"Một Trung Quốc" chiếm thế thượng phong, Mỹ có chịu thua?

Theo Reuters, trong buổi điện đàm hồi tuần trước, hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung không hề nhắc tới các vấn đề tranh cãi giữa hai nước bao gồm tiền tệ, thương mại, Biển Đông và Triều Tiên. Song, việc ông Trump thay đổi quan điểm và tuyên bố "tôn trọng" chính sách "một Trung Quốc" cho thấy Bắc Kinh đang ở thế "trên cơ". 

Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã có buổi điện đàm đầu tiên hồi tuần trước.

Trước khi chính thức nhậm chức hôm 20/1, ông Trump từng khiến Bắc Kinh tức giận sau cuộc điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn. Đây là cuộc đối thoại đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Đài Loan kể từ khi Washington và Bắc Kinh thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức năm 1979. Thậm chí, ông Trump còn đe dọa thay đổi quan điểm đối với chính sách "một Trung Quốc" vốn coi Đài Loan chỉ là một tỉnh ly khai của Trung Quốc. 

Nhưng vào tuần trước, ông Trump đã quay ngoắt 180 độ và khẳng định tôn trọng chính sách của Trung Quốc. Thông tin này đã ngay lập tức xuất hiện dày đặc trên báo chí và truyền thông Trung Quốc. Bởi trước đó, Bắc Kinh đã tìm mọi con đường ngoại giao để thuyết phục nhóm của ông Trump cũng như tìm cách đổ lỗi Đài Loan làm xấu đi quan hệ Washington – Bắc Kinh. Trong đó, cầu nối cho cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Tập phải kể tới cựu đại sứ Trung Quốc tại Washington Dương Khiết Trì và cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Michael Flynn.

"Trung Quốc theo đuổi chủ nghĩa thực dụng và khá kiên nhẫn. Do đó, Bắc Kinh tìm mọi cách để làm dịu căng thẳng với Mỹ và đã nhận được thành quả", chủ nhiệm Khoa nghiên cứu quốc tế tại Đại học Peking, ông Jia Qingguo nhận định. 

Sau cuộc điện đàm với ông Trump, Trung Quốc cũng nói rõ rằng vấn Đài Loan sẽ không được đưa vào nội dung trong các cuộc đàm phán. Truyền thông Trung Quốc không ngần ngại nhắc tới chiến tranh hay trừng phạt các công ty Mỹ nếu phá vỡ nền tảng ngoại giao giữa hai nước. Bởi theo Bắc Kinh, vấn đề Đài Loan là điểm mấu chốt và nhạy cảm nhất trong quan hệ Trung – Mỹ. 

Chia sẻ với Reuters, hồi tháng 12/2016, nhiều nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc cho hay quân đội nước này đã được đặt trong tình trạng cảnh báo sau cuộc điện đàm giữa ông Trump và bà Thái. Bắc Kinh cũng cân nhắc đưa ra các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ để ngăn Đài Loan có hành động quyết tâm giành độc lập. 

Còn theo nguồn tin khác, thực tế, Trung Quốc không bận tâm trước những lời hứa mà ông Trump nói với bà Thái trước. Bởi đây là những tuyên bố trước thời điểm ông Trump chính thức trở thành Tổng thống, chỉ là quan điểm cá nhân nên chưa thể đại diện cho chính sách đối ngoại của Mỹ. 

Căng thẳng chưa thể kết thúc?

Reuters đưa tin một quan chức ngoại giao cấp cao phương Tây cho rằng Trung Quốc đang cố gắng giành lòng tin từ tòa thánh Vatican. Bởi đây là một trong số ít tổ chức và quốc gia vẫn đang duy trì quan hệ chính thức với Đài Loan. 

Trong khi đó, Đài Loan hy vọng sẽ tiếp tục nhận được sự ủng hộ từ Mỹ. Ngoài ra, chính sách "một Trung Quốc" cũng không gây ảnh hưởng tới các thương vụ mua bán vũ khí giữa Mỹ và Đài Loan đã ký trước đây dù Tổng thống Trump có đưa ra tuyên bố gì đi nữa. 

Nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn thị sát quân đội.

Về phần mình, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đang tìm nhiều cách để giải quyết vấn đề Đài Loan. Song chính quyền Bắc Kinh chưa bao giờ công khai ý định dùng vũ lực để sáp nhập Đài Loan vào đại lục. 

Tuy nhiên, cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Tập không có nghĩa là Trung Quốc đã giành phần thắng trước Mỹ trong chính sách "một Trung Quốc". 

"Điều ông Trump muốn thể hiện là ông ấy có thể liên lạc với bên thứ ba nằm trong mối quan hệ Mỹ - Trung. Bắc Kinh cũng không thể đoán được ông Trump sẽ làm gì kế tiếp bởi ông ấy mới chỉ giữ chức Tổng thống hơn 3 tuần", chuyên gia về Trung Quốc tại tổ chức Heritage Foundation ở Washington, ông Dean Cheng nhận định. 

Giới chức Mỹ cũng thừa nhận việc ông Trump tái khẳng định duy trì cam kết ủng hộ chính sách "một Trung Quốc" là nhằm đưa mối quan hệ Mỹ - Trung bình thường hóa trở lại. 

Còn theo ông Tom Rafferty, người phụ trách mảng Trung Quốc tại Cơ quan tình báo kinh tế, Bắc Kinh xem sự thay đổi quan điểm của ông Trump là hành động "xuống nước". Nhưng "ông Trump là một người tính khí thất thường và ông ấy không quan tâm về điều này".