Belarus sáp nhập vào Nga, kế hoạch “hồi sinh” Liên Xô của Putin sắp thành hiện thực?

Truyền thông Belarus mới đây cho biết, nhiều khả năng ngày 8/12 Nga và Belarus ký một thỏa thuận mới về tăng cường hội nhập hai nước. Trước đó, Đại sứ Belarus tại Nga Vladimir Semashko ngày 1/12 cũng tiết lộ, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã đồng ý lập nghị viện và chính phủ chung như một phần của nhà nước liên minh nhằm lập ra không gian chính trị, kinh tế, quân sự, hải quan, tiền tệ, pháp lý, nhân đạo và văn hóa duy nhất. Hiện tại, các lộ trình hội nhập thành nhà nước liên minh đang được soạn thảo, có 20/31 bản đồ đã được chấp thuận.

Belarus và Nga đang bí mật đàm phán về thỏa thuận mở đường cho việc sáp nhập?. Nguồn: Sohu.

Theo báo cáo của báo Kommersant Nga, Nga và Belarus có thể hợp nhất một phần nền kinh tế từ tháng 1/2021. Bản dự thảo chương trình hội nhập kinh tế được các bên đề xuất hồi đầu tháng 9/2019 cho thấy, mức độ hội nhập sẽ cao hơn Liên minh châu Âu.

Tin tức này đã gây “sốc” cho các nước phương Tây. Một khi đạt được thỏa thuận mới giữa Belarus và Nga, điều đó có nghĩa là hai nước có khả năng hợp nhất và sức mạnh của Nga cũng sẽ thâm nhập vào trong lòng của châu Âu. Belarus nằm ở phía tây nam của Nga và giáp Ukraine, Ba Lan, Litva và các quốc gia khác, diện tích khoảng 207.000 km2 và có dân số khoảng 9,5 triệu người. Belarus từng là một trong những nước cộng hòa Xô viết.

Sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, Belarus trở thành quốc gia độc lập, trước đây gọi là Belorussia. Năm 2018, chính phủ Belarus đã đưa ra tuyên bố sửa đổi, chính thức lấy tên quốc gia là “Cộng hòa Belarus”. Belarus và Nga luôn duy trì mối quan hệ thân thiện và gần gũi, đây cũng là mối quan hệ thân thiết nhất trong số tất cả các nước thuộc Liên Xô cũ. Năm 1995, hai nước đã ký “Quyết định Liên minh Hải quan” để hủy bỏ biên giới giữa hai bên, công dân hai nước có thể đến lãnh thổ của nhau mà không cần hộ chiếu.

Năm 1996, Nga và Belarus đã ký Hiệp ước thành lập Cộng đồng các quốc gia có chủ quyền, quy định hai nước sẽ tiến hành một liên minh toàn diện trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, văn hóa và quân sự. Năm 1997, hai nước thành lập Liên minh Nga - Belarus. Năm 1999 hai nước tiếp tục ký kết Hiệp ước về việc xây dựng liên minh quốc gia người Nga, nhằm nâng cao quan hệ quốc gia liên minh. Nhiều chuyên gia Trung Quốc cho rằng, đều này gần như tương đương với việc sáp nhập, mặc dù cả hai nước đã tuyên bố độc lập.

Hai bên đã ký kết nhiều Hiệp định mở rộng việc kết nối song phương. Nguồn: Sohu.

Tháng 8/2002, Tổng thống Putin đã đề xuất với Tổng thống Belarus Lukashenko rằng Belarus có thể sáp nhập vào Nga với tư cách là một chính phủ liên bang hoặc chia thành 7 thực thể liên bang, nhưng đã bị từ chối. Cả hai bên đã không thể giải quyết vấn đề này trong những năm gần đây. Ngày 8/12 này, Nga và Belarus nhiều khả năng bí mật tổ chức đàm phán một lần nữa về vấn đề này và có khả năng sẽ đạt được thỏa thuận, điều đó có nghĩa là Belarus rất có thể sẽ hợp nhất với Nga.

Lãnh thổ của Belarus và Nga nếu được kết nối sẽ vươn tới lòng của châu Âu, đồng thời các lãnh thổ của Nga sẽ tăng thêm 200.000 km2, điều này cho phép Nga thâm nhập vào châu Âu, và trực tiếp giáp với Ba Lan, Litva. Trong những năm gần đây, Ba Lan là một trong những quốc gia tiên phong chống Nga theo “phong trào” của các nước châu Âu.

Cách đây một thời gian, Ba Lan thậm chí còn tuyên bố công khai rằng nước này sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân để chống lại Nga. Tháng 9/2019, Ba Lan tiến hành kỷ niệm 80 năm xảy ra Thế chiến II đã mời Đức – quốc gia làm bùng phát Thế chiến II nhưng không mời Nga – quốc gia đóng góp nhiều nhất cho chiến thắng ở Thế chiến II, việc này đã tạo ra sự “bất mãn mạnh mẽ” của Nga.

Nếu Nga và Belarus hợp nhất, các lực lượng quân sự Nga có thể được triển khai trước “cửa nhà” của Ba Lan, điều này sẽ làm cho thái độ của Ba Lan đối với Nga buộc phải “thân thiện” hơn. Nhưng điều thực sự khiến các quốc gia phương Tây lo ngại là việc sáp nhập Belarus vào Nga có thể là bước đầu tiên để Tổng thống Putin khôi phục “Liên Xô phiên bản mới”.

Điều này không phải không có cơ sở, tháng 9/2019, cựu Tổng thống Gruzia Mikheil Saakashvili tiết lộ rằng, Tổng thống Nga Putin đã lên kế hoạch sáp nhập Belarus, Georgia, Armenia, Moldova và Ukraine vào Nga năm 2024, sáu nước sẽ thành lập “Liên Xô mới”, việc sáp nhập Belarus vào Nga có thể sẽ là bước đầu tiên của Putin trong việc khôi phục “Vinh quang Liên Xô”. Nếu Nga khôi phục lại lãnh thổ và sức mạnh của thời kỳ Xô Viết, thì điều này sẽ là mối đe dọa nghiêm trọng đối với các nước châu Âu và Mỹ.

Phương Tây và Mỹ "run rẩy" trước kế hoạch khôi phục "Vinh quang Liên Xô" của ông Putin. Nguồn: Sohu.

Tuy nhiên, nếu Nga thực sự có kế hoạch này thì việc thực hiện nó cũng là điều hết sức khó khăn, theo báo Kommersant, Bản dự thảo chương trình hội nhập kinh tế Nga – Belarus không ảnh hưởng tới những lĩnh vực như quốc phòng, an ninh quốc gia, tòa án, thực thi pháp luật, cơ cấu nội bộ của các chi nhánh hành pháp ở Nga và Belarus, cũng như quyền hành pháp của nhà nước liên bang. Trong các lĩnh vực trên, thì lĩnh vực quốc phòng là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy Belarus sáp nhập vào Nga.

Nga có nhiều công cụ, vũ khí và phương cách để gây áp lực đối với Belarus, nhưng Belarus cũng có những con chủ bài rất đắc dụng trong quan hệ với Nga như vị trí địa chiến lược hay là đối tác mà Phương Tây cũng rất muốn tranh thủ và lôi kéo để phân hóa với Nga. Nga ý thức được rằng nếu “già néo sẽ bị đứt dây” còn Belarus cũng biết là thực dụng nhất là phải cân bằng giữa Nga và Phương Tây nhưng nếu ở bước đường cùng thì cũng có sự lựa chọn khác.

Cho dù ông Putin và ông Lukashenko nhất trí khởi động lại và dồn chân bước trên tiến trình hướng tới nhà nước liên minh chung thì tiến trình này cũng còn rất dài mới có thể thành công, nhưng triển vọng thành công không mấy sáng sủa. Những nguyên do khiến tiến trình bị trì trệ trong hai mươi năm qua chưa thay đổi cơ bản giữa Nga và Belarus.