Nhật Bản "lao đao" vì luật cho phép quân đội tham chiến

Bước đi lịch sử này đánh dấu một sự chuyển giao chóng vánh trong chính sách quân đội của Nhật Bản suốt 70 năm qua, đồng thời châm ngòi cho các cuộc biểu tình lớn chưa từng có tại Tokyo trong nhiều thập kỷ qua.

Lần đầu tiên Nhật Bản cho phép quân đội tham chiến ở nước ngoài sau Chiến tranh thế giới thứ II. Nguồn: Worldbulletin

Dự luật gây tranh cãi này làm rõ hơn Điều 9 trong Hiến pháp Nhật Bản, vốn cấm các hành động chiến tranh gây ra mâu thuẫn quốc tế. Điều luật mới cho phép Tokyo tiến hành các cuộc tập trận phòng vệ, lực lượng quân sự Nhật Bản (còn dược gọi là Lực lượng Phòng vệ SDF) cũng có thể tham chiến ở nước ngoài và bảo vệ các đồng minh trong những điều kiện giới hạn.

Phe ủng hộ

Những người ủng hộ đạo luật này, bao gồm các quan chức cấp cao của Mỹ, cho rằng Nhật Bản cần tăng cường vai trò của SDF để chống lại các mối đe dọa tiềm tàng từ những quốc gia như Trung Quốc hay Triều Tiên. Cả hai nước này vẫn tiếp tục phát triển quân đội và các chương trình vũ khí hạt nhân của mình.

Đầu tháng 9 vừa qua, Trung Quốc đã tiến hành lễ duyệt binh kỷ niệm 70 năm kết thúc Chiến tranh thế giới thứ II. Bắc Kinh cũng dính líu đến các vụ việc tranh chấp lãnh thổ với nhiều quốc gia châu Á ở phía Đông và khu vực Biển Đông.

Tiếp đó, vào ngày 15/9, Triều Tiên cảnh báo Mỹ và các đồng minh rằng nước này đã sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân bất kỳ lúc nào và sẽ tiến hành phóng vệ tinh mới sử dụng tên lửa tầm xa trong một vài tuần tới.

Tokyo đang phải đối mặt với những áp lực quốc tế yêu cầu nước này tăng cường vai trò của quân đội với mục đích bảo vệ các lợi ích của các đồng minh quan trọng, trong đó có Mỹ. Hoa Kỳ đã ký kết một hiệp ước bảo vệ Nhật Bản từ năm 1960.

Nhà chiến lược châu Á, Keith Henry, cho biết: “Nhật Bản giống như một đứa bé 42 tuổi vẫn sống dưới tầng hầm của ngôi nhà Mỹ vậy”.

Công ty mang tên Chiến lược châu Á của ông Henry có trụ sở tại Tokyo, thường xuyên cungc ấp các phân tích chính sách cho chính phủ Nhật Bản. Henry cho rằng đạo luật quốc phòng mới này như một bước tiến giúp Nhật Bản trưởng thành hơn và vượt ra khỏi những khung cảnh về hòa bình và dân chủ vốn không còn tính thực tế trong thời đại thay đổi địa chính trị chóng vánh như hiện nay.

Ông cũng cho rằng Nhật Bản đang đón nhận một vai trò rộng lớn hơn đối với an ninh trong khu vực, đặc biệt là trước tình hình Trung Quốc gia tăng sự hiện diện quân sự ở nhiều nơi. “Nhật Bản đang chuyển ra khỏi ngôi nhà của Mỹ được xây dựng từ những năm Chiến tranh thế giới thứ II. Tuy nhiên, cũng còn nhiều thách thức và nguy cơ trong việc bảo vệ những lợi ích quốc gia”, ông nhận định.

Phe chống đối

Những nguy cơ tiềm tàng đã làm bùng nổ các cuộc tuần hành trên đường phố Tokyo. Người chống đối đạo luật cho rằng 7 thập kỷ theo chủ nghĩa hòa bình hậu chiến của Nhật Bản đã bị vứt bỏ mà không có lấy một cuộc trưng cầu dân ý nào. Họ lo lắng đến hậu quả của việc gửi binh lính ra nước ngoài chiến đấu trong khi họ chưa được đào tạo kinh nghiệm chiến đấu thực tế.

Hàng nghìn người biểu tình chống chiến tranh đã tuần hành nhiều tuần qua bên ngoài tòa nhà Quốc hội Nhật Bản, đây là cuộc biểu tình lớn nhất trong suốt 50 năm qua. Những người tham gia bao gồm sinh viên, giáo viên, công nhân, những người nghỉ hưu, người già đã lên chức ông, bà.

Nhiều người dân xuống đường phản đối chính phủ và ông Abe. Nguồn: CNN

Một số còn mặc đồng phục công sở và một số mặc đồng phục trường học. Những người khác mặc áo phông, đeo băng đô hoặc cầm poster với các khẩu hiệu như “Không chiến tranh! Không Abe!”, một thông điệp gửi tới Thủ tướng Shinzo Abe. Tỷ lệ ủng hộ ông Abe đã giảm mạnh trong những tháng gần đây do nhiều dự luật an ninh gây tranh cãi và mâu thuẫn trong khắp quốc hội Nhật Bản.

Kazuo Shii, Chủ tịch Đảng Cộng sản Nhật Bản và là đối thủ chính trị của ông Abe, dùng một chiếc loa lớn để khuấy động đám đông biểu tình. “Chúng ta chiến đấu, chiến đấu và sẽ xóa bỏ đạo luật an ninh vô lý này”, ông Shii hô lớn.

Hidenori Shida, 65 tuổi, là kỹ sư công nghệ thông tin, cho biết ông cảm thấy lo sợ với ý tưởng rằng một người Nhật nào đó có thể phải bỏ mạng trên chiến trường nước ngoài. “Nhật Bản là một quốc gia cam kết không tham gia chiến tranh. Chúng ta đã không giết một ai trong suốt 70 năm qua. Đạo luật này là không thể tha thứ được”, ông khẳng định.

Sức mạnh của chính phủ bị lung lay

Theo giáo sư Koichi Nakano đến từ Đại học Sophia, mặc dù đạo luật an ninh này có thể tăng cường quan hệ của Nhật Bản với các đồng minh nhưng nó cũng có thể “quét sạch mọi sức mạnh của chính phủ”, kể cả việc hỗ trợ hậu cần cho các nước đồng minh trong thời gian chiến tranh. Ông cho rằng chính quyền của Thủ tướng Abe đã quá vội vàng trong việc thảo luận đạo luật an ninh mới này và yêu cầu chính phủ chậm lại để người dân có thể hiểu rõ hơn những gì đang diễn ra.

Sự phản đối thể hiện rất rõ trong các cuộc bỏ phiếu lấy ý kiến. Một cuộc bỏ phiếu mới đây do báo Asahi Shimbun cho thấy 54% người tham gia phản đối đạo luật và chỉ 29% ủng hộ. ¾ người tham gia trả lời cho rằng các cuộc tranh luận trong cuộc hội là chưa đủ.

Chi phí kinh tế?

Bên cạnh đó là những lo ngại về tác động của đạo luật này lên ngân sách quốc phòng của Nhật Bản tại thời điểm mà quốc gia này đang phải đối mặt với thâm hụt ngân sách quốc gia và sự trì trệ kinh niên của nền kinh tế.

Một liên minh mạnh mẽ hơn với Mỹ và tăng cường nhiệm vụ cho SDF có thể làm gia tăng chi tiêu quốc phòng. Bộ Quốc phòng Nhật Bản trước đó cam kết chi 41,7 triệu USD cho việc phân bổ ngân sách trong năm tài khóa tới, tăng 2,2% so với năm 2015.

Việc tăng ngân sách này có thể tiếp tục thúc đẩy nền công nghiệp quốc phòng của Nhật Bản, vốn đã phần nào phát triển trở lại sao khi ông Abe rỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu vũ khí và trang thiết bị quân sự hạng nặng được áp dụng tại Nhật Bản từ những năm 1960.

Biểu tình lan rộng

Rất hiếm khi người dân Nhật Bản bày tỏ sự không hài lòng đối với chính sách của chính phủ bằng các cuộc biểu tình quy mô lớn như vậy. Hồi đầu tuần, khoảng 45.000 người đã xuống đường phản đối, họ vượt qua những rào chắn của cảnh sát, lấp đầy các con phố, chặn xe tại trước cửa tòa nhà Quốc hội. Mặc dù hỗn loạn, một điều không thường thấy ở một thủ đô trật tự như Tokyo, nhưng cảnh sát không cần phải dùng đến các biện pháp mạnh với người biểu tình. Họ chỉ bắt giữ một người và không có ai bị thương.

Số lượng các cuộc biểu tình trên đường phố Nhật Bản đã tăng kể từ ngày 11/3/2011 khi trận động đất, sóng thần kép xảy ra ở Fukushima, khi người dân yêu cầu kiểm tra an ninh của các nhà máy điện hạt nhân. Các cuộc biểu tình chống chính sách hạt nhân của chính phủ đã thu hút hàng chục nghìn người tham gia, phản đối kế hoạch tái khởi động các lò phản ứng điện hạt nhân trên toàn quốc.

Tiếng nói giới trẻ

Các sinh viên Nhật Bản nổi lên như một lực lượng mạnh mẽ trong các cuộc biểu tình sau nhiều năm im tiếng trong các vấn đề chính trị. Tháng 5 vừa qua, Hiệp hội hành động khẩn cấp vì Tự do Dân chủ của sinh viên (SEALDs) đã được thành lập và phát triển nhanh chóng.

Nhiều sinh viên sử dụng mạng xã hội để lên tiếng phản đối. Nguồn: CNN

Mana Shibata, 22 tuổi và là người tổ chức của SEALDs, cho biết rất nhiều thanh niên trẻ tuổi giống như cô đang cố gắng gửi một thông điệp tới Thủ tướng Abe và các nhà lập pháp Nhật Bản rằng họ đang bước vào “một con đường nguy hiểm”.

Shibata tổ chức các buổi nói chuyện và hướng dẫn những sinh viên khác trong cuộc biểu tình đầu tuần qua. Các nhà hoạt động sinh viên mặc áo phông và cầm theo các biểu ngữ họ tự làm ra. Một điều khác nữa trong các cuộc biểu tình ngày nay đó là vai trò của mạng xã hội. Tất cả mọi người, thuộc đủ lứa tuổi, đều đang sử dụng Twitter hoặc Facebook để tổ chức và chia sẻ thông tin.

“Không một ai bây giờ chỉ đi về nhà và ngủ, họ đều đã thức tỉnh. Họ đang cố tìm hiểu những gì mà chính phủ đang làm và sẽ đưa ra ý kiến của mình”, Shibata nói.

Bài viết được tham khảo nguồn tin CNN, một kênh truyền hình nổi tiếng của Mỹ, thuộc sở hữu tập đoàn Time Warner. CNN là một trong những kênh thông tin uy tín nhất thế giới.