Miền Trung: “Hồ chứa thủy điện khó xác định ranh giới vùng ảnh hưởng ở hạ du đập!”
Tại hội nghị Phòng chống thiên tai miền Trung - Tây Nguyên vừa diễn ra tại Đà Nẵng mới đây, Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT) đã có báo cáo về công tác quản lý an toàn đập, hồ chứa nước trong khu vực. Theo đó, cả nước có 6.648 hồ chứa thủy lợi trên địa bàn 45 tỉnh, thành. Trong đó ở 19 tỉnh, thành từ Thanh Hóa vào đến Bình Thuận có 3.551 hồ chứa (chiếm 53,4% cả nước).
Thủy điện Đăk Mi 4 ở thượng nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn (Quảng Nam) xả lũ về hạ du (Ảnh: HC) |
Các địa phương có nhiều hồ chứa nhất cả nước đều thuộc khu vực này (Thanh Hóa có 610 hồ, Nghệ An 629 hồ, Đăk Lăk 543 hồ…). Đây cũng là khu vực có 388/702 hồ chứa lớn (chiếm 55% cả nước), 16/22 hồ chứa trên 100 triệu m3 (chiếm 73%) của cả nước. Hồ Cửa Đạt và hồ Tả Trạch là 2 trong 3 hồ chứa quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia.
Đáng chú ý, theo Tổng cục Thủy lợi, hiện khu vực miền Trung – Tây Nguyên có 693/1.200 hồ hư hỏng, xuống cấp của cả nước (chiếm 58%). Nhiều hồ chứa trong khu vực bị hư hỏng, xuống cấp, công trình đầu mối của các hồ chứa không đủ khả năng chống lũ theo tiêu chuẩn hiện hành, nhất là các hồ chứa nhỏ.
“Từ năm 2008 đến nay, các tỉnh trong khu vực đã xảy ra 38 sự cố đập, hồ chứa trong tổng số 50 sự cố đập, hồ chứa trên cả nước (chiếm 76%). Riêng năm 2017, do ảnh hưởng của những trân mưa lớn liên tiếp đã xảy ra 16 sự cố đập, hồ chứa ở khu vực này trong tổng số 23 sự cố đập, hồ chứa trên cả nước (chiếm 70%)” – Báo cáo của Tổng cục Thủy lợi cho hay.
Cũng theo báo cáo này, nhiều trường hợp hồ sơ lưu trữ công trình hồ chứa bị thất lạc hoặc hư hỏng, nhất là các hồ chứa nhỏ xây dựng cách đây 30 – 40 năm hầu như không còn hồ sơ thiết kế công trình. Trong khi số lượng đập, hồ chứa bị hư hỏng lớn như nêu trên thì kinh phí đầu tư sửa chữa nâng cấp còn thiếu thốn. Ý thức của một bộ phận cộng đồng dân cư trong việc bảo vệ đập còn hạn chế, có nhiều vụ vi phạm hành lang bảo vệ đập…
Theo Tổng cục Thủy lợi, trong số 1.200 hồ chứa thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp trên cả nước đã có 450 hồ chứa được đưa vào danh mục đầu tư trong dự án Sửa chữa và nâng cao an toàn đập (WB8) với tổng kinh phí 433 triệu USD. Bộ NN&PTNT đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ 19 tỉnh miền Trung – Tây Nguyên sửa chữa, nâng cấp 46 hồ với kinh phí 287 tỉ đồng (trong tổng số 83 hồ, 500 tỉ đồng cả nước).
“Đối với các hồ chứa hư hỏng nặng và thiếu khả năng xả lũ, trong khi chưa được sửa chữa, nâng cấp, cần hạn chế hoặc không tích nước để đảm bảo an toàn” – Tổng cục Thủy lợi khuyến cáo đối với các địa phương trong khu vực miền Trung – Tây Nguyên.
Về phần mình, tham gia hội nghị nêu trên, báo cáo “Đánh giá về việc vận hành các hồ chứa thủy điện của khu vực miền Trung – Tây Nguyên năm 2017 và công tác triển khai năm 2018” của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không cho biết các số liệu cụ thể về các hồ chứa thủy điện, nhất là các hồ chứa có nguy cơ, khả năng xảy ra sự cố trên địa bàn này, như Tổng cục Thủy lợi đã nêu đối với các hồ chứa thủy lợi.
Tuy nhiên báo cáo này cũng nêu lên thực trạng đáng quan ngại: “Đa số các đập thủy điện (thủy lợi) chưa có bản đồ địa hình, phân bố dân cư vùng hạ du với tỉ lệ cần thiết phục vụ cho việc xây dựng phương án phòng, chống lũ, lụt cho vùng hạ du đập. Khó xác định ranh giới vùng ảnh hưởng ở hạ du đập, đặc biệt là đối với nhiều đập của nhiều chủ đầu tư xây dựng trên cùng một lưu vực song. Chưa đồng bộ trong việc điều phối chung giữa các chủ đập khi các hồ chứa trên cùng lưu vực cùng tham gia xả lũ!”.