Trạm y tế phải thực hiện tốt chức năng y học gia đình
Những năm qua y tế cơ sở đã thực hiện tốt nhiều nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân. Đây là nơi chăm sóc sức khỏe ban đầu, người dân dễ tiếp cận với chi phí thấp và giảm tải hiệu quả cho các bệnh viện tuyến trên.
Theo số liệu của Bộ Y tế, toàn quốc có 11.793 trạm y tế, 91,8% thôn bản có nhân viên y tế. Đây là lực lượng nòng cốt về chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, dự phòng, nâng cao sức khỏe cho người dân. Nếu thực hiện tốt chức năng y học gia đình, đây sẽ là mạng lưới hiệu quả trong việc kiểm soát bệnh tật trong cộng đồng, đặc biệt đối với các bệnh không lây nhiễm.
Về phát triển mô hình phòng khám bác sĩ gia đình ở khu vực đô thị, trạm y tế xã theo nguyên lý y học gia đình, hiện nay, cả nước đã có 240 phòng khám bác sĩ gia đình tại 7 tỉnh, thành phố. Gần 80% người có thẻ bảo hiểm y tế đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tại y tế cơ sở; khoảng 70% số lượt khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại y tế cơ sở.
Tuy nhiên, y tế cơ sở vẫn còn lộ nhiều bất cập cả về chính sách và thực tiễn triển khai trong vai trò là người “gác cổng” cho sức khỏe người dân ở tuyến đầu.
Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế hiện giao cho trạm y tế thấp (không quá 20% quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế ngoại trú – quy định tại Thông tư 41/2014/TT-BYT-BTC) không đủ để chi cho khám chữa bệnh bảo hiểm y tế, dẫn đến một số loại bệnh trạm y tế xã có khả năng điều trị, cấp thuốc nhưng phải chuyển lên tuyến trên gây nên tình trạng quá tải ở tuyến trên, tốn kém chi phí và không thuận lợi cho người bệnh, nhất là người cao tuổi mắc bệnh không lây nhiễm. Quy định này làm hạn chế phạm vi và phát triển chuyên môn kỹ thuật của trạm y tế xã. Đặc biệt, từ khi có chính sách thông tuyến, khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại trạm y tế xã giảm.
Bộ trưởng Y tế phân tích một nghịch lý: tại tuyến Trung ương, tỷ lệ người đến khám chỉ 3,1% nhưng chi phí 20% tổng chi quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế. Tại tuyến tỉnh/thành phố chiếm 25% bệnh nhân nhưng chiếm 25,6% tổng chi quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế. “Chỉ riêng tại tuyến Trung ương và tỉnh/thành phố, số người đến khám chỉ 28,7% nhưng chi phí lên tới 67,3% tổng chi quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế. Trong khi đó, tuyến huyện khám tới 51,4% số lượt bệnh nhân nhưng chi phí chỉ 29,8% và con số này tại tuyến xã chi phí còn thấp hơn nữa, chỉ 2,7% tổng chi quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế trong khi tỷ lệ người dân đến khám chiếm gần 20%”, Bộ trưởng nói.
Thực hiện tốt chức năng y học gia đình, trạm y tế sẽ là mạng lưới hiệu quả trong việc kiểm soát bệnh tật. |
Y tế cơ sở đang phải đối mặt với nhiều khó khăn cả về cơ sở vật chất, chất lượng cán bộ y tế cũng như việc thực hiện các dịch vụ chăm sóc sức khỏe người dân tại tuyến cơ sở. Hiện nay, có 41,9% số trạm y tế đạt chuẩn quốc gia về y tế xã; 6,5% số trạm có đủ cơ số phòng theo chuẩn. Có 25,9% số trạm y tế xã đủ trang thiết bị; 42,9% ở mức chấp nhận được; 31,2% trạm y tế thiếu trang thiết bị cơ bản theo yêu cầu. Hầu hết các trạm y tế đều thiếu các thuốc trong danh mục, kể cả các thuốc cho điều trị các bệnh mạn tính, thông thường, thuốc y học cổ truyền. “Tỷ lệ trạm y tế thiếu thuốc tại Cao Bằng là 71,9%; Điện Biên là 33,7%; Bình Định là 41,7%...”, Cục trưởng Cục quản lý Khám, chữa bệnh Lương Ngọc Khuê cho hay.
Theo bà Nguyễn Thị Minh, Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tổng số trạm y tế xã khám chữa bệnh bảo hiểm y tế đến nay là 9.821 với số thẻ đăng ký bảo hiểm y tế ban đầu là 21,5 triệu, chiếm khoảng ¼ số người tham gia bảo hiểm y tế.
Tuy nhiên, chính sách thông tuyến đang tạo ra thực trạng số người khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến xã có xu hướng giảm. Năm 2014, tỷ lệ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến xã chiếm 28,3% nhưng đến 2017 chỉ còn 19,9% và giảm xuống 18,5% trong sáu tháng đầu năm 2018. Trong khi đó, khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến huyện gia tăng, từ 43,2% (2015) lên 52% (6 tháng đầu năm 2018). “Với tình trạng này, nếu trạm y tế xã không được đầu tư tốt thì người dân sẽ lên tuyến trên để điều trị và trạm y tế sẽ không phát triển được”, bà Minh nói.
Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cho rằng, để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến y tế cơ sở, cần thực hiện gói dịch vụ y tế cơ bản; quản lý các bệnh mãn tính tại trạm y tế xã; gắn hoạt động quản lý sức khỏe tại trạm y tế xã với hoạt động của bác sĩ gia đình. Đặc biệt, cần có cơ chế linh hoạt đối với y tế cơ sở theo năng lực cung cấp dịch vụ y tế, số lượng người bệnh bảo hiểm y tế đến khám chữa bệnh, bỏ quy định giao quỹ khám chữa bệnh cho trạm y tế tối đa bằng 20% quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế ngoại trú.
Bên cạnh đó, cần hạn chế khám, chữa bệnh thông thường tại các tuyến tỉnh, Trung ương bằng cách tăng mức đồng chi trả với người bệnh tại tuyến này, giảm giá thanh toán đối với các bệnh viện tuyến trên khi khám chữa bệnh thông thường.