Lợi nhuận ngân hàng sẽ phân hóa rõ rệt hơn trong năm 2019?

Nợ xấu tăng kéo theo chi phí dự phòng

Đến tháng 9/2018, tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng niêm yết đã tăng 1,8%, dẫn đến chi phí dự phòng vẫn ở mức cao, mặc dù một số ngân hàng đã tất toán hết trái phiếu đặc biệt VAMC.

Trong khi tổng nợ xấu của các ngân hàng niêm yết tăng 18,3% so với đầu năm trong 9 tháng đầu năm 2018, tổng chi phí dự phòng đã tăng 14,7% so với đầu năm, nâng số dư dự phòng rủi ro tín dụng thêm 40,6%. Nhờ đó, tỷ lệ dự phòng bao nợ xấu (LLR) đã tăng từ mức 85,9% vào cuối năm 2017 lên 89,3% vào cuối tháng 9/2018, giúp chất lượng tài sản của các ngân hàng cải thiện.

Sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 có hiệu lực vào tháng 9/2017, việc thu hồi nợ xấu VAMC đã có tiến triển tích cực. Tổng số nợ do VAMC xử lý được từ tháng 9/2017 đến tháng 9/2018 là 95 nghìn tỷ đồng, cao hơn 1,4 lần so với tổng số xử lý nợ đã tích lũy được trong giai đoạn 2013 - 8/2017.

Tuy nhiên, hầu hết các khoản thu được là từ các khoản nợ được đảm bảo bằng bất động sản, trong khi xác suất thu hồi thành công từ các hình thức tài sản thế chấp khác ở mức thấp hơn nhiều. Hơn nữa, với thu nhập khá cao trong giai đoạn 2017-2018, các ngân hàng như ACB, MBB, Techcombank và Vietinbank đã có thể mua lại toàn bộ trái phiếu đặc biệt để tự xử lý.

Do cho vay mảng bán lẻ và tiêu dùng gần đây tăng trưởng nhanh, nợ xấu tại một số ngân hàng đang có xu hướng tăng dần. Xu hướng này nếu tiếp diễn trong năm 2019 sẽ khiến cho chi phí dự phòng tăng lên ở một số ngân hàng.

Điển hình như Vietinbank, nợ xấu tăng 35% trong 9 tháng đầu năm 2018 so với cùng kỳ năm ngoái, khiến cho tỷ lệ nợ xấu tăng lên mức 1,4% vào cuối tháng 9/2018 so với thời điểm cuối năm 2017. Do đó, việc nợ quá hạn tăng 25% so với 9 tháng đầu năm 2017 phần lớn là do nợ Nhóm 3 và Nhóm 5 tăng.

Vietinbank đã trích lập thêm 7,8 ngàn tỷ đồng dự phòng cho các khoản nợ xấu nội bảng trong 9 tháng đầu năm 2018. Do đó, tỷ lệ dự phòng bao nợ xấu (LLR) đã tăng từ mức 92% vào cuối năm 2017 lên mức 130%. Trong khi đó, nợ Nhóm 3 đã tăng 23% so với đầu năm trong 9T 2018. Đây là nhóm có nhiều nguy cơ trở thành nợ Nhóm 4 và Nhóm 5 trong tương lai gần. Vì vậy, chi phí dự phòng của Vietinbank sẽ tiếp tục cao trong 5-6 quý tới và ảnh hưởng kết quả lợi nhuận của ngân hàng này.

Với BIDV, nhà băng này đang duy trì tăng trưởng lợi nhuận ở mức thấp trong lúc ưu tiên làm sạch bảng cân đối kế toán. Trong 9 tháng đầu 2018, khi tỷ lệ nợ xấu nội bảng tăng nhẹ 14 điểm cơ bản, BIDV đã nâng tỷ lệ dự phòng bao nợ xấu từ 80,7% lên 87,0%.

Thu nhập dịch vụ: Tiềm năng cho tăng trưởng lợi nhuận

Theo dự báo, tăng trưởng tín dụng toàn ngành ngân hàng năm 2019 sẽ bằng hoặc thấp hơn một chút so với năm 2018 do NHNN định hướng sẽ kiểm soát tăng trưởng tín dụng chặt chẽ hơn.

Về mặt huy động vốn, có thể thấy thấy chi phí huy động đang phải chịu áp lực khi các ngân hàng đang đẩy mạnh huy động tiền gửi và phát hành trái phiếu dài hạn nhằm đáp ứng các quy định chặt chẽ hơn về vốn trong năm sau.

MB Ageas Life đã thúc đẩy thu nhập từ kinh doanh bảo hiểm đạt mức tăng 220% so với cùng kỳ, nhờ vậy tăng trưởng thu nhập dịch vụ của MBB đạt 62,9% trong 9 tháng đầu năm 2018.

Điểm tích cực trong ngành ngân hàng là thu nhập dịch vụ của các ngân hàng đang tăng trưởng và có đóng góp nhiều hơn vào tổng thu nhập hoạt động, phần lớn do phí giao dịch, bảo lãnh tăng mạnh và đóng góp nhiều hơn từ các dịch vụ mở rộng như bán chéo, bảo hiểm và môi giới.

Trong 9 tháng đầu năm 2018, HDBank đã ghi nhận mức tăng trưởng thu nhập dịch vụ cao nhất với việc đẩy mạnh các hoạt động môi giới bảo hiểm. Hệ sinh thái khách hàng đa dạng giúp hỗ trợ cho HDBank trong chiến lược ngân hàng bán lẻ. HDBank có quan hệ đối tác chặt chẽ với Vietjet Air và một số công ty bán lẻ với cơ sở khách hàng rộng khắp nước như Petrolimex, Vinamilk và Saigon Coop. Ngân hàng đang tập trung khai thác hệ sinh thái khách hàng này để mở rộng thị phần bằng cách bán chéo sản phẩm, qua đó mở rộng cho vay bán lẻ.

Các ngân hàng tiếp theo cũng có tốc độ tăng trưởng thu nhập dịch vụ cao là Vietinbank và MBB, vốn là các ngân hàng đã hoàn thành nâng cấp ngân hàng lõi gần đây.

Trong 9 tháng đầu năm 2018, thu nhập dịch vụ của Vietinbank tăng 55% so với đầu năm và chiếm khoảng 7,5% tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng. Cùng thời gian này, thu nhập từ dịch vụ của MBB đạt tăng trưởng cao hơn so với các ngân hàng khác, chiếm 12,2% trong tổng thu nhập hoạt động, tăng từ 10,3% cùng kỳ năm ngoái và 8,2% trong cả năm 2017.

Việc đẩy mạnh hoạt động của MB Ageas Life đã thúc đẩy thu nhập từ kinh doanh bảo hiểm đạt mức tăng 220% so với cùng kỳ, nhờ vậy tăng trưởng thu nhập dịch vụ đạt 62,9%.

Khác với định hướng tìm đối tác phân phối bảo hiểm của các ngân hàng khác, MBB cam kết lâu dài với liên doanh bảo hiểm nhân thọ của mình. Nhờ vậy, nhiều khả năng MBB sẽ đạt mức tăng trưởng thu nhập dịch vụ trong dài hạn bền vững hơn so với các ngân hàng khác thay vì trông cậy vào những khoản thu bất thường.

Theo đánh giá của bộ phận phân tích CTCK Rồng Việt (VDSC), trong năm 2019, các ngân hàng vẫn đang trong quá trình nâng cấp hệ thống ngân hàng lõi và đầu tư vào ngân hàng số, nên khó có thể tiết kiệm chi phí hoạt động. Bên cạnh khả năng kiểm soát chi phí dự phòng, các nhân tố này sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc quyết định tăng trưởng lợi nhuận của từng ngân hàng.

Vietcombank cũng sẽ vận hành hệ thống ngân hàng lõi mới trong năm 2019. Trong khi đó, BIDV sẽ phải chịu áp lực hoàn thiện nâng cấp hệ thống. Dù vậy, chỉ còn Vietcombank và BIDV, với định hướng tìm kiếm đối tác phân phối bảo hiểm mới, là hai ngân hàng có tiềm năng thu được thu nhập bất thường cao từ phí ban đầu cho các hợp đồng hợp tác phân phối dộc quyền với các công ty bảo hiểm.

Không tính các khoản thu nhập bất thường, thu nhập dịch vụ ở các ngân hàng được dự báo sẽ tăng trưởng 26,4% trong năm 2019 và sẽ chiếm tỷ trọng 10,0% trong tổng thu nhập hoạt động.

Năm 2019 cũng là năm các ngân hàng tiếp tục đối mặt với áp lực tăng vốn cấp 1 và vốn cấp 2 khi NHNN sẽ kiểm soát bộ đệm vốn và thanh khoản của các ngân hàng một cách chặt chẽ hơn. Vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn sẽ giảm xuống mức 40% so với 45% của năm 2018 và yêu cầu về quản trị vốn theo Basel II sẽ được áp dụng từ năm 2020.

Mặc dù các ngân hàng sẽ không gặp nhiều khó khăn trong việc đáp ứng điều kiện đầu tiên, nhưng họ sẽ phải nỗ lực huy động vốn trong năm 2019 để thỏa mãn được quy định thứ hai.

Về việc tăng vốn cấp 1, Vietcombank và BIDV gần như đã đi đến bước cuối cùng trong việc phát hành tăng vốn và sẽ hoàn thành các thương vụ tăng vốn trong năm 2019.

Các ngân hàng như Vietcombank, VIB, và OCB đã được NHNN chấp thuận cho áp dụng tỷ lệ an toàn vốn theo chuẩn Basel II từ đầu năm 2019. VPBank đã nộp đơn đăng ký tuân thủ và đang chờ phê duyệt. Các ngân hàng còn lại trong chương trình thí điểm Basel II kỳ vọng sẽ nộp đơn đăng ký áp dụng sớm trong năm 2019.