“Không đảm bảo tranh tụng, không được mở phiên tòa”
![]() |
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh khi Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về một số vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau của dự án Luật tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) vào sáng 23/9.
Chủ tịch Quốc hội nêu các băn khoăn: Không biết trong Luật sửa đổi có quy định nguyên tắc xét xử tranh tụng chưa? Khi tòa xét xử mà không đảm bảo nguyên tắc có tranh tụng thì đã đủ điều kiện mở phiên tòa chưa? Bị can có quyền im lặng cho tới lúc có luật sư bên cạnh mới khai không? Nguyên tắc tranh tụng phải có trong các phiên tòa, việc tranh tụng phải đảm bảo bình đẳng trước tòa để đảm bảo xét xử một cách công bằng. Bên cạnh đó thẩm phán xét xử phải độc lập, không ai được thế này thế kia.
“Nếu không làm được điều này, tòa không thể bảo vệ công lý được. Khi xử rồi mà tòa xử sai, thì tòa phải chịu trách nhiệm, thẩm phán phiên tòa phải chịu trách nhiệm. Sửa luật phải đảm bảo có tranh tụng, nếu không đảm bảo thì không được mở phiên tòa. Mở phiên tòa ra mà không ai tranh tụng, chỉ mỗi kiểm sát viên buộc tội thì phiên tòa không hợp lệ. Điều này phải quy định vào và không chờ Luật tố tụng” – Chủ tịch Nguyễn Sinh Hùng khẳng định.
Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý đề nghị rà soát lại quy định trên tinh thần đảm bảo cho thẩm phán độc lập. Bởi hàng loạt những vấn đề liên quan như xin án, báo cáo án, báo cáo nghiệp vụ…đều ảnh hưởng đến yếu tố xét xử độc lập. Ngoài ra nguyên tắc xét xử cũng phải đảm bảo 2 cấp xét xử sơ thẩm, phúc thẩm.
Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình cho biết, vấn đề đảm bảo nguyên tắc tranh tụng tại tòa sẽ được cụ thể hóa trong các luật dân sự, hình sự, kinh tế. Trên cơ sở đó mới sửa luật tố tụng nhưng phải đảm bảo tranh tụng theo đúng tinh thần Hiến pháp.
Theo Chánh án Bình, khi tòa nhận hồ sơ của viện kiểm sát truy tố chuyển sang, nếu thấy chưa đảm bảo vẫn có quyền trả lại để điều tra bổ sung. Tuy nhiên trên thực tế, việc điều tra bổ sung đôi khi vẫn không đảm bảo. Khi đưa ra xét xử, có dấu hiệu phạm tội nhưng chứng cứ buộc tội lại không chắc chắn.
“Nếu đúng theo tinh thần Hiến pháp mới, theo nguyên tắc suy đoán vô tội, nếu không chứng minh được phạm tội thì tòa phải tuyên vô tội. Do vậy khi điều tra truy tố phải rất chặt chẽ, thực hiện theo chức năng của từng cơ quan” – ông Bình nói.
Trả lời câu hỏi nếu vi phạm thì tòa có quyền dừng phiên xét xử không, Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, Hiến pháp đặt ra phải xây dựng nguyên tắc này. Trong Luật tố tụng sửa đổi cũng dành hẳn 1 chương xây dựng nguyên tắc này. Trong đó quy định rõ luật sư sẽ được tiếp cận với bị can, bị cáo như thế nào, thời điểm nào…nếu không đảm bảo thì tòa có quyền dừng phiên tòa.
Về quyền im lặng của bị cáo, theo ông Nguyễn Hòa Bình, đây là vấn đề lớn nhiều nước đang áp dụng: Người bị bắt có quyền không khai cho đến khi có luật sư bên cạnh. Viện kiểm sát, giới luật sư cũng mong muốn, tuy nhiên vấn đề này hiện vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau nên chưa quy định vào Luật tố tụng sửa đổi được.