Khảo sát 3.000 người, chỉ hơn 30 người biết đến 3 cuốn sách đã trích trong SGK

Thứ trưởng Bộ TT&TT, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Hoàng Vĩnh Bảo đồng chủ trì sự kiện này. Cùng tham dự hội thảo có nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, nghiên cứu văn hóa và những người quan tâm đến văn hóa đọc.

Thứ trưởng Bộ TT&TT, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Hoàng Vĩnh Bảo đồng chủ trì hội thảo.

Việt Nam chưa có văn hóa đọc?

Nhận định rằng Việt Nam chưa bao giờ có văn hóa đọc, ông Nguyễn Quang Thạch, đại diện Chương trình Sách hóa nông thôn phân tích: “Trước năm 1945, cả nước có hơn 90% dân số mù chữ. Từ năm 1945 đến năm 1975 lại chiến tranh liên miên nên việc đọc sách chưa phải là thói quen của toàn dân. Từ năm 1975 đến nay, đói nghèo, phát triển nóng và thiếu tư duy vĩ mô về thư viện đã không thể tạo ra thói quen đọc sách cho số đông dân chúng trên bình diện quốc gia”.

Minh chứng rõ hơn cho nhận định của mình, ông Nguyễn Quang Thạch kể: “Phỏng vấn trên 3.000 học sinh, sinh viên và người lớn trong chuyến đi bộ từ Hà Nội vào TP.HCM để tăng tốc Chương trình Sách hóa nông thôn năm 2015, tôi có số liệu như sau: Chỉ có 38 người biết đến cuốn sách “Những tấm lòng cao cả”, 20 người biết đến cuốn sách “Robinson Cruiso” và cuốn “Góc sân khoảng trời”, trong khi đây là 3 tác phẩm được trích dẫn trong sách giáo khoa”.

Cũng theo ông Thạch, qua các khảo sát trên diện rộng gần 20 năm qua, thì thấy ở nông thôn, ngoại trừ một số gia đình giáo viên, các gia đình khác hầu như không có cuốn sách nào ngoài sách giáo khoa và sách bài tập nâng cao của học sinh. Gia đình thiếu sách như vậy thì học sinh không thể có thói quen đọc sách.

Khảo sát ngẫu nhiên 50 thư viện trường học ở Thái Bình, tại vùng thuần nông, trung bình mỗi học sinh chỉ đọc khoảng 1 đầu sách/năm. Các trường học ở khu vực thị trấn có số đầu sách được mượn bình quân 5 đầu sách/học sinh/năm.

Còn ở thành phố, rất khó tìm thấy hình ảnh sinh viên đọc sách trên xe buýt. Số ít sinh viên đọc sách trên xe buýt thường là người Hà Nội, những người đã đọc rất nhiều đầu sách trong thời gian còn là học sinh.

“Các số liệu bình quân số đầu sách được đọc của người Việt do Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra chỉ dao động từ 0,8 – 4 cuốn sách/năm gồm cả sách giáo khoa và giáo trình. Con số ít ỏi này là đầu ra tất yếu của các nguyên nhân nêu trên”, ông Nguyễn Quang Thạch bày tỏ.

Không quá bi quan, song chia sẻ tại hội thảo, nhiều đại diện Bộ, ngành, địa phương cũng thẳn thắn chỉ ra những khó khăn, thách thức trong việc gây dựng và phát triển văn hóa đọc tại Việt Nam. Chẳng hạn như phần lớn các thư viện, phòng đọc vẫn hoạt động theo phương thức truyền thống, chưa áp dụng công nghệ thông tin và các quy chuẩn nghiệp vụ hiện đại, chưa tạo môi trường đọc thuận lợi để thu hút bạn đọc; Việc đọc của nhiều người còn có xu hướng chạy theo tâm lý đám đông, chạy theo nhu cầu của thị trường, hoặc đọc chỉ để đáp ứng nhu cầu trước mắt của công việc.

Toàn cảnh hội thảo.

Tìm cách gỡ “nút thắt”

Phát biểu tại hội thảo, Cục trưởng Cục Xuất bản – In và Phát hành Chu Văn Hòa cho biết: Hội thảo lần này tập trung phân tích những kết quả đã làm được, chỉ rõ những hạn chế, vướng mắc trong việc xây dựng và phát triển phong trào đọc sách cũng như việc triển khai thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Ngày Sách Việt Nam.

Bên cạnh đó, hội thảo cũng đánh giá những cách làm hiệu quả cần nhân rộng, đề xuất, kiến nghị những giải pháp cụ thể, có tính khả thi nhằm phát triển phong trào đọc sách, nâng cao và phát triển văn hóa đọc.

Nhiều ý kiến chia sẻ tại hội thảo đồng thuận rằng xã hội hóa việc xây dựng các thư viện, tủ sách là một trong những việc cần làm ngay để phát triển phong trào đọc sách, góp phần xây dựng văn hóa đọc.

Một trong những điển hình cần được nhân rộng là phong trào xây dựng tủ sách lớp học trong các nhà trường do UBND tỉnh Nam Định phát động, hiện đã phát triển được hơn 12.660 tủ sách lớp học trên toàn bộ 10 huyện và thành phố. Đây là chương trình xã hội hóa, huy động được nhiều doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và các nhà hảo tâm cùng tham gia và đã thể hiện rõ hiệu quả của sức mạnh cộng đồng.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích các phương tiện thông tin đại chúng có chuyên mục thường kỳ về văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc; có hình thức tôn vinh người đọc hiệu quả; tổ chức thêm nhiều câu lạc bộ, hội sách để khuyến khích bạn đọc tham gia đọc sách

Mặt khác, cần tiếp tục phát triển mạng lưới viễn thông, công nghệ thông tin đến với vùng nông thôn, miền núi, gắn với chính sách hỗ trợ dịch vụ để người dân, nhất là thế hệ trẻ được sử dụng sách điện tử...

“Kết quả hội thảo sẽ là cơ sở để tiếp tục hoàn thiện việc xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách về phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, góp phần xây dựng môi trường đọc thuận lợi, định hướng thị hiếu đọc lành mạnh cho cộng đồng, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên.

Mặt khác còn góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của các hoạt động đưa sách đến với cộng đồng, đẩy mạnh xã hội hóa, huy động mọi nguồn lực của xã hội tham gia xây dựng và phát triển văn hóa đọc”, ông Chu Văn Hòa nói.