Từ điển gây sốc: Hành trình đi tìm sự thật

Theo đó, trong “bản cập nhật thông tin” được đưa ra ngày 23/10 (tức là sau hơn 2 tuần bài phản ảnh của Báo điện tử Infonet được đăng tải), Nhà xuất bản Trẻ (NXB Trẻ) có nội dung thừa nhận cuốn “Từ điển Tiếng Việt dành cho học sinh” của tác giả Vũ Chất, phát hành từ năm 2001 là của NXB này.

Trước đó, theo một phản ánh của bạn đọc, một cuốn từ điểndành cho học sinh của tác giả Vũ Chất đã có những diễn giải ngây ngô. Thậm chí độc giả còn cho rằng, đó là một trò đùa của ai đó, chứ không phải là thật.

Để đi tìm sự thật về cuốn từ điển này, ngày 6/10, chúng tôi đã tìm đến Thư viện Quốc gia, nơi lưu trữ những tài liệu, ấn phẩm chính thống của cả nước. Và ngạc nhiên thay, cuốn từ điển thật như đùa này đúng là đang tồn tại trong Thư viện Quốc gia, do Nhà xuất bản Trẻ ấn hành năm 2001.

Ngay sau đó, liên tiếp những "hậu duệ" của cuốn từ điển cẩu thả, với số lượng hàng vạn bản, được tìm thấy dễ dàng trên thị trường, trong các thư viện của trường học, trên kệ sách của nhiều gia đình, dưới mác của nhiều nhà xuất bản khác như Văn hóa thông tin, Hồng Đức, Thanh Niên.

Trong khi Hồng Đức lên tiếng thừa nhận và hứa thu hồi "rác văn hóa"; Nhà xuất bản Văn hóa thông tin chờ Cục xuất bản lên tiếng yêu cầu kiểm tra, báo cáo giải trình mới làm thì Nhà xuất bản Trẻ lại tỏ ra nghiêm túc, sốt sắng truy tìm nguồn gốc cuốn sách. 

Nhà xuất bản Trẻ ngay lập tức truy tìm trong kho lưu trữ của mình, lên tận Thư viện Quốc gia để đối chiếu và sau đó thông tin tới báo chí rằng: Đến lúc này (15/10-PV), chúng tôi khẳng định, Nhà xuất bản Trẻ không tự xuất bản, không liên kết bất kỳ với đối tác nào để thực hiện cuốn sách (Từ điển Tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất - PV) vào thời điểm năm 2001".

Bên cạnh đó, Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ tỏ ra rất bức xúc trước những nội dung trong cuốn từ điển trên. Ông khẳng định: "Tôi dành thời gian đọc được hết mục chữ A của sách mà không thể nào đọc tiếp tục được nữa vì mức độ nhảm nhí quá cao. 

Ở góc độ của một độc giả lẫn góc độ của người làm trong ngành xuất bản, chúng tôi đang viết kiến nghị gửi đến Cục Xuất bản xin Cục thu hồi toàn bộ các ấn phẩm từ điển này, dù là sách mang logo của nhà xuất bản nào, nhằm tránh cho nội dung nhảm nhí được chuyển tải đến bạn đọc".

Phát biểu này khiến dư luận đặt ra câu hỏi: Nếu đúng như lời phát biểu của Nhà xuất bản Trẻ, thì sách của Thư viện quốc gia lại là sách lậu? Mà như thế, sự việc lại không hề đơn giản tí nào.

Thế nhưng chỉ một tuần sau, một sự thật khác đã được hé lộ khi Thư viện Quốc gia lên tiếng, đối chiếu chữ ký trên các bản nộp lưu chiểu của Nhà xuất bản Trẻ tại Thư viện, khẳng định cuốn Từ điển Tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất thực sự là của Nhà xuất bản này. 

Lúc đó, Nhà xuất bản Trẻ mới lên tiếng xin lỗi độc giả, các anh chị tiền nhiệm và đội ngũ nhân viên, Cục xuất bản, các cơ quan chức năng, các cơ quan thông tấn báo chí vì những thông tin ban đầu chưa đầy đủ của mình.

Làm từ điển hoàn toàn không đơn giản

Bàn về điều này, ông Phạm Hùng Việt, Nguyên Viện trưởng Viện từ điển học và bách khoa thư Việt Nam chia sẻ: “Những người làm từ điển cần phải hết sức có trách nhiệm và không nên coi việc làm từ điển là một cái gì đó quá dễ dàng. 

Cần phải luôn luôn nghĩ rằng nó sẽ là một công cụ tra cứu cho mọi người, là để hướng dẫn người ta. Vì vậy cần một sự chính xác rất cao, tỉ mỉ. Từ điển mà sai sẽ gây ra những tác hại rất lớn cho xã hội”.

Do đó, theo ông Việt, những người biên soạn từ điển cần phải là những người có hiểu biết, có chuyên môn về ngôn ngữ học và về từ điển thì mới có thể làm tốt được.

Ngoài ra, ông Việt cũng cho rằng, để ra một cuốn từ điển cần có những cơ quan có trách nhiệm về biên tập, kiểm định, in ấn. “Những cơ quan đó cũng phải hết sức có trách nhiệm, đừng chủ quan “thôi thì…”, rồi làm ẩu, thậm chí không làm tròn trách nhiệm, để cho người ta muốn làm gì thì làm thì rất nguy hiểm”, ông Việt nhấn mạnh.

Nói riêng về từ điển mà đối tượng hướng đến là học sinh, ông Việt lưu ý, dành cho học sinh thì từ điển lại càng khó làm chứ không hề dễ dàng. Bởi những định nghĩa không chỉ cần chính xác mà còn phải dễ hiểu và gắn với chương trình học tập của học sinh. Việc lấy định nghĩa ở các lĩnh vực khác đưa vào là hoàn toàn không phù hợp.

“Khi càng ngày nhu cầu sử dụng từ điển của học sinh càng lớn, nếu không kiểm soát thì mức độ nguy hại sẽ càng cao”, ông Việt nhấn mạnh.