Châu Á chỉ là lựa chọn số 2 của Nga

Hành động tăng cường hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa ở vùng biển Baltic, bán đảo Crimea và vùng Viễn Đông cho thấy Nga vẫn mong muốn duy trì vị thế của mình ở châu Âu. Hành động này khiến Mỹ và các quốc gia trong khối NATO vô cùng quan ngại song lại xóa tan những nghi ngờ cho rằng Moscow đang "xoay trục sang châu Á" trong bối cảnh Moscow hứng chịu hàng loạt lệnh trừng phạt liên quan tới cuộc nội chiến ở Ukraine. 

Song không thể phủ nhận châu Á – Thái Bình Dương vẫn là trọng tâm ưu tiên của Nga và Moscow luôn tìm kiếm cơ hội hợp tác với các nước trong khu vực. Tuy nhiên, Nga vẫn hy vọng nối lại quan hệ kinh tế với Liên minh châu Âu (EU). 

Liên minh Nga - Trung vẫn chưa đủ sức vượt qua tầm ảnh hưởng số 1 của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương.

Theo tạp chí The National Interest, ông Anita Inder Singh, Giáo sư thỉnh giảng tại Trung tâm Hòa bình và Giải quyết xung đột tại New Delhi nhận định việc triển khai hàng loạt tên lửa tới vùng Baltics, bán đảo Crimea, vùng Viễn Đông và cả khu vực Tây Á, châu Âu, châu Á – Thái Bình Dương và Bắc Cực còn thể hiện tham vọng giành lại vị thế quân sự trên toàn cầu của Nga. 

Về phương diện quân sự, sự hiện diện của Nga ở châu Á – Thái Bình Dương diễn ra sau sự kiện nội chiến bùng nổ ở Ukraine vào năm 2014 song cho tới nay Moscow vẫn chưa có bất cứ căn cứ quân sự nào ở trong khu vực. Ở vùng Đông Á, các căn cứ của Nga ở Kazakhstan, Kyrgyzstan và Tajikistan chưa thể chứng minh cho nhận định Nga theo đuổi chính sách "trục châu Á". Trong khi đó, những căn cứ quân sự ở Belarus, Moldova và bán đảo Crimea phản ánh chính sách hướng về châu Âu của Nga. Ngay cả các căn cứ ở Trung Đông như ở Syria cũng cho thấy bước dịch chuyển của Moscow về châu Âu. Còn các căn cứ ở Armenia và Nam Ossetia nằm ngay sát phía nam nước Nga. Tóm lại, toàn bộ các căn cứ quân sự của Nga hiện thời chưa thể phản ánh việc Moscow hướng trọng tâm về khu vực châu Á – Thái Bình Dương. 

Nga – Trung không cùng chí hướng 

Trên mặt trận kinh tế, Tổng thống Vladimir Putin luôn tìm cách thuyết phục giới đầu tư nước ngoài bao gồm Trung Quốc rót tiền vào vùng Viễn Đông của Nga. Cụ thể, vào năm 2014, sau hơn 10 năm đàm phán, Nga và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận mua bán khí đốt lịch sử trị giá 400 tỷ USD. Thương vụ này đã khiến nhiều người vội quy kết Nga đang xoay trục sang châu Á. 

Tuy nhiên, quan hệ hợp tác kinh tế Nga – Trung lại không hề êm xuôi. Điển hình thương mại song phương Nga – Trung sụt giảm từ mức 88,8 tỷ USD vào năm 2013 (trước thời điểm bùng nổ nội chiến ở Ukraine) xuống còn 61,4 tỷ USD vào năm 2015. Thậm chí, mới đây, Ả Rập Xê-út được cho đã thay thế Nga trở thành nước cung cấp khí đốt lớn nhất cho Trung Quốc.Bên cạnh đó, các công ty liên doanh Nga – Trung hoạt động ở vùng Viễn Đông cũng đang phải đối mặt với rất nhiều rào cản do bộ máy quan liêu và thủ tục hành chính rắc rối. 

Về phần mình, Tổng thống Putin từng công nhận Mỹ là một cường quốc trên thế giới. Vậy liệu liên minh Nga – Trung có đủ sức thách thức vị thế toàn cầu của Mỹ nói chung và tại châu Á - Thái Bình Dương nói riêng?  

Quan hệ liên minh Nga – Trung được thể hiện qua hành động hai nước phản đối việc Mỹ triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD ở Hàn Quốc. Ngoài ra, Nga cũng không lên tiếng chỉ trích những nỗ lực xâm chiếm Biển Đông mà Trung Quốc đang tiến hành và còn ủng hộ quan điểm của Bắc Kinh khi cho rằng các tranh chấp chủ quyền trên vùng biển chiến lược nên được giải quyết thông qua đối thoại song phương. Và thực tế rõ ràng Moscow không muốn can thiệp vào vấn đề Biển Đông. 

Hạm đội Thái Bình Dương của Nga tham gia tập trận hải quân với Trung Quốc hồi năm 2015.

Cụ thể, Nga vẫn đang mở rộng quan hệ với các nước ASEAN như buôn bán vũ khí, năng lượng và cùng tham gia chiến dịch chống khủng bố. Thậm chí, Moscow còn bán vũ khí cho các nước đang bị Trung Quốc xâm chiếm chủ quyền trên Biển Đông. Song so với châu Âu, hoạt động dịch chuyển sang khu vực châu Á – Thái Bình Dương đối với Nga chỉ mang tính chính trị tạm thời. Điển hình vào năm 2015, quan hệ thương mại Nga – ASEAN chỉ chiếm chưa tới 1% so với tổng giá trị thương mại toàn khối. 

Tại hội nghị thượng đỉnh Nga – ASEAN ở thành phố Sochi hồi tháng 5/2015, các quốc gia ASEAN cho biết họ đang cân nhắc đề xuất của Nga về một thỏa thuận tự do thương mại "toàn diện" giữa ASEAN và Liên minh Kinh tế Á – Âu (EEU). Tuy nhiên cho tới nay, Nga vẫn là một đối tác kinh tế "nhẹ ký" ở châu Á – Thái Bình Dương do không thể cạnh tranh sức ảnh hưởng với Mỹ và Trung Quốc trong khu vực ASEAN. Ngoài ra, mối quan hệ với Bắc Kinh của Moscow cũng sẽ cản đường Nga tiếp cận với các quốc gia "ghét" Trung Quốc.   

Thực tế, mối quan tâm của Nga ở châu Á bắt nguồn từ tham vọng mở rộng tầm ảnh hưởng tại đây chứ không phải giúp Trung Quốc giành vị thế số 1 trong khu vực mặc dù Moscow không hài lòng với việc quân đội Mỹ chiếm thế thượng phong ở châu Á – Thái Bình Dương. Tuy nhiên ông Putin vẫn chưa một lần tham dự Hội nghị thượng đỉnh Đông Á, cuộc họp có sự góp mặt của các nhà lãnh đạo trong khu vực. 

Đối với khu vực Trung Á, hồi tháng 5/2015, Trung Quốc và Nga cam kết gắn kết hai sáng kiến kinh tế là EEU do Moscow khởi xướng và Con đường Tơ lụa của Bắc Kinh. Nhưng thực tế, Nga và Trung Quốc lại không thống nhất trên nhiều quan điểm. Cụ thể, Trung Quốc không mấy mặn mà với mong muốn của Nga đưa Ấn Độ, Pakistan và Iran gia nhập EEU. Ngoài ra với ưu thế xuất khẩu chỉ là vũ khí và năng lượng, Nga sẽ không thể đầu tư vào các nước Trung Á nhiều như Trung Quốc. 

Ngay cả Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov từng nhận định mối quan hệ hiện thời giữa Nga – Trung đang ở "mức thân thiết nhất trong lịch sử" nhưng vẫn tồn tại nhiều điểm không thống nhất. Và chính những bất đồng này đã khiến Nga - Trung chưa thể là mối đe dọa lớn với Mỹ tại châu Á mặc dù Moscow và Bắc Kinh muốn mở rộng tầm ảnh hưởng tại đây. 

Trên thực tế trước việc NATO và Nga coi nhau là những mối đe dọa nguy hiểm nhất, các lực lượng an ninh Nga hiện vẫn đang dồn sự tập trung vào châu Âu cũng như tăng cường sức mạnh chống lại NATO. Điều đó cho thấy các mối quan hệ kinh tế và quân sự của Nga ở châu Á hiện vẫn còn rất lỏng lẻo. Ngay cả mối quan hệ kinh tế - quân sự lâu đời giữa Nga và Ấn Độ nay cũng bị thay thế bằng quan hệ New Delhi – Washington trong khi doanh thu bán vũ khí của Nga cho những địch thủ của Ấn Độ là Trung Quốc và Pakistan vẫn không ngừng tăng. 

Nội dung được thực hiện qua tham khảo Tạp chí National Interest. National Interest được thành lập vào năm 1985. Tạp chí thường tập trung vào vấn đề chính sách đối ngoại và những lợi ích quốc gia của Mỹ.