Cần tăng cường sử dụng thiết bị, vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước

Ðể từng bước cải thiện tình trạng này cần tăng cường sử dụng thiết bị, vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước khi đấu thầu các dự án có vốn Nhà nước theo như tinh thần chỉ đạo tại nhiều văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Chỉ tính từ khi Chỉ thị số 494/CT-TTg ngày 20-4-2010 được ban hành, riêng với các doanh nghiệp (DN) trực thuộc Bộ Công thương, theo tổng hợp chưa đầy đủ, dự kiến năm 2011, tỷ lệ sử dụng hàng hóa sản xuất trong nước trung bình khoảng 52%. Trong đó, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam từ 62 đến 90%; Tổng công ty Thép Việt Nam gần 88,4%; Tổng công ty cổ phần xây dựng công nghiệp 70%; Tập đoàn Dệt may Việt Nam hơn 38%... Ðương nhiên, việc đánh giá chính xác hiệu quả công tác này cần phải có thời gian mới cho kết quả đầy đủ, toàn diện.

Chủ trương đúng đắn của Chính phủ chưa đạt kết quả như mong muốn do một số hạn chế. Về cơ chế, các văn bản hướng dẫn Chỉ thị 494/CT-TTg còn thiếu cụ thể. Một số quy định trong Luật Ðấu thầu chưa khuyến khích DN trong nước tham gia cung cấp thiết bị, nguyên liệu trong nước. Chưa có hàng rào kỹ thuật với hàng hóa, nhất là các sản phẩm cơ khí. Chưa có chính sách hỗ trợ ngành cơ khí nâng cao tỷ lệ nội địa hóa cũng như hỗ trợ chi phí chuyển giao công nghệ, mua bản quyền thiết kế. Về năng lực DN, một số thiết bị, vật tư trong nước chưa đủ sức cạnh tranh về giá cả và chất lượng với sản phẩm cùng loại NK. Nhiều nhà sản xuất trong nước chỉ làm được những bộ phận gia công cơ khí đơn giản, còn lại phải NK về lắp ráp nên máy móc tuy có giá cạnh tranh nhưng tính đồng bộ chưa cao. Ðặc biệt là phần lớn DN trong nước không có hồ sơ chứng nhận thử nghiệm theo tiêu chuẩn quốc tế nên khó đáp ứng điều kiện khi tham gia đấu thầu quốc tế. Về năng lực của chủ đầu tư dự án hạn chế, chưa tương xứng các dự án lớn để có khả năng chia nhỏ gói thầu thành gói thầu thiết bị trong nước, thiết bị NK; hoặc chưa phát huy vai trò chủ đầu tư yêu cầu nhà thầu dùng hàng sản xuất trong nước khi đấu thầu.

Một khó khăn nữa là, do hạn hẹp tài chính, chủ đầu tư phải vay phần lớn vốn nước ngoài nên phải chịu sức ép mua thiết bị, vật tư từ nhà thầu do người cho vay áp đặt.

Nhằm tăng cường sử dụng thiết bị, máy móc, vật tư, nguyên liệu sản xuất trong nước khi đấu thầu, cần khẩn trương thực hiện một số công việc. Bộ Công thương sớm trình Chính phủ ban hành quy chế quản lý mua sắm hàng hóa thực hiện dự án đầu tư bằng nguồn vốn Nhà nước, đồng thời thường xuyên bổ sung danh mục hàng hóa trong nước sản xuất được. Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng các biện pháp kỹ thuật kiểm soát việc NK thiết bị, vật tư trong nước sản xuất được trong công tác đấu thầu. Bộ Kế hoạch và Ðầu tư sớm trình sửa đổi, bổ sung Luật Ðấu thầu theo hướng khuyến khích các DN trong nước cung cấp hàng hóa Việt Nam sản xuất được để tăng khả năng thắng thầu của DNNN.

Ðây là một khối lượng công việc lớn, phức tạp, phải phù hợp các cam kết quốc tế, nhất là trong bối cảnh bảo hộ thương mại đang có xu hướng ngày càng gia tăng trên phạm vi toàn cầu. Trước mắt cần sơ kết, đánh giá việc thực hiện Chỉ thị 494/CT-TTg và các văn bản liên quan, bắt đầu từ những thành phố và các trung tâm công nghiệp lớn để có điều chỉnh phù hợp để việc thực hiện chủ trương quan trọng này có tính khả thi cao và sớm mang lại kết quả rõ nét. Ðây cũng là một trong những nội dung cơ bản của cuộc vận động lớn "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam".