Cổ phần hóa được đẩy mạnh do ngân sách ngày càng eo hẹp?

Theo ông Fiachra Mac Cana, Giám đốc điều hành – Phụ trách Nghiên cứu Công ty Chứng khoán HSC, có một mối liên hệ định hướng giữa tình hình ngân sách hiện nay và các động thái liên quan đến việc bán vốn tại các DNNN lớn chẳng hạn như Vinamilk, Sabeco và Habeco. Điều này một phần là do chính phủ cần nguồn thu để cân bằng tình hình tài chính ngân sách.

Nợ công đã tăng nhanh từ 50% GDP trong năm 2011 lên mức ước tính 62,2% tại thời điểm cuối 2015. Việc hụt thu một số nguồn thu quan trọng khiến ngân sách phải phụ thuộc nhiều hơn vào vay nợ như phát hành trái phiếu Chính phủ để trang trải cho ngân sách. Trong khi đó, GDP không đạt kế hoạch đề ra sẽ khiến tỷ lệ nợ công/GDP tăng vượt mức trần đặt ra sẽ diễn ra nhanh hơn dự kiến. Tuy nhiên, trong mỗi khó khăn đều ẩn chứa cơ hội, trong trường hợp này lời giải cho bài toán ngân sách là đẩy mạnh cổ phần hóa.

Theo Bộ Tài chính, tổng thu ngân sách 9 tháng đầu năm 2016 đạt 718,3 nghìn tỷ đồng, bằng 70,8% kế hoạch cả năm và tăng 5,2% so với cùng kỳ. Thu thuế từ dầu thô là 29,8 nghìn tỷ đồng, bằng 54,7% kế hoạch và giảm 41,9% so với cùng kỳ; thu từ thuế xuất nhập khẩu là 105,7 nghìn tỷ đồng, chỉ đạt 61,5% kế hoạch, giảm 12,3% so với cùng kỳ.

Trong khi đó, tổng chi ngân sách ước tính 870,5 nghìn tỷ đồng, tương đương 68,4% kế hoạch cả năm, tăng 5,7% so với cùng kỳ. Trong đó, chi đầu tư và phát triển là 138,86 nghìn tỷ đồng, tăng 54,5% so với kế hoạch và tăng 9,1% so với đầu năm. Chính phủ đã chi 117,2 nghìn tỷ đồng trả nợ nước ngoài và trong nước, tăng 2,1% so với cùng kỳ, tương đương khoảng 75,6% kế hoạch.

Theo Bộ Tài chính, vay nợ trong nước và nước ngoài của Việt Nam trong 9 tháng đầu năm nay là 16 tỷ USD, gần gấp đôi vay nợ trong cùng kỳ năm ngoái và tương đương khoảng 80% kế hoạch cả năm (khoảng 20 tỷ USD). Trong đó, nợ chính phủ trong nước 9 tháng đầu năm là 250,32 nghìn tỷ đồng (11,22 tỷ USD) thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ. Bên cạnh đó, đến hiện tại Chính phủ cũng đã ký các hợp đồng vay nợ nước ngoài trị giá 4,88 tỷ USD.

Việc bán vốn nhà nước tại các doanh nghiệp lớn sẽ đem lại nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Cũng trong 9 tháng đầu năm, Chính phủ đã trả khoảng 176,83 nghìn tỷ đồng nợ, trong đó 140,18 nghìn tỷ đồng là nợ trong nước và 36,64 nghìn tỷ đồng là nợ nước ngoài. Theo ước tính của ông Fiachra Mac Cana, nợ chính phủ đã tăng khoảng 182,17 nghìn tỷ đồng, nâng tổng nợ chính phủ tính đến cuối tháng 9 là 2.290 nghìn tỷ đồng, tăng 8,6% so với cùng kỳ. Trong năm 2016, Chính phủ có kế hoạch vay tổng cộng 450 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 20 tỷ USD. Trong kế hoạch ban đầu, gần ½ vay nợ dự kiến là từ phát hành trái phiếu Chính phủ, tổng cộng 220 nghìn tỷ đồng; khoảng 25,6% từ SCIC, quỹ bảo hiểm,..; khoảng 22% từ ODA; và cuối cùng khoảng 3,7% còn lại từ trái phiếu quốc tế và trái phiếu bằng ngoại tệ.

Tuy nhiên, Kho bạc nhà nước đã điều chỉnh tăng hai lần chương trình phát hành trái phiếu Chính phủ. Lần đầu tiên tăng lên 250 nghìn tỷ đồng và gần đây hơn điều chỉnh tăng lên 281 nghìn tỷ đồng, tăng 12,4% so với kế hoạch năm ngoái và cũng tăng 9,6% so với kết quả phát hành năm 2015. Giá trị trái phiếu đáo hạn trong năm nay là 150,3 nghìn tỷ đồng, giảm 5,4% so với năm 2015. Xét về giá trị nợ gốc, đến hiện tại, giá trị trái phiếu đáo hạn là 8,05 nghìn tỷ đồng. Gánh nặng thanh toán trái phiếu đáo hạn là rất lớn trong vòng 5 năm tới, bình quân khoảng 104,9 nghìn tỷ đồng/năm.

Theo đó, ông Fiachra Mac Cana đưa ra dự báo Chính phủ sẽ bán từ 2-3 tỷ USD giá trị tài sản mỗi năm, đặc biệt là vốn cổ phần tại các DNNN để giúp bù đắp chênh lệch ngân sách. “Khi các dòng thu thuế đang chịu áp lực và nhiều bộ phận của nền kinh tế có vẻ không ủng hộ việc tăng thuế suất, chính phủ có lẽ sẽ nhận thấy việc bán bớt cổ phần nhà nước là một trong những phương án tốt nhất để bù đắp phần thu ngân sách thiếu hụt”.