Đạo đức báo chí: Ngẫm từ người trong cuộc
Những nội dung này được bộc bạch tại buổi hội thảo về vấn đề đạo đức nhà báo, do Trung tâm Truyền thông và Giáo dục cộng đồng (MEC) phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức tại TP.HCM hôm nay, 9/1.
![]() |
Rất nhiều ý kiến bức xúc về tình trạng đạo đức báo chí hiện nay. Ảnh chụp tại hội thảo sáng 9/1 |
“Nhà báo nghiêm túc thấy xấu hổ”
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Đào Văn Lừng, Vụ trưởng, Ban Tuyên giáo Trung ương bày tỏ sự lo ngại với cách làm việc, đưa tin của một số tờ báo, website hiện nay. Ông dùng từ “bất chấp” khi nói về cách làm việc của một số tờ báo. Vụ trưởng đơn cử một số “sự kiện” trong làng báo vừa qua như các bài báo kiều nữ hiếp dâm tài xế taxi, con gái giữ mẹ cho cậu cưa chân…, và cho rằng báo chí đã sa vào những vấn đề nghiêm trọng trong viêc vi phạm đạo đức nghề nghiệp.
“Nếu cơ quan quản lý Nhà nước làm việc nghiêm túc, xử lý đúng quy định, thì nhiều tờ báo phải sạt nghiệp”, ông nói.
Vụ trưởng cho rằng ông tâm đắc với từ “kền kền” mà các nhà báo đã dành cho những tác giả, những bài báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp, làm xấu hình ảnh báo chí.
“Trước đây khi phê phán đạo đức báo chí là từ phía xã hội, chẳng hạn người dân, doanh nghiệp lên tiếng. Còn hiện nay lại chính các nhà báo lên tiếng phản ứng mạnh mẽ với tình trạng này”, trong lời dẫn tọa đàm của mình, nhà báo Vĩnh Quyên, Phó Giám đốc kênh truyền hình VOV TV, Đài Tiếng nói Việt Nam, đặt vấn đề. Và nhà báo này đưa câu hỏi cho ông Nam Đồng, nguyên Tổng biên tập Báo Pháp luật TP.HCM: “Ông nghĩ gì về hiện tượng này?”.
Nhà báo lão thành Nam Đồng công nhận điều này là có thực. Ông cho rằng, trước kia việc phê phán nhắc nhở đạo đức báo chí cũng có nhưng mật độ thưa thớt, còn thời gian sau này, tình trạng các nhà báo vi phạm nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp càng nhiều, mà bằng chứng là đã có nhiều nhà báo đã bị bắt, vào tù vì những việc làm mang động cơ lợi ích cá nhân.
“Nếu không nói là dồn dập, thì cũng phải thừa nhận rằng thời gian gần đây liên tục xảy ra các vụ việc nhà báo đã sa vòng pháp luật, lao lý”, ông Nam Đồng nói. Ông có ý tiếc rằng trước đây hình ảnh nhà báo trong xã hội là một cái gì rất cao đẹp, nhưng nay đã bị nhìn khác đi. Cứ nói đến báo chí là người dân cho rằng đó là những người chuyên bịa đặt, nói dối, có động cơ vụ lợi... “Tình trạng này khiến những nhà báo nghiêm túc thấy xấu hổ”.
![]() |
Nhà báo Phan Lê Quang Tuyến (bìa cuối bên phải) cho rằng tốt nhất các nhà báo phải tự giữ mình. (Ảnh: Đặng Vỹ) |
“Phải tự giữ mình”
Các nhà báo và kể cả cán bộ các cơ quan Nhà nước, tại hội thảo đã cùng nhau phân tích mổ xẻ và chỉ ra nhiều nguyên nhân. Nhà báo Dương Thủy, phóng viên tạp chí Travel Life cho rằng, điều đáng ngại là các nhà báo ta hiện nay quá ảo tưởng và lạm dụng vị trí, công việc của mình, dẫn đến có những hành động vụ lợi là có thực.
Nhà báo Mai Phan Lợi, Phó Tổng thư ký tòa soạn báo Pháp luật TP.HCM, thừa nhận có ý kiến cho rằng một số nhà báo đã bị biến thành công cụ có ý thức bởi những ý đồ các nhân, các cán bộ quan chức, các doanh nghiệp đấu đá tranh giành triệt hạ nhau. “Từ chuyện công tác ở cơ quan đến chuyện gia đình, chuyện riêng tư, bằng cấp, sinh hoạt… của các đối tượng đều bị moi móc, bị phanh phui ra hết. Hoặc doanh nghiệp thì mượn nhà báo để nói xấu đối thủ”.
Nhà báo lão làng Nam Đồng lý giải nhiều nguyên nhân, trong đó ông cho rằng một phần có lý do thời điểm sau này khi báo chí phát triển, nhiều tờ báo, website thuộc dòng “giải trí” ra đời đã lấy việc tăng lượng phát hành, lượng truy cập làm mục đích nên chạy theo cách làm đã bỏ qua các nguyên tắc nghề nghiệp. Chính điều này đã dẫn đến nhiều sai sót đáng tiếc khiến bạn đọc thấy hình ảnh báo chí ngày càng xấu đi.
Chưa khi nào các nhà báo trong nước lại lên tiếng nói phản ứng mạnh mẽ với tình hình đạo đức báo chí như hiện nay. Tuy nhiên theo ông Văn Thành Nhất, cán bộ Cục Hải quan, điều cốt yếu là giới báo chí phải có giải pháp để giảm đi tình trạng này, chứ không chỉ phê phán, lên án là sẽ giảm!
Ông Nam Đồng đưa ra ý kiến, các nước có nền báo chí lâu đời đều có bộ quy chuẩn về đạo đức nghề. Ở Việt Nam cũng có một số tờ báo đã xây dựng được bộ quy chuẩn, và ông đặt vấn đề: “Các tờ báo trong nước cũng nên xây dựng bộ quy chuẩn cho tờ báo của mình”.
Thế nhưng cũng có nhiều ý kiến băn khoăn rằng, dù có ban hành quy chuẩn nhưng liệu cơ quan tòa soạn có kiểm soát được hành vi của phóng viên tác nghiệp? Thậm chí có ý kiến của đại biểu cho rằng, nhiều khi cách làm việc, tác nghiệp, viết bài của phóng viên còn do lãnh đạo của tờ báo đó. Khi lãnh đạo yêu cầu viết giật gân, câu view thì phóng viên phải làm!
Chính vì lẽ đó mà trả lời câu hỏi của người điều khiển chương trình rằng “Là tờ báo điện tử, áp lực tăng view là rất lớn, Infonet có nghĩ rằng việc xây dựng các quy chuẩn đạo đức có là vấn đề cần thiết?”, nhà báo Phan Lê Quang Tuyến, Trưởng Văn phòng đại diện Infonet phía Nam, cho rằng việc quan trọng nhất là chính các nhà báo phải tự biết giữ mình.
“Ngay từ đầu xây dựng tờ báo điện tử Infonet, Ban biên tập đã xây dựng một hướng đi khác, không nặng về khuynh hướng câu view mà bất chấp tất cả”, ông nói. “Đương nhiên đó là bài toán khó, thậm chí đau đầu, nhưng định hướng đó đã được tòa soạn kiên định”.