Tái cơ cấu DNNN: Lợi nhuận khả quan

Lợi nhuận tăng mạnh, tồn tại cũng nhiều

Theo báo cáo về hoạt động đầu tư, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp năm 2017 do Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng gửi tới Quốc hội kỳ này, tổng tài sản của các doanh nghiệp nhà nước là hơn 3 triệu tỉ đồng, tăng 3% so với thực hiện năm 2016.

Báo cáo hợp nhất của các tập đoàn, tổng công ty, tổng số nợ phải trả lên tới trên 1,5 triệu tỉ đồng, tăng 1,3% so với thực hiện năm 2016. Số nợ này chiếm đến 56,5% tổng nguồn vốn của các tập đoàn, tổng công ty.

Hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu bình quân năm 2016 là 1,25 lần - cao hơn mức 1,22 lần hồi năm 2015.

Đáng ngại, có 20 tập đoàn, tổng công ty có tỉ lệ nợ phải trả/vốn chủ đầu tư lớn hơn 3 lần, thậm chí lên hàng chục lần. 

Điển hình, Tổng Công ty Xuất nhập khẩu tổng hợp Vạn Xuân 45,56 lần; Tổng Công ty TNHH MTV Duyên Hải 23,69 lần; Tổng Công ty Thái Sơn 9,2 lần; Tổng Công ty Đầu tư và Phát triển đường cao tốc (VEC) 8,07 lần; Tổng Công ty Xây dựng Lũng Lô 4,99 lần…

Nhiều công ty, Tập đoàn nhà nước có vay nợ lớn từ các ngân hàng thương mại: Tập đoàn Dầu khí Việt Nam nợ ngân hàng 146.585 tỉ đồng; Tập đoàn Điện lực Việt Nam nợ 132.071 tỉ đồng; Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam nợ 48.648 tỉ đồng; Tập đoàn Hóa chất Việt Nam 28.417 tỉ đồng…

Điều khả quan là lợi nhuận kế toán trước thuế của các doanh nghiệp nhà nước đạt 167.579 tỉ đồng, tăng 26% so với thực hiện 2016.

Tuy vậy, có 10 tập đoàn, tổng công ty còn lỗ luỹ kế gần 12.075 tỉ đồng và 2 công ty mẹ còn lỗ luỹ kế gần 1.792 tỉ đồng.

Báo cáo chỉ ra, hiệu quả sản xuất kinh doanh và đóng góp của một số doanh nghiệp nhà nước còn hạn chế, chưa tương xứng với nguồn lực nhà nước đầu tư; một số dự án của doanh nghiệp nhà nước còn thua lỗ, thất thoát vốn lớn. Việc thực hiện cơ chế xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi xảy ra sai phạm cũng như việc xử lý các hành vi vi phạm về giám sát, đánh giá chưa đầy đủ, nghiêm túc.

Có bộ còn chần chừ, chậm trễ chuyển giao

Một lãnh đạo SCIC từng thẳng thắn chỉ rõ nhiều DNNN thuộc các bộ đã hoàn thành thủ tục để chuyển giao về cơ quan này quản lý nhưng lại bộ chủ quan trì hoãn thực hiện. Hiện tượng chần chừ bàn giao có tại Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương. Trước đó, SCIC cũng đã làm việc với các DN thuộc diện chuyển giao, trong đó có Tổng Công ty Thép Việt Nam và Tập Đoàn Dệt may Việt Nam, thủ tục cũng đã hoàn tất nhưng bộ Công Thương vẫn không kịp thời ký quyết định chuyển giao nhanh chóng.

Chuyên gia Ngô Trí Long cho rằng, khi chuyển giao DN về SCIC, nếu đó là DN hoạt động tốt thì không sao nhưng DN có tồn tại thì các bộ và địa phương lo sợ phải chịu trách nhiệm nên vẫn nhì nhằng chưa muốn "buông". Ngoài ra, do chưa có chế tài để xử lý nghiêm việc chậm trễ này nên các đơn vị chủ sở hữu vẫn rất thong dong. Để chấn chỉnh tình trạng này, ông Long đề xuất cần có chế tài xử lý các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm thực hiện việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu nhằm tạo áp lực các bên liên quan phải thực hiện quyết liệt theo chỉ đạo.

Bên cạnh đó, việc chậm trễ xử lý các DNNN yếu kém, thua lỗ cũng kéo lùi hiệu quả thực hiện tái cơ cấu.

Giai đoạn 2011-2015 cả nước phá sản tám DNNN thua lỗ nhưng trong hai năm 2016 và 2017 chỉ phá sản một DN, quá ít so với tình hình sản xuất kinh doanh còn nhiều hạn chế, yếu kém của khu vực DNNN. Có những DNNN nợ cao gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu, mất an toàn tài chính, nguy cơ đổ vỡ cao nhưng chưa bị xử lý, tạo thêm gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Để tái cơ cấu, cần xử lý dứt điểm các DN kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài.

Về lâu dài, cần xác định mục tiêu bao trùm là tăng hiệu quả sử dụng vốn đầu tư của Nhà nước tại DN dựa trên việc cải cách quản trị, tăng cường tính công khai, minh bạch trong quản lý DNNN. Xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung toàn quốc để có thể truy cập trực tuyến về tình hình hoạt động và tài chính của các DNNN… Đây cũng chính là hướng đi của Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại DN.