Công tác xã hội trong lĩnh vực gia đình và trẻ em và những vấn đề đặt ra

Những nhân viên nghề CTXH đóng vai trò quan trọng đối với việc giúp đỡ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn và chăm sóc, phục hồi cho các đối tượng: nghiện ma túy, mại dâm, nhiễm HIV, phụ nữ và trẻ em bị buôn bán và lạm dụng tình dục, vi phạm pháp luật... Họ tham gia rất nhiều hoạt động như: tham vấn tâm lý, làm việc với cá nhân, làm việc nhóm, vận động xã hội, hoạt động nghiên cứu và xây dựng chính sách xã hội.

Hiện có 100% tỉnh, thành đã xây dựng và phê duyệt Kế hoạch thực hiện Đề án Phát triển nghề CTXH giai đoạn 2010 - 2020 (Đề án 32). Đến nay, hầu hết các mục tiêu cụ thể của Đề án đã đạt được, đặc biệt là việc thí điểm các mô hình trung tâm cung cấp dịch vụ CTXH tại một số tỉnh, thành. Bằng những việc làm cụ thể, cán bộ, viên chức các trung tâm đã hỗ trợ nhiều cá nhân, đối tượng yếu thế trong các gia đình và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Nhiều tổ chức và các gia đình đã biết đến các hoạt động cung cấp dịch vụ xã hội do các trung tâm cung cấp như: công tác tham vấn, tư vấn, trợ giúp khẩn cấp… Nhiều trẻ em bị lạc, mất nguồn nuôi dưỡng… đã được các trung tâm tham mưu, đề xuất với các cơ quan chức năng ở địa phương giải quyết chế độ đưa vào các cơ sở bảo trợ xã hội, chăm sóc, nuôi dưỡng, phối hợp với chính quyền địa phương, gia đình đưa các em trở về hòa nhập cộng đồng. Nhiều gia đình có mâu thuẫn, tranh chấp về quyền nuôi con…, cũng được cán bộ của các trung tâm phối hợp với các tổ chức đoàn thể xã hội, các chuyên gia tham vấn, tư vấn giúp họ hòa thuận.  

Có thể nói, các trung tâm CTXH đã góp phần mang lại hạnh phúc và cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhiều gia đình và trẻ em. Tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra về phát triển nghề CTXH trong lĩnh vực gia đình và trẻ em. Trên thực tế nghề CTXH đang trực tiếp tham gia giải quyết những vấn đề xã hội (trong đó có lĩnh vực gia đình và trẻ em) bức xúc, giải quyết mối quan hệ giữa con người với con người, giảm bất bình đẳng và mâu thuẫn trong xã hội, mang lại niềm vui, hạnh phúc, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, công bằng tiến bộ xã hội. Sự can thiệp mang tính chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ, chuyên gia CTXH, đã giải quyết những vấn đề xã hội theo hướng nhân văn, phù hợp với truyền thống và đạo lý của người Việt Nam.  

Nhưng trong quá trình triển khai Đề án 32 vừa qua, cũng đã bộc lộ một số hạn chế cần khắc phục, tháo gỡ như khuôn khổ pháp lý phát triển nghề CTXH chưa hoàn chỉnh. Trong các văn bản pháp luật liên quan đến CTXH như: Luật Lao động, Luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em chưa quy định rõ vai trò, nhiệm vụ của cán bộ, viên chức, nhân viên CTXH…. Mạng lưới các cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng. Tính xã hội chưa cao, chưa đáp ứng được nhu cầu của đối tượng... Đội ngũ cán bộ, nhân viên, cộng tác viên CTXH còn mỏng, thiếu đội ngũ cộng tác viên CTXH tại cơ sở... 

Trong cộng đồng, những hiểu biết về CTXH, nhận thức về vai trò của CTXH với trẻ em, gia đình chưa đầy đủ ở phần lớn lãnh đạo, cán bộ của ngành ở các cấp, nhất là cấp cơ sở. Ở một số địa phương, CTXH còn bị coi nhẹ. Việc bồi dưỡng kiến thức kỹ năng cho cán bộ xã hội, làm việc trong lĩnh vực gia đình, trẻ em còn ít. Những kết quả đạt được chỉ là bước đầu. Hiểu biết và nhận thức về sự cần thiết áp dụng CTXH vào công tác bảo vệ chăm sóc trẻ em còn hạn chế, chưa có một kế hoạch toàn diện về phát triển CTXH trong lĩnh vực gia đình và trẻ em, nên việc áp dụng CTXH vào thực tế chưa được sâu, rộng... 

Muốn nâng cao nhận thức về nghề CTXH (nhất là trong lĩnh vực gia đình, trẻ em) trong các cấp lãnh đạo, quản lý, cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, đưa các hoạt động này vào nội dung tuyên truyền, phổ biến, thông qua các hội thảo, hội nghị, các hoạt động tham quan trao đổi kinh nghiệm… Từ đó, bồi dưỡng các phương pháp tiếp cận, kỹ năng làm việc với các đối tượng yếu thế cho các nhân viên CTXH. 

Trong lĩnh vực gia đình và trẻ em, cũng phải xây dựng kế hoạch như một bộ phận hợp thành nói chung của chiến lược phát triển nghề CTXH. Nội dung kế hoạch là việc áp dụng kiến thức, kỹ năng CTXH vào các lĩnh vực hoạt động CTXH với trẻ em, CTXH với gia đình. Xây dựng các mô hình, các cơ sở thực hành CTXH ở lĩnh vực gia đình và trẻ em không chỉ góp phần vào công tác đào tạo cán bộ xã hội mà còn tạo ra các cơ sở chuẩn với những điều kiện cần thiết về con người, cơ sở vật chất cho thực hành CTXH… 

Giai đoạn 2015-2020, CTXH trong lĩnh vực gia đình và trẻ em tiếp tục chú trọng phát triển mạnh mạng lưới cung cấp các dịch vụ CTXH ở cơ sở, cộng tác viên CTXH tại các trường học, bệnh viện, hệ thống tư pháp. Ưu tiên phát triển cung cấp các dịch vụ CTXH đối với trẻ em, người khuyết tật, người già, tham gia giải quyết các vấn đề nghèo đói, nhân rộng các mô hình Trung tâm cung cấp dịch vụ xã hội tại các quận huyện, xã phường..., tạo cơ hội ngày càng tốt hơn cho người dân tiếp cận các dịch vụ xã hội, đồng thời từng bước nâng cao chất lượng dịch vụ chuyên nghiệp… Đó cũng chính là giải pháp quan trọng, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội theo hướng tiên tiến.

Bài viết phục vụ tuyên truyền Đề án phát triển nghề Công tác xã hội (Đề án 32)