Chính quy hóa Thanh tra xây dựng: Chính quy trên giấy?

Trên cơ sở mô hình các đội quản lý TTXD, năm 2002 Thủ tướng Chính phủ cho phép Hà Nội thí điểm thành lập Thanh tra chuyên ngành xây dựng theo mô hình hai cấp: cấp thành phố và cấp quận, huyện (Quyết định 100/2002/QĐ-TTg).

Năm 2007, lực lượng Thanh tra xây dựng tiếp tục được thí điểm nhân rộng xuống tận xã, phường, thị trấn tại TP.Hà Nội và tiếp tục thành lập tại TP.Hồ Chí Minh (Quyết định 89/2007/QĐ-TTg – Quyết định 89), theo đó mỗi quận, huyện được “cấp biên chế” khoảng 20 thanh tra viên, mỗi xã, phường, thị trấn có 3 hoặc 4 thanh tra viên. Đến nay, chỉ tính riêng TP.Hà Nội đã có gần 1.800 người làm công tác thanh tra xây dựng, trong đó Thanh tra Sở Xây dựng hơn 60 người, cấp huyện hơn 500 người, cấp xã hơn 1.200 người ...

Thực hiện Luật Thanh tra năm 2010, trên cơ sở đề xuất  của Bộ Xây dựng, ngày 29/3/2013, Chính phủ đã ban hành Nghị định 26/2013/NĐ-CP (Nghị định 26) “chính quy hóa” lực lượng Thanh tra xây dựng, theo đó kể từ ngày 15/5/2013, lực lượng thanh tra xây dựng được thí điểm thành lập theo Quyết định 89 sẽ chấm dứt, thay vào đó chỉ còn lại hai cấp thanh tra là Thanh tra Bộ Xây dựng và Thanh tra Sở Xây dựng; riêng TP.Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh được tổ chức các Đội thanh tra chuyên ngành xât dựng đặt tại địa bàn cấp huyện do Sở Xây dựng quản lý.

Đánh giá về lực lượng thanh tra xây dựng thành lập theo Quyết định 89, Sở Xây dựng Hà Nội cho rằng: Sau 5 năm thực hiện Quyết định 89, tuy còn có những hạn chế nhưng dưới sự chỉ đạo trực tiếp của UBND các cấp, công tác quản lý TTXD trên địa bàn Hà Nội dần đi vào nền nếp và có hiệu quả tích tuy còn có cực, số công trình được kiểm tra, xử lý vi phạm đạt tỷ lệ cao; ý thức chấp hành pháp luật của chủ đầu tư tăng lên; nhiều hành vi vi phạm TTXD, đất đai đã kịp thời được ngăn chặn, … Đồng thời, Sở Xây dựng Hà Nội cũng khẳng định mô hình quản lý này là phù hợp, cần thiết với yêu cầu đặc thù quản lý đô thị của Thủ đô.

Trao đổi với PV Infonet về Nghị định 26, một lãnh đạo UBND huyện Thanh Trì nhận xét: Theo Quyết định 89, lực lượng Thanh tra xây dựng có chức năng kiểm tra, các vi phạm trật tự xây dựng đô thị, vi phạm đất đai được phát hiện kịp thời do vậy hiệu lực của lực lượng Thanh tra xây dựng rất mạnh. Tuy nhiên, theo Nghị định 26 chức năng kiểm tra không có nên khó xử lý vi phạm. Bên cạnh đó, tiêu chuẩn để bổ nhiệm Thanh tra chuyên ngành xây dựng, hướng giải quyết đối với lực lượng Thanh tra xây dựng hiện có tại Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh cũng không được Nghị định 26 đưa ra.

“Đã thí điểm thành lập thì phải có tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm trên cơ sở đó đề xuất hướng giải quyết nhưng Bộ Xây dựng đã bỏ qua quy trình này, tự soạn thảo, đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định 26 dẫn đến tình trạng quận, huyện, xã phường không có lực lượng xử lý các vi phạm. Bởi, ngoài việc quản lý trật tự xây dựng, lực lượng Thanh tra xây dựng còn thực hiện các nhiệm vụ khác do Chủ tịch UBND cùng cấp giao như: xử lý vi phạm môi trường, vi phạm đất đai, cưỡng chế giải phóng mặt bằng, … Do vậy, nếu thực hiện đúng các quy định của Nghị định 26 thì phải thành lập Đội quản lý TTXD tại các quận huyện mới đảm bảo được công tác quản lý nhà nước tại địa phương”, vị lãnh đạo này của UBND huyện Thanh Trì đề xuất.

Ông Đoàn Văn Hỹ - Chánh Thanh tra xây dựng huyện Đông Anh, TP.Hà Nội, bức xúc: “Toàn huyện Đông Anh có khoảng 120 cán bộ được tuyển dụng, bổ nhiệm làm công tác Thanh tra xây dựng theo Quyết định 89. Nay thực hiện theo Nghị định 26, lực lượng này được sắp xếp như thế nào? Số dư thừa bố trí làm công việc gì trong khi họ và gia đình đã bỏ bao nhiêu tiền của, công sức để học tập cho việc thi tuyển vào vị trí thanh tra xây dựng?”.

Thực hiện Nghị định 26/2013/NĐ-CP, chỉ riêng TP.Hà Nội đã "thừa" hơn một nghìn cán bộ, họ sẽ về đâu khi chỉ tiêu biên chế các đơn vị đã đủ? (Ảnh minh họa)

Còn ông Phó chủ tịch UBND phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy lo lắng, “Để xử lý triệt để vi phạm, lực lượng quản lý TTXD phải "cắm chốt" tại xã, phường. Quyết định 89 hết hiệu lực, phường phải huy động cán bộ quản lý đô thị, cán bộ quản lý môi trường vào quản lý TTXD. Các vi phạm về TTXD sẽ được xử lý theo Nghị định 180/2007/NĐ-CP nhưng xử lý theo Quyết định 89 mới đảm bảo quy trình. Không biết quy chế phối hợp giữa Sở Nội vụ và Sở Xây dựng có đảm bảo cho  công tác quản lý TTXD theo Nghị định 26 không? Những đồng chí làm nhiệm vụ thanh tra xây dựng dựng chưa được bổ nhiệm Thanh tra viên sẽ được bố trí làm công việc gì trong khi chỉ tiêu biên chế theo quy định không còn?”.

Theo đề án kiện toàn của Sở Xây dựng Hà Nội theo đúng tinh thần của nghị định 26, chỉ có gần 700  cán bộ Thanh tra xây dựng hiện có tiếp tục được bố trí, sắp xếp làm Thanh tra xây dựng, còn hơn 1.000 người còn lại sẽ được “gửi” vào các phòng quản lý đô thị cấp huyện và cán bộ quản lý địa chính xây dựng cấp xã. Tuy nhiên, như lo lắng của ông Phó chủ tịch UBND phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy, khi chỉ tiêu biên chế tại các đơn vị này đã hết thì liệu quyền lợi của họ có được đảm bảo?

Như vậy, sau gần 1 tháng có hiệu lực nhưng trên thực tế Nghị định 26  vẫn chưa thể thi hành; tính pháp chế của một văn bản pháp luật bị xâm phạm nghiêm trọng. Ai là người phải chịu trách nhiệm về vấn đề này? Phải chăng, Bộ Xây dựng đã quá nóng vội khi đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định 26.

Phải nói thêm rằng, đến thời điểm này chính Bộ Xây dựng cũng chưa ban hành thông tư hướng dẫn thi hành Nghị định 26, việc “chính quy hóa” lực lượng thanh tra xây dựng vẫn ở trên giấy! Nên chăng, Bộ Xây dựng nên kiến nghị Chính phủ dừng thi hành Nghị định 26, lấy ý kiến đóng góp của các Bộ, ban, ngành liên quan để văn bản thực sự có tính khả thi.