Xuất khẩu thủy sản sang EU sẽ bị tổn thất nếu không gỡ được thẻ vàng IUU

Ngày 10/8, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Ngân hàng thế giới (WB) và Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã công bố trực tuyến báo cáo “Đánh giá tác động kinh tế từ phân tích thương mại của việc không tuân thủ quy định chống khai thác IUU: Trường hợp Việt Nam”.

Trong bản báo cáo này, VASEP công bố chi tiết những tác động đối với xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sau khi bị EC cảnh báo thẻ vàng IUU từ năm 2017.

Xuất khẩu thủy sản sang EU sẽ bị tổn thất nếu không gỡ được thẻ vàng IUU. (Ảnh: TTXVN)

Theo VASEP, trong năm đầu tiên chịu ảnh ảnh của thẻ vàng IUU, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hải sản sang EU giảm 6%. Trong đó, chỉ có cá ngừ xuất khẩu vào EU tăng 12%, còn lại bạch tuộc giảm 22%, nhuyễn thể hai mảnh vỏ giảm 19%, cua giảm 14% và các loài cá biển khác giảm 4%.

Đến năm 2019, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU giảm 12% so với năm 2018, đạt khoảng 1,3 tỉ USD. 3 mặt hàng thủy sản xuất sang EU đều giảm mạnh: bạch tuộc giảm 19%, cá ngừ giảm 12%, nhuyễn thể hai mảnh vỏ giảm 119%.

Năm 2020, tác động kép từ thẻ vàng IUU và dịch Covid-19 khiến kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 8,4 tỉ USD, giảm gần 2% so với năm 2019, trong đó thị trường EU giảm 6%.

Báo cáo ghi nhận, trong 4 năm qua, Chính phủ, các Bộ ngành và cộng đồng ngư dân Việt Nam đã tích cực cải thiện theo các khuyến nghị của EU nhằm gỡ bỏ thẻ vàng IUU. EU ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc chống khai thác IUU. Nhưng đến nay, EC vẫn chưa gỡ bỏ thẻ vàng IUU đối với hàng thủy sản khai thác của Việt Nam.

Theo tính toán, nếu bị EC phạt thẻ đỏ, ước tính ngành thủy sản Việt Nam sẽ tổn thất khoảng 480 triệu USD mỗi năm.

Trong khoảng 480 triệu USD kể trên, ước tính tổn thất từ hải sản khai thác, bao gồm cá ngừ, cá kiếm, nhuyễn thể, mực, bạch tuộc và các loài hải sản khác khoảng 387 triệu USD mỗi năm. Ngành thủy sản nuôi trồng có thể mất khoảng 93 triệu USD do các tác động gián tiếp như giảm sút uy tín, gánh nặng kiểm soát hải quan ngày càng tăng và không tận dụng được thuế quan ưu đãi của Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA)...

Trong trung hạn, nếu lệnh cấm kéo dài trong 2-3 năm có thể gây gián đoạn xuất khẩu thủy sản Việt Nam, trong đó khai thác thủy sản sẽ bị thu hẹp ít nhất 30% về quy mô sản lượng.

Lệnh cấm sẽ có nguy cơ ảnh hưởng đến uy tín của các sản phẩm thủy sản Việt Nam nói chung. Các thị trường khác như Mỹ hoặc Nhật Bản có thể làm theo Quy định IUU của EU, có thể sẽ hạn chế hoặc ngừng hoàn toàn nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam. Đồng thời, giá thủy sản xuất khẩu sang các thị trường khác cũng sẽ giảm do các nhà nhập khẩu cố tình hạ giá hoặc do thủy sản Việt Nam sẽ phải cạnh tranh gay gắt với sản phẩm của các nước khác. Điều này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn ngành thủy sản, làm giảm uy tín của không chỉ sản phẩm thủy sản khai thác, mà còn cả sản phẩm thủy sản nuôi trồng của Việt Nam trên thị trường thế giới. Khi đó, nền kinh tế thủy sản suy giảm sẽ ảnh hưởng đến đời sống của ít nhất 4,7 triệu lao động Việt Nam và tác động mạnh đến các ngành khác do thay đổi cơ cấu lao động của ngành thủy sản.

Tuy nhiên, nếu Việt Nam sớm gỡ được thẻ vàng IUU, tận dụng được các ưu đãi thuế quan và thay đổi thể chế từ EVFTA thì cơ hội phục hồi và hướng tới mục tiêu tăng xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU tới 1,2-1,4 tỉ USD trong những năm tới là hoàn toàn khả thi.

Điều này cho thấy cần có những giải pháp hợp lý, hiệu quả để sớm khắc phục thẻ vàng, đưa ngành thủy sản hướng tới mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu hàng năm từ 7-9% và đạt 16-18 tỉ USD kim ngạch xuất khẩu vào năm 2030, cũng như hỗ trợ nghề cá bền vững.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết, sau gần 4 năm Việt Nam bị EC cảnh báo thẻ vàng IUU, đến nay EC tiếp tục đánh giá cao cam kết và nỗ lực của Việt Nam trong triển khai chống khai thác IUU.

Các kết quả chính có thể kể đến như: áp dụng Luật Thủy sản 2017; việc lắp đặt thiết bị giám sát thiết bị hành trình cho tàu trên 24m đã cơ bản hoàn thành; việc đánh giá, đánh dấu tàu các đã đạt trên 90%; công tác xác nhận nguồn gốc thủy sản tại các cảng cá được chỉ định cho tàu cá khai thác đã cơ bản đảm bảo; công tác chứng nhận đảm bảo yêu cầu của các chủ hàng xuất khẩu…

Thảo Nguyên