Hướng đến chuyển đổi nền hành chính “can thiệp” sang “phục vụ”

Theo tờ trình của Bộ Tư pháp tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 25/9, có rất nhiều bất cập trong công tác hành chính hiện hành dẫn đến sự cần thiết phải ra đời Luật ban hành quyết định hành chính.

Về mặt thực tiễn, qua khảo sát cho thấy việc ban hành quyết định hành chính (QĐHC) có nhiều vướng mắc, bất cập như: Cán bộ, công chức lúng túng trong ban hành QĐHC (do không rõ trường hợp nào thì cần đính chính, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ, hủy bỏ,  thu hồi hoặc đình chỉ thi hành QĐHC; Có những QĐHC xác định trách nhiệm của người dân nhưng lại có hiệu lực thi hành trước khi đến tay người nhận; Có những quyết định không thể thi hành trong nhiều năm nhưng không rõ có cần thu hồi hay không...); Thẩm phán hành chính thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng để xem xét, đánh giá một QĐHC là trái hay không trái pháp luật (điều này dẫn đến thực tế là nội dung bản án phúc thẩm ngược với nội dung án sơ thẩm đối với hàng loạt QĐHC ); Người dân thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng để khiếu nại, khởi kiện nhằm bảo vệ quyền, lợi ích của mình.

Hướng đến chuyển đổi nền hành chính “can thiệp” sang “phục vụ”. (ảnh minh họa)

Tờ trình cũng cho biết, thực tế cho thấy, số lượng vụ việc khiếu nại, khởi kiện QĐHC hàng năm không nhỏ cũng phần nào phản ánh chất lượng của các QĐHC là chưa đảm bảo; một số vụ việc trở thành điểm nóng, một số vụ việc trở nên phức tạp đã ảnh hưởng không tốt đến sự ổn định chính trị - xã hội của một địa phương, một vùng, thậm chí trên toàn quốc.

Bên cạnh đó, số QĐHC không hợp lý gây thiệt hại cho một cộng đồng người dân, hoặc có những QĐHC trái pháp luật nhưng không được xử lý kịp thời. Trong tương lai, nếu pháp luật không điều chỉnh chặt chẽ thì số vụ khiếu nại QĐHC sẽ có xu hướng gia tăng khi nhận thức của người dân ngày càng được nâng cao trong điều kiện tăng cường dân chủ và pháp quyền, triển khai thi hành Hiến pháp mới. 

Việc ban hành các QĐHC chưa bảo đảm chất lượng, nhất là các QĐHC động chạm trực tiếp đến quyền và lợi ích của công dân, đã gây phản ứng của người dân trước hoạt động của bộ máy công quyền, đồng thời cũng làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, ảnh hưởng đến niềm tin của người dân đối với các cơ quan hành chính nói riêng và các cơ quan nhà nước nói chung, ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa nhà nước và công dân.

Theo Bộ Tư pháp, qua rà soát hệ thống pháp luật cho thấy, mặc dù đã có nhiều văn bản quy định về điều kiện, thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban hành QĐHC thuộc các lĩnh vực khác nhau, nhưng chỉ áp dụng cho từng lĩnh vực cụ thể và vì thế còn tản mát, riêng lẻ, không đầy đủ, trọn vẹn các vấn đề có tính nguyên tắc nhằm bảo đảm tính hợp pháp, tính công khai, minh bạch, công bằng trong ban hành QĐHC. Các khái niệm, hình thức, chủ thể ban hành QĐHC còn được quy định và hiểu rất khác nhau. Việc ủy quyền ban hành QĐHC và trách nhiệm pháp lý của người ủy quyền và người được uỷ quyền chưa có quy định cụ thể; thiếu các quy định thống nhất về xác định hiệu lực của QĐHC, về đính chính, sửa đổi, bổ sung, gia hạn, thu hồi, hủy bỏ, bãi bỏ QĐHC, đình chỉ thi hành QĐHC... Để khắc phục bất cập này thì việc xây dựng, ban hành Luật ban hành quyết định hành chính là cần thiết. 

Trong khi đó, trong quá trình ban hành QĐHC, các cơ quan hành chính nhà nước phải tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc và quy trình nhất định, bảo đảm tính minh bạch trong quy trình ban hành QĐHC trên cơ sở các quy định pháp luật đã rõ ràng. Trong điều kiện đó, cá nhân, tổ chức có thể giám sát việc thực hiện nguyên tắc, quy trình ban hành QĐHC. Việc ban hành QĐHC đúng nguyên tắc và trình tự, thủ tục có ý nghĩa bảo đảm tính hợp pháp trong hoạt động của nền hành chính và góp phần bảo đảm dân chủ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Bộ Tư pháp cũng cho rằng, chủ trương về một nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, chuyển đổi từ nền hành chính can thiệp sang nền hành chính phục vụ thì hoạt động ban hành QĐHC cần phải đặc biệt chú trọng. Những lý do trên là một phần của việc cần thiết phải ra đời Luật ban hành quyết định hành chính để quản lý tốt hơn việc ban hành các quyết định hành chính.