Người Mông làm giàu từ cây thảo quả

Chúng tôi tới bản Hồng Ngài, xã Y Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai đúng mùa thu hoạch thảo quả. Trong những ngôi nhà gỗ của người Mông thơm nức mùi thảo quả đã sấy khô. Đồng bào ở đây bảo rằng, thứ mùi này đã quen thuộc đến mức thiếu nó là thấy cuộc sống khó khăn hơn. Minh chứng là năm 2015, mưa tuyết làm cây thảo quả chết  hàng loạt, mùa màng thất thu, thu nhập của người dân giảm sụt đến 70%. Gần đây, những nương thảo quả mới được phục hồi, nụ cười đã trở lại trên khuôn mặt của người dân Hồng Ngài.

Ở Hồng Ngài, vui nhất là mùa thu hoạch thảo quả. Mọi người cùng nhau lên nương thảo quả, cùng thu hái. Họ làm lán và lò sấy ngay trên nương. Những quả thảo quả đỏ tươi mọc thành chùm rất đẹp mắt được thu hái rồi đưa vào lò sấy khô. Sau đó, người ta mới vận chuyển thảo quả khô về nhà bảo quản, cất giữ. Lúc sấy thường phải tập trung canh lửa, phải đốt cho than hồng rực lên để ủ. Sức nóng sẽ làm cho thảo quả khô nhanh hơn. Sấy 3 ngày 3 đêm quả mới khô.

Một người dân ở Hồng Ngài kiểm tra thảo quả vừa thu hoạch về. Ảnh: Xuân Hương

Chúng tôi có mặt ở nhà anh Vàng A Sài, từ sáng sớm. Các thành viên trong gia đình ông đang chuẩn bị bữa sáng để ăn xong sẽ lên nương thảo quả thu hoạch quả tươi. Trong ngôi nhà 5 gian xếp chồng rất nhiều bao tải thảo quả khô. “Mấy hôm nay đang vận chuyển thảo quả từ nương về. Năm nay được mùa, năng suất thảo quả khá cao” – ông Dủa, bố của anh Sài hồ hởi chuyện trò với chúng tôi.

Anh Sài bảo rằng, cây thảo quả ưa lạnh, phát triển tốt ở dưới tán rừng. Xét về địa chất, khí hậu, Hồng Ngài có đặc điểm rất khác biệt so với những thôn bản vùng cao khác. Nằm trên độ cao gần 2.000m so với mặt nước biển, nơi đây gần như quanh năm chìm trong mây mù, lạnh giá. Khí hậu lạnh ẩm quanh năm và thổ nhưỡng ở Hồng Ngài cùng với cánh rừng già nguyên sinh rộng lớn hóa ra lại vô cùng thích hợp cho cây thảo quả sinh trưởng và phát triển. Trong khoảng hơn chục năm trở lại đây, cây thảo quả với giá trị kinh tế cao là cứu cánh cho người dân Hồng Ngài. “Chúng tôi được như ngày hôm nay là nhờ cây thảo quả”- ông Dủa quả quyết

Ông Dủa nói vậy là bởi trước đây, người dân Hồng Ngài thuộc diện nghèo khổ nhất huyện Bát Xát. “Chúng tôi chỉ làm được một vụ lúa nương. Nhiều nhà  đói ăn từ tháng 3 tới tháng 9” – ông Dủa nhớ lại. Thế nhưng nhờ cây thảo quả mọi chuyện đã thay đổi. “Từ ngày Trung Quốc thu mua nhiều, quả thảo quả có giá, chúng tôi chuyển sang trồng thảo quả. Thu nhập từ thảo quả gấp nhiều lần từ trồng lúa nên bà con rất phấn khởi”- ông Dua cho biết. Bây giờ, Hồng Ngài trở thành nơi có diện tích thảo quả lớn nhất ở xã Y Tý. Nhờ loại cây quý này, người dân Hồng Ngài đã thoát nghèo và giàu lên nhanh chóng.” Cả bản chỉ có 5/62 hộ nghèo. Còn hộ giàu có cả tỉ đồng đấy” – ông Dủa khoe.

Ông Dủa là một trong số những hộ đầu tiên và trồng nhiều thảo quả nhất ở Hồng Ngài. Đến nay, nhà ông trồng khoảng 10.000 gốc thảo quả. Nếu thời tiết thuận lợi, ông Dủa có thể thu hoạch được khoảng gần 2 tấn quả. Có những thời điểm, giá thảo quả lên tới 300.000 – 400.000 ngàn đồng/kg, thậm chí là 500.000 đồng/kg. Như nhà ông Dủa, mỗi mùa thảo quả có thể thu về vài trăm triệu đồng.

Không chỉ người dân Hồng Ngài, người dân một số thôn khác ở Y Tý cũng trồng thảo quả do lợi ích kinh tế của nó mang lại lớn hơn rất nhiều so với làm lúa và trồng ngô. Từ chỗ nghèo đói, nhờ cây thảo quả, người Hồng Ngài đã có của ăn của để. Không hiếm người đã vươn lên thành người giàu, có trong tay hàng trăm triệu, thậm chí cả tỉ đồng như ông Lý A Páo, Và A Páo, Vàng A Chu.

Toàn xã Y Tý hiện có khoảng 200ha cây thảo quả. Đây là loại cây lâm sản phụ nhưng đang mang lại nguồn thu chính cho người dân. Bà con ở Y Tý đều mong muốn giá thảo quả ổn định để có thể thoát nghèo, làm giàu từ loại cây này.

Xuân Hương