Vẹn nguyên ký ức 4 lần được gặp Bác của nữ nghệ sĩ chèo nổi tiếng đất Nam Định

Nữ nghệ sỹ sinh ra trong gia đình có truyền thống hát chèo. Từ nhỏ giọng hát của bà đã khiến nhiều người say đắm qua những làn điệu chèo, hát văn truyền thống. Chính nhờ những làn điệu ấy cộng với tài năng thiên phú “múa dẻo, hát hay”, NSND Kim Liên đã vinh dự 4 lần được gặp Bác Hồ, được hát cho Bác nghe, được Bác tặng huy hiệu và chiếc thước kẻ gỗ khắc 3 chữ “S-N-K” (Suy – Nghĩ – Kỹ) mà Bác đặt trong phòng làm việc của mình suốt nhiều năm.

NSND Kim Liên ở tuổi gần 80 đẹp phúc hậu và vẫn khỏe mạnh, nhanh nhẹn.

Nhớ lại lần đầu gặp Bác vào ngày 21/5/1963, NSND Kim Liên kể, hôm ấy, Đoàn chèo Nam Định được mời đến hội trường Nhà máy Liên hiệp Dệt Nam Định biểu diễn chào mừng Bác và đoàn công tác về thăm Nam Định.

Nghệ sĩ Kim Liên lúc ấy chỉ mới 21 tuổi, được tham gia diễn vai chị Tâm (một người con gái đi tìm Đảng) trong trích đoạn “Chị Tâm bến Cốc”. Vở diễn kết thúc, Bác mang bó hoa duy nhất lên sân khấu tặng cho nữ nghệ sỹ trẻ và bảo: “Bác tặng cô Tâm, tặng Kim Liên, cô gái múa dẻo, hát hay. Bác mong cháu cố gắng làm thế nào được như cô Tâm”.

Sau đó 5 năm, vào ngày 20/12/1968, NSND Kim Liên được gặp Bác lần thứ 2, nhân dịp kỷ niệm 44 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1968), Đoàn văn công Nam Hà được chọn biểu diễn phục vụ Bộ Chính trị vở “Trần Quốc Toản ra quân”.

Khi nghệ sỹ cùng mọi người đang nghỉ ngơi tại Nhà khách Chính phủ thì ông Vũ Kỷ - Thư ký của Bác Hồ tới thăm. Nghệ sỹ Kim Liên đề đạt nguyện vọng với ông Vũ Kỳ, xin được gặp Bác để hỏi thăm sức khỏe Bác sau lần gặp từ 5 năm trước.

Nghe nguyện vọng chính đáng từ người nghệ sỹ vừa thể hiện xuất sắc vai diễn Thế Tử trong vở “Trần Quốc Toản ra quân”, ông Vũ Kỳ đã sắp xếp lịch để bà cùng 3 bạn diễn vào thăm Bác tại Phủ Chủ tịch.

Đôi mắt đỏ hoe, giọng nói đầy xúc động, NSND Kim Liên kể lại: “Bác gầy đi, tay chống ba toong. Tôi chạy lại ôm Bác và khóc nhưng Bác bảo không được khóc, gặp Bác phải vui lên chứ, không được khóc. Nào ngồi xuống đây hát cho Bác nghe rồi Bác thưởng kẹo cho”…

Bốn ngày sau, NSND Kim Liên lại được mời lên Hà Nội để ngâm bài thơ “Chào xuân 69” do Bác sáng tác.

“Tôi và 2 nghệ sỹ khác, mỗi người ngâm 6 câu thơ của Bác theo 3 - 4 kiểu tự chọn, các anh ở Đài Tiếng nói Việt Nam thu lại và đưa đến Bác. Ai là người ngâm đạt ý thơ của Bác thì Bác chọn để phát vào đêm giao thừa, ngay sau khi Bác chúc Tết đồng bào. Tôi rất may mắn được là người Bác chọn. Bác bảo, chọn giọng Kim Liên, giọng trong sáng thể hiện đúng ý thơ của Bác. Đây cũng là niềm hạnh phúc nhất cuộc đời không bao giờ tôi quên, vì tôi nghĩ sau đó không ai có được vinh dự này”, NSND Kim Liên chia sẻ.

Sau một chuyến đi lưu diễn phục vụ Việt kiều ở Paris về nước, trong số 78 người, nghệ sỹ Kim Liên đại diện cho các bộ môn chèo và 5 người khác trong đoàn (đại diện cho cải lương, ca mới, múa, sáo và tổ công nhân) được bầu ra để nhận huy hiệu của Người. Sáng 16/7/1969, cả đoàn công tác (trong đó có 6 người được nhận huy hiệu) được vào gặp Bác ở Phủ Chủ tịch.

NSND Kim Liên bật khóc khi nhớ lại hình ảnh Bác bước ra gặp mọi người. Sức khỏe Bác yếu đi nhiều, đi phải có người dìu. Nhưng mọi người vui vì Bác vẫn tỉnh táo và giao tiếp nhanh nhẹn.

Hôm ấy, nữ nghệ sỹ chèo được ngồi bên cạnh Bác, được Bác hỏi về những ngày lưu diễn tại Paris, hỏi thăm tình cảm của Việt kiều dành cho đoàn công tác và về bài thơ Bác viết được Kim Liên ngâm trong thời gian ở Paris.

Nữ nghệ sỹ Kim Liên vui mừng đáp lời Bác: “Bác ơi, con ngâm 1 câu là 1 tràng vỗ tay, 2 câu là 2 tràng vỗ tay và 6 câu là 6 tràng vỗ tay. Mọi người còn yêu cầu con ngâm lại. Con nghĩ không phải con ngâm hay mà chính thơ Bác hay. Thơ của Bác hay quá, con ngâm mà con cũng chảy nước mắt, cảm động thực sự nên con lấy được tình cảm của khán giả đang nghe con hát, nghe con ngâm thơ”.

Sau buổi gặp gỡ ấy, sáng hôm sau, nghệ sỹ Kim Liên vinh dự được vào Phủ Chủ tịch ăn cơm cùng Bác. Trên mâm cơm chỉ có cơm, canh, vài quả cà, 2 món ăn mặn, đĩa hoa quả tráng miệng nhưng không gian ấm áp như bữa cơm gia đình. Trong bữa ăn giản dị ấy, những câu chuyện đời thường cứ thế được nữ nghệ sỹ kể cho Bác nghe. "Tự tay Bác chan cho Kim Liên bát canh cua đồng. Bác còn hỏi thăm sức khỏe 2 cô con gái đầu lòng, dặn anh Vũ Kỳ chuẩn bị kẹo cho 2 cháu". Nhớ lại kỷ niệm đã hơn 50 năm trôi qua, trong lòng nữ nghệ sỹ trào dâng sự xúc động khó tả.

Sau bữa cơm đạm bạc, NSND Kim Liên được Bác dẫn đi thăm ngôi nhà sàn nơi Bác ở và làm việc trong Phủ Chủ tịch. Khi sang thăm phòng làm việc của Bác, NSND Kim Liên thấy trên bàn làm việc có hai chồng sách được chặn bằng quả cân và chiếc thước kẻ gỗ, trên đó có khắc 3 chữ “S-N-K”.

Bác cầm chiếc thước kẻ gỗ và tặng cho nghệ sỹ Kim Liên. Chiếc thước kẻ được Bác tự tay gọt đẽo từ miếng gỗ mà ngày còn trẻ đi bôn ba một số nước Bác nhặt được.

“Tôi cầm chiếc thước lên và vẫn đang suy nghĩ về 3 chữ “S-N-K” thì Bác giải thích, 3 chữ đó là viết tắt của “Suy – Nghĩ – Kỹ”.

Chiếc thước kẻ gỗ được Bác tặng từ năm 1969, NSND Kim Liên đã tặng lại Bảo tàng Hồ Chí Minh vào năm 2008. (Nguồn: sưu tầm)

Tôi nghĩ, Bác không chỉ răn dạy tôi mà còn răn dạy tất cả mọi người, trước khi làm bất cứ việc gì cũng phải "Suy – Nghĩ – Kỹ". Còn quả cân Bác dùng để nhắc nhở luôn luôn phải “cân nhắc” khi giải quyết công việc”, NSND Kim Liên tâm sự.

Hình ảnh quả cân và chiếc thước kẻ cũng như bài học về sự giản dị, tình cảm ấm áp của Bác đã đi theo NSND Kim Liên suốt những năm tháng sau đó. Bà luôn dặn mình và các con phải sống và làm việc theo tấm gương đạo đức của Bác.

Năm 2008, NSND Kim Liên đã tặng lại Bảo tàng Hồ Chí Minh chiếc thước kẻ gỗ có khắc 3 chữ “S-N-K” mà Bác tặng năm xưa sau suốt 40 năm trân quý giữ gìn, để mọi người trên thế giới khi tới thăm Bảo tàng đều thấy được những bài học sâu sắc Bác để lại trên chiếc thước gỗ này.

Dù năm tháng qua đi, dù một kỷ vật Bác tặng không còn ở bên mình nhưng nữ nghệ sỹ chèo nổi tiếng thành Nam vẫn thường xuyên ôn lại kỷ niệm những lần gặp Bác cùng con cháu, bạn bè và những người lần đầu gặp gỡ như chúng tôi. Bà vẫn hát, những làn điệu chèo, khúc hát văn truyền thống hay cả những lần bất chợt ngâm 6 câu thơ Bác viết năm nào…

“Năm qua thắng lợi vẻ vang

Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to

Vì độc lập vì tự do

Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào

Tiến lên chiến sỹ đồng bào

Bắc - Nam sum họp xuân nào vui hơn”.

Nguyên Trung