Phòng ngộ độc amoniac với công nhân thức ăn chăn nuôi, làm công nghiệp thực phẩm

Ảnh minh hoạ.

Amoniac là một hợp chất vô cơ có công thức phân tử NH3. Trong tự nhiên, amoniac sinh ra trong quá trình bài tiết và xác sinh vật thối rữa.

Nguy cơ nhiễm độc NH3

Theo ThS. Đinh Thục Nga - Khoa Bệnh nghề nghiệp - Viện Sức khỏe nghề nghiệp & Môi trường amoniac (NH3) nặng gần bằng nửa không khí. Sau khi nén và làm lạnh, nó biến thành chất lỏng giống như nước nhưng sôi ở nhiệt độ -33°C. Khi bị nén xong, NH3 dễ bay hơi. Ở điều kiện tiêu chuẩn, nó là một chất khí độc, không màu, có mùi khai, tan nhiều trong nước (ở điều kiện thường 1 lít nước hòa tan được 700 lít amoniac) do hình thành liên kết hydro với phân tử nước.

Hiện nay, NH3 được sử dụng nhiều trong các ngành công nghiệp sản xuất phân bón và thức ăn chăn nuôi, ngành công nghiệp thực phẩm: lên men, làm lạnh công nghiệp, trong ngành công nghiệp dệt: sản xuất sợi tổng hợp, nhuộm, tẩy bông len... sản xuất các dung dịch xử lý nước thải, kiểm soát độ PH, dung dịch tẩy rửa, làm sáng bề mặt kính, sứ, thép và chống ăn mò kim loại.

Ngoài ra, NH3 còn được dùng trong các ngành công nghiệp như: dầu khí, khai thác mỏ, sản xuất thuốc nổ, dược phẩm, cao su, thuốc trừ sâu...

NH3 được buôn bán và sử dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp và nông nghiệp nên con người rất dễ tiếp xúc, vì sự bất cẩn, rủi ro ngộ độc NH3 là tai nạn có thể gặp trong lao động và sinh hoạt hằng ngày. Nhưng nhiều người chưa hiểu biết đầy đủ nên vẫn chủ quan, thiếu cẩn thận khi phải làm việc, tiếp xúc với chất khí này. Từ đó dẫn đến những tai nạn đáng tiếc, xử trí không kịp thời để lại những di chứng nặng nề về sức khỏe hoặc tử vong. Mức độ tổn thương do NH3 tùy thuộc vào nồng độ và dạng tiếp xúc.

Thạc sĩ Nga cho biết khi xâm nhập vào cơ thể, NH3 tác dụng với nước trong cơ thể tạo thành amoni hydroxit. Hóa chất này có tính ăn mòn và làm tổn thương tế bào.

Các mô tổn thương lại bị thoát dịch, sẽ làm biến đổi amoniac thành amoni hydroxit tiếp tục gây phỏng da, mắt, đường hô hấp, tiêu hóa. Chất này còn phá hủy các nhung mao và niêm mạc đường hô hấp là những cơ quan bảo vệ cơ thể chống lại sự nhiễm trùng. Các tổn thương ở đường hô hấp có thể bị thay thế bởi mô hạt và để lại di chứng bệnh phổi mạn tính về sau.

Các biện pháp dự phòng nhiễm độc Amoniac

Những người làm việc trong môi trường có amoniac cần đề cao cảnh giác nguy cơ bị ngộ độc hơi amoniac cấp, bị bỏng lạnh và tai nạn nổ khi áp suất cao. Do vậy, tại các vị trí có nguy cơ rò rỉ NH3 cần phải có hệ thống cảnh báo và phương tiện xử lý sự cố, cấp cứu như nước, bình bọt...

Những người làm việc với NH3 lỏng phải được đào tạo về chuyên môn và về cách xử lý các sự cố liên quan. Đồng thời phải có các thiết bị bảo hộ cần thiết như mặt nạ, kính bảo hộ, găng tay và ủng cao su butyl, quần áo bảo hộ chuyên dụng...

NH3 lỏng có khả năng gây độc, nổ nên các bình chứa amoniac dùng khi chuyên chở, bảo quản và sử dụng phải tuân thủ nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn và kiểm tra các thiết bị theo đúng quy định.

Người làm việc cần đeo mặt nạ hoặc kính đeo mắt và khẩu trang ướt, đi ủng và găng tay cao su butyl để phòng hộ. Khi thao tác cần đứng tại vị trí ngược hướng gió với nguồn NH3.Tại nơi làm việc với NH3 lỏng cần có sẵn nguồn nước dùng khi cần cấp cứu sự cố. Nếu chẳng may amoniac lỏng tiếp xúc vào da hoặc mắt, cần rửa ngay bằng nhiều nước nguội trong 15 phút và nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế cứu chữa. Hơi NH3 trong không khí có thể được loại trừ bằng cách dùng nước phun sương.

Không để bình chứa NH3 lỏng ở khu vực có nhiệt độ cao trên 50 độ C, gần lửa hay phơi nắng quá lâu.

Khi làm việc với NH3 cần phải kiểm tra kỹ bình chứa, van, vòi dẫn. Nếu phát hiện bất thường cần ngay lập tức dừng thao tác và tìm các biện pháp xử lý kịp thời.

Đề phòng NH3 lỏng bay hơi sẽ thu nhiệt và giữ trạng thái lỏng lâu, khi tiếp xúc có thể gây bỏng lạnh rất nguy hiểm. Khi dùng amoniac lỏng đóng bình, không được dùng đến hết kiệt mà phải dừng sử dụng khi áp suất còn 0,05 MPa (0,5 atm).

Tuyệt đối không sửa chữa bình chứa NH3 khi trong bình đang còn áp suất. Nghiêm cấm để lẫn bình, bồn chứa NH3 với các bình chứa các chất khác, đặc biệt là bình chứa khí oxy.