằng với việc nhu cầu kinh tế của quốc gia ngày càng lớn, Trung Quốc rất có thể sẽ càng phụ thuộc vào lực lượng quân đội để đảm bảo lợi ích của mình. Tuy nhiên ông tin rằng “cho dù Trung Quốc gia tăng hoạt động quân sự hơn nữa thì sẽ phải mất ít nhất 100 năm nữa trước khi Trung Quốc có thể sánh được với Mỹ về tần suất hoạt động”.

Nga từng đóng vai trò rất lớn trong việc giúp quân đội Trung Quốc trang bị các loại vũ khí mới. Theo ghi nhận của Viện nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Trung Quốc là khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Nga từ năm 1999 đến 2006, khi nước này chiếm khoảng 60% kim ngạch xuất khẩu vũ khí của Nga vào năm 2005. Tuy nhiên trong những năm sau đó, con số này đã giảm mạnh và đến năm 2012, nó đã chỉ còn là 8,7%.

Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này là do Nga lo ngại kỹ thuật đảo ngược công nghệ của Trung Quốc. Ví dụ, trong thập niên 1990 Moscow đã bán cho Bắc Kinh một số lượng lớn máy bay chiến đấu Su-27 và sau đó thậm chí còn cấp giấy phép để Trung Quốc có thể lắp ráp loại máy bay này trong nước. Sau đó Trung Quốc đã hủy hợp đồng với Nga và dùng những kinh nghiệm có được từ việc lắp ráp Su-27 để cho sản xuất máy bay J-11, gần như là bản sao của máy bay Nga.

Hoạt động buôn bán vũ khí giữa Nga và Trung Quốc đã phần nào được phục hồi trong những năm gần đây. Nga đã ký kết thỏa thuận cung cấp hệ thống tên lửa phòng không S-400 và máy bay Su-35 cho Trung Quốc, những loại vũ khí hiện đại nhất của Nga vào lúc này. Moscow cũng được cho là muốn bán máy bay Su-57, máy bay tiêm kích tàng hình thế hệ thứ năm mà Nga đang sản xuất.

Moscow rất thực tế về khả năng đảo ngược công nghệ trên các khí tài quân sự của Trung Quốc. Ông Vadim Kozyulin, giám đốc của Ban An ninh Châu Á thuộc trung tâm nghiên cứu PIR ở Nga thừa nhận rằng: “Khi chúng tôi ký thỏa thuận với Trung Quốc, chúng tôi hiểu điều mà Trung Quốc muốn trước tiên đó là sao chép vũ khí. Phía Nga hiểu rõ rằng đây là một hiểm họa, song trong tay họ không có nhiều công cụ để đối phó với vấn đề này”.

Việc Nga phải đối mặt với những hình thức trừng phạt của phương Tây sau khi bán đảo Crimea sáp nhập vào lãnh thổ nước này cũng khiến điện Kremlin chấp nhận những rủi ro có thể xảy ra và hợp tác hơn với Trung Quốc. “Dựa trên những hành động của chính phủ Nga, có thể thấy rõ rằng Nga không có lựa chọn nào khác ngoài trở nên thân thiết hơn với Trung Quốc”, ông Lukin nói.

Các nhà phân tích Nga cũng tỏ ra rất tự tin về khả năng đảm bảo lợi thế về mặt công nghệ quân sự của mình trước Nga. Ông Tavrovsky cho biết lúc này các loại vũ khí của Nga không còn dễ bị đảo ngược công nghệ như trước, và rằng Nga “cảm thấy tự tin” khi “bán các loại vũ khí hiện đại và công nghệ quân sự cho Trung Quốc khi các phiên bản vũ khí và công nghệ mà Nga đang có vượt trội hơn so với các mặt hàng đã bán cho Trung Quốc và các nước khác”.

Trung Quốc đã có thể chế tạo máy bay quân sự không người lái cho riêng mình.

Ông Murakhovsky cho biết: “Trung Quốc sẽ không vượt mặt Nga trong việc phát triển các loại vũ khí quan trọng. Chúng tôi đang có trong tay khả năng phát triển công nghệ quốc phòng lợi hại, luôn được đổi mới và lúc này chúng tôi nhìn về tương lai một cách đầy lạc quan”.

Cùng lúc đó, các chuyên gia Nga thừa nhận rằng Trung Quốc đã vượt hơn Nga ở một số lĩnh vực như trí thông minh nhân tạo, đóng tàu chiến, chế tạo máy bay không người lái và tên lửa diệt tàu sân bay. Trong tương lai gần, Trung Quốc có thể là nước bán vũ khí cho Nga. Ông Murakhovsky tin rằng việc mua một số loại vũ khí từ Trung Quốc “sẽ có lợi cho cả hai nước”.

Như vậy, Nga đang cố gắng tận dụng tình hình đang diễn ra. Mặc dù Nga có những lo ngại về sự phát triển của quân đội Trung Quốc, song việc thực hiện một mối quan hệ hợp tác với Bắc Kinh với Nga là cần thiết để đối phó với phương Tây. Câu hỏi được đặt ra là: Liệu tình trạng này sẽ kéo dài trong bao lâu?