Chính trường thế giới 2013: Kẻ thắng người bại (2)

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe

Thủ tướng Nhật Shinzo Abe thăm ngôi đền Yasukuni hồi cuối tháng 12/2013, một chuyến thăm viếng đầy sóng gió.

2013 là năm mà vị thủ tướng có tư tưởng “chủ nghĩa dân tộc” quay trở lại kể từ lần từ chức năm 2007. Sau 6 năm nghỉ ngơi, ông không những không thay đổi về đường lối phát triển đất nước mà trước đó ông từng đưa ra mà còn đang tiến những bước xa hơn để biến nó thành hiện thực.

Có thể thấy sự thành công nhất định của ông Shinzo Abe dựa trên những mục tiêu mà ông đề ra trước khi trở về ngồi lên chiếc ghế lãnh đạo đất nước có nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Trước hết, ông đã định hình rõ rệt chương trình phát triển kinh tế của riêng ông, mà giới chuyên gia vẫn gọi bằng cái tên “Abenomics”.  

Mục tiêu của chương trình này là đưa Nhật Bản thoát khỏi sự trì trệ kéo dài suốt 15 năm qua. Abenomics gồm ba “mũi tên” nhắm vào ba lĩnh vực. Thứ nhất là tăng chi tiêu công. Thứ hai là nới lỏng chính sách tiền tệ. Thứ ba là cải cách hệ thống, tăng cường hỗ trợ để kích thích năng lực cạnh tranh của khu vực nông nghiệp, thị trường lao động, dịch vụ và xuất khẩu.

Kết quả, trong năm 2013, thị trường chứng khoán Tokyo nhảy vọt tới 50%; giá đồng yen được kéo xuống đã kích thích xuất khẩu của Nhật tăng cao; tỷ lệ tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ ba thế giới bắt đầu khởi sắc... Sau một năm cầm quyền, Thủ tướng Shinzo Abe đã củng cố sự ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, động viên tinh thần ái quốc của người Nhật để vượt qua khó khăn, tiếp tục thực hiện các chủ trương khôi phục đất nước.

Về chính trị, bằng cách khơi dậy “chủ nghĩa dân tộc” trong lòng mỗi người dân, ông Abe đang đi dần đến cái đích mà ông đã đặt ra: tiến hành thay đổi hiến pháp, đưa Lực lượng tự vệ Nhật Bản thành một quân đội có quyền tấn công các mục tiêu đe dọa an ninh quốc gia và bảo vệ đồng minh.
Trong tháng 12/2013, ông đã được quốc hội chấp thuận cho thêm quyền xử lý các vấn đề quốc phòng, đưa ra một chiến lược an ninh nhằm tiến tới việc thành lập quân đội Nhật Bản trong tương lai.

Trên mặt trận đối ngoại, trong năm 2013, ông Abe đã tích cực tìm kiếm các đồng minh ủng hộ Nhật Bản trong việc chống lại sự trỗi dậy của Trung Quốc. Ông đã điều hành các chính sách đối ngoại tranh giành ảnh hưởng tới các nước láng giềng cùng Trung Quốc, đặc biệt là tại khu vực Đông Nam Á. Đến nay, vẫn chưa thể ngã ngũ rằng ông có thành công hay không trong chiến lược ngoại giao này, tuy nhiên, rõ ràng là những gì ông tiến hành đã làm giảm rất nhiều sự ảnh hưởng của Trung Quốc đối với khu vực.

Thủ tướng Đức Angela Merkel

Thủ tướng Đức Angela Merkel - Người phụ nữ quyền lực nhất thế giới năm 2013 do Tạp chí Time bình chọn

Rõ ràng năm 2013 là một năm thành công của người phụ nữ quyền lực nhất thế giới. Bà được bầu cử và tiếp tục giữ chức vụ Thủ tướng Đức, kéo dài thời gian nắm quyền lên đến nhiệm kỳ thứ ba kể từ năm 2006.

Trong năm qua, bà đã giữ vững cho nền kinh tế của Đức tiếp tục là ngôi sao dẫn đầu trong Liên minh châu Âu. Kinh tế Đức tiếp tục phục hồi và đang trên đà tăng trưởng bền vững, với tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp, số việc làm được tạo ra nhiều hơn, trong khi thu nhập của người lao động cũng tăng lên. Đây là cơ sở để Ngân hàng liên bang Đức Bundesbank nâng dự báo tăng trưởng kinh tế của nước này từ mức 0,3% lên 0,5% cho năm 2013 và từ 1,5% lên 1,7% cho năm 2014.

Không thể phủ nhận rằng chính nhờ thành tích kinh tế khá ấn tượng này mà đảng Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) cầm quyền do bà lãnh đạo đã được lòng cử tri Đức trong cuộc tổng tuyển cử ngày 22/9 vừa qua.

Không những vậy, nhờ vào thành tích kinh tế của Đức, bà Angela Merkel đã trở thành nhà lãnh đạo dẫn đầu con thuyền Eurozone (khối đồng tiền chung châu Âu) bước qua những khó khăn nhất định. Lập trường cứng rắn của Thủ tướng Merkel trong việc buộc các quốc gia thành viên Eurozone áp dụng chính sách "thắt lưng buộc bụng", ở một mức độ nào đó, đã không chỉ giúp khu vực này thoát khỏi suy thoái mà còn góp phần củng cố vị thế nền kinh tế số một châu Âu của nước Đức.

Tuy vậy, sự thành công của bà trong năm 2013 sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong năm 2014. Chính sách tiết kiệm kham khổ mà bà áp dụng cả trong nước lẫn Eurozone đang khiến bất đồng khu vực gia tăng nhanh chóng.

Mặc dù thoát khỏi đợt suy thoái kinh tế kéo dài sáu quý liên tiếp, song phần lớn các quốc gia Eurozone vẫn trong tình trạng ảm đạm: kinh tế phục hồi chậm chạp, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao, đặc biệt là trong giới trẻ. Nhiều nước châu Âu cáo buộc Đức đang cổ súy cho chính sách biến cuộc khủng hoảng kinh tế thành cuộc khủng hoảng xã hội sâu sắc và đẩy "lục địa già" đối mặt với nguy cơ "một thế hệ mất mát."

Một khi châu Âu rơi vào tình trạng "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược," kế hoạch xây dựng một EU thống nhất, hùng mạnh, tự chủ, thống nhất, an ninh... mà chính phủ mới của Đức đề ra gặp không ít khó khăn. Bà Merkel sẽ không hề dễ dàng để có được cảm giác chiến thắng như trong năm 2013 mà bà đã đạt được.

Thủ tướng Anh và Tổng thống Pháp

Thủ tướng Anh David Cameron (trái) và Tổng thống Pháp Francois Hollande (phải) đã có một năm không mấy thành công.

Xét ở phương diện trong nước, Thủ tướng Anh David Cameron cũng như Tổng thống Pháp Francois Hollande đều có một năm nắm quyền khá khó khăn. Cả hai quốc gia, dù nằm trong nhóm các quốc gia dẫn đầu ở châu Âu, vẫn chịu những ảnh hưởng không nhỏ từ đợt sóng suy thoái kinh tế toàn cầu.

Nước Anh có một năm 2013 tăng trưởng kinh tế khá tốt. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tăng trưởng của Anh đạt 1,5% trong quý III/2013, cao hơn mức trung bình 1,4% của 34 nền kinh tế phát triển thuộc OECD.

Tuy nhiên, Thủ tướng David Cameron lại vấp phải nhiều vấn đề chính trị trong nước. Phong trào tẩy chay Eurozone mạnh mẽ ở nước Anh đang làm ảnh hưởng vị thế của ông trong diễn đàn khu vực. Thêm vào đó, ông đang khiến nội các Anh chia rẽ sâu sắc vì chính sách nhập cư gây tranh cãi của mình.

Về ngoại giao, một số thành phần người dân không nhỏ ở Anh muốn rời khỏi vai trò là thành viên của Liên minh châu Âu (EU) do những chính sách thắt lưng buộc bụng quá khắc khổ mà khối này đưa ra. Chính vì thế, trên chính trường quốc tế năm 2013, nước Anh hầu như đóng một vai trò rất mờ nhạt so với Đức, Mỹ và các cường quốc khác. Quốc gia từng thống trị thế giới trước đây hiện nay có rất ít tiếng nói trong các vấn đề khu vực và quốc tế. Cho đến nay, Anh chỉ còn một vai trò nhỏ trong vấn đề bạo động ở Sudan cũng như đối thoại hòa bình ở Syria với tư cách thành viên nhóm cường quốc P5+1.

Trong khi đó, Tổng thống Pháp đã có một năm hoàn toàn mờ nhạt. Vai trò ở EU của ông Francois Hollande không còn nhiều tiếng nói và chính nước Pháp bị xem là “quả bom nổ chậm” trong khối.

Trong nhiều năm qua, nền kinh tế Pháp đã đánh mất tính cạnh tranh với Đức và đặc biệt, Pháp ngày càng bị tụt lại ở phía sau rất xa khi Đức quyết định cắt giảm chi phí và đẩy mạnh các cuộc cải cách lớn. Không có lựa chọn phá giá tiền tệ, Pháp đã buộc phải viện đến chi tiêu và nợ công. Ngay cả khi các nước EU khác đã kiềm chế chi tiêu công thì ở Pháp, nó đã tăng lên, chiếm gần 57% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tỷ lệ cao nhất trong khu vực đồng euro.

Quá nhiều doanh nghiệp của Pháp không có tính cạnh tranh và chính phủ cồng kềnh của nước này đang tiêu xài quá khả năng của mình. Thậm chí, vào cuối năm, ông Hollande đã thông qua một luật thuế mới đánh đến 75% thu nhập người giàu, khiến cho một lượng không nhỏ các triệu phú nước này đang muốn thoát ly ra nước ngoài.

Có thể những gì mà ông Hollande đang phải xử lý là hậu quả để lại từ người tiền nhiệm của mình. Tuy nhiên, hơn một năm lên nắm quyền đã đi qua, cho đến nay, ông vẫn chưa làm được điều gì để nước Pháp và EU công nhận vai trò của mình cũng như hài lòng với niềm tin mà họ đã đặt cho ông khi ông trở thành Tổng thống của Pháp.