Cần có luật riêng để VAMC xử lý "ung nhọt" nợ xấu
Đề xuất về việc có một đạo luật riêng về xử lý nợ xấu và chứng khoán hoá các khoản nợ để loại bỏ “ung nhọt” nợ xấu ra khỏi hệ thống ngân hàng lại được các chuyên gia tài chính ngân hàng đưa ra tại Diễn đàn Kinh tế mùa thu đang được tổ chức tại Ninh Bình.
Luật riêng để VAMC dễ bề xử lý nợ xấu
Trong bài phát biểu của mình tại diễn đàn, TS. Trần Đình Thiên tỏ ra lo lắng khi “ung nhọt” của tái cơ cấu ngân hàng thương mại là nợ xấu và sở hữu chéo vẫn chưa thể gạt bỏ. Theo ông nếu cứ để tình trạng “cục máu đông” nợ xấu ngày càng phình to ra thì cực kỳ nguy hiểm.
Bàn sâu hơn về “cục máu đông” trong hệ thống ngân hàng thương mại, trong bài tham luận gửi tới Diễn đàn Kinh tế mùa thu, PGS.TS Ngô Trí Long nhận định, cơ chế xử lý nợ xấu mà Công ty Quản lý nợ các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) đang làm hiện nay “chẳng giống ai”. Nghĩa là, VAMC mua nợ bằng giấy, giấy đó là trái phiếu đặc biệt, được mang lên giao dịch với Ngân hàng Nhà nước để vay tiền. Bán nợ, cầm giấy, ngân hàng vẫn phải tiếp tục đòi nợ và thêm một công đoạn mới là mỗi năm trích dự phòng rủi ro 20% tổng giá trị tờ giấy cầm ấy.
Hiện VAMC đang gặp khó khăn trong việc phát mãi tài sản đảm bảo thông qua đấu giá. VAMC đã tổ chức ba lần đấu giá nhưng đều thất bại. VAMC đấu giá theo cách thông thường, giá bán không linh hoạt, nên không làm cho thị trường nợ chuyển động, thất bại là ở đó.
Tính tới thời điểm 1/9/2014, công ty này đã thực hiện mua được 3.591 khoản nợ, tương ứng với 59.511 tỷ đồng nợ nợ gốc nội bảng với giá mua 49.378 tỷ đồng của 35 TCTD. Như vậy, sau 11 tháng chính thức mua nợ, VAMC đã mua được 1/3 nợ xấu trong tổng dư nợ xấu lên tới 201.000 tỷ đồng của toàn hệ thống ngân hàng. Tuy vậy, con số này có thể thấp hơn số nợ xấu phát sinh từ tháng 10 năm 2013 đến nay.
“VAMC ôm nợ, mà chưa xử lý được thì làm sao nợ giảm được?”- TS. Ngô Trí Long đặt câu hỏi.
Đồng tình với quan điểm rằng VAMC hiện mới chỉ đóng vai trò “là cái túi để nợ xấu của ngành ngân hàng, không hơn”, GS. Trần Thọ Đạt quả quyết, năm 2015 phải xử lý dứt điểm nợ xấu trong hệ thống ngân hàng, bằng cách tạo ra một sân chơi chung, rộng hơn về quy mô và thông thoáng hơn về luật lệ.
![]() |
Các chuyên gia đề xuất một đạo luật riêng để xử lý nợ xấu |
Ông Đạt đề xuất, cần có một đạo luật riêng về xử lý nợ xấu, giúp giảm thiểu các vướng mắc trong việc xử lý nợ xấu và đẩy nhanh tốc độ mua bán nợ.
Đạo luật này sẽ trao quyền “tối cao” cho VAMC để xử lý nợ thông qua bán trực tiếp cho ban mua nợ sau khi khoản nợ được định giá bởi một tổ chức định giá độc lập mà không cần có sự đồng ý của cả bên cho vay (tổ chức tài chính) và bên vay (khách hàng nợ). Điều này sẽ giúp VAMC đẩy nhanh quá trình mua bán nợ và tránh được những tranh chấp phát sinh.
Thứ hai, VAMC có quyền chỉ định quản trị viên đặc biệt xử lý nợ đối với các doanh nghiệp gặp khó khăn và không có khả năng trả nợ. Khi đó, VAMC sẽ tránh được những cản trở của khách hàng nợ và tập trung toàn bộ vào quá trình xử lý nợ.
Liên quan đến tài sản đảm bảo, VAMC cần có quyền hạn đủ lớn để tịch thu tài sản đảm bảo, bao gồm cả bất động sản, mà không cần phải thông qua tòa án.
Đối với ban điều hành của VAMC, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan. Cụ thể, cần có đại diện từ Bộ Tài chính, Ngân hàng nhà nước, lĩnh vực tư nhân, và lĩnh vực đầu tư nước ngoài tham gia vào ban điều hành của VAMC, từ đó có thể huy động hết nguồn lực và các kinh nghiệm về quản lý, đầu tư và các kinh nghiệm nước ngoài trong quá trình xử lý nợ xấu.
Cuối cùng, VAMC cũng cần được xem xét tăng vốn điều lệ lên từ 3.000 – 5.000 tỷ đồng, thay vì mức 500 tỷ đồng như hiện nay để xử lý nợ xấu. Song song đó, đã đến lúc cần hình thành một thị trường mua bán nợ giữa các doanh nghiệp ngoài các tổ chức tín dụng.
Với những cơ chế cởi mở và khá thoáng sẽ cho phép VAMC bán đấu giá tài sản theo giá thị trường, bán đến khi có người mua. “Vướng mắc này cần được tháo gỡ. Còn cứ với cách thức tiến hành hiện tại, sẽ chẳng có ngân hàng nào giải thể, phá sản vì nợ, nhưng sẽ nợ đến chết”- ông Long quả quyết.
Muốn bán, nợ phải được “chứng khoán hoá”
Ngoài yêu cầu cần có một luật riêng để VAMC “dễ bề” xử lý nợ, ông Trần Thọ Đạt cũng đề cập tới một “kênh” khác để đẩy lùi “cục máu đông” ra khỏi hệ thống ngân hàng thương mại, đó là chứng khoán hoá các khoản nợ xấu thông qua việc phát hành trái phiếu được đảm bảo các tài sản có giá trị còn lại.
Theo đó, ác khoản vay của khách hàng được tập hợp theo từng nhóm có cùng mức xếp hạng tín dụng. Dựa trên cơ sở đảm bảo bởi dòng tiền mặt tương lai sẽ thu được từ nhóm tài sản tài chính sẵn có, ngân hàng phát hành các chứng khoán nợ. Các nhà đầu tư mua chứng khoán nợ và chấp nhận rủi ro liên quan tới danh mục tài sản đảm bảo được đem ra chứng khoán hóa. Trái phiếu có thể được phát hành bằng đồng nội tệ hay dưới các ngoại tệ khác nhau rất linh hoạt.
Phương pháp này cho phép phát hành đa dạng các chứng khoán với các kỳ hạn và lãi suất khác nhau, do đó có lợi thế là thu hút được nhiều nhà đầu tư hơn và giảm được chi phí quản lý của các AMC tại các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, hiệu quả của phương pháp này phụ thuộc chủ yếu vào sự phát triển của thị trường chứng khoán và đòi hỏi phải có một khuôn khổ pháp lý hoàn thiện về chứng khoán hóa. Do đó, để có thể phát triển hoạt động chứng khoán hóa, không thể chỉ dựa vào nỗ lực của các NHTM mà cần có sự đảm bảo về hành lang pháp lý và sự hỗ trợ của Chính phủ.
Do chưa có kinh nghiệm trong chuyện chứng khoán hoá các khoản nợ nên theo GS. Trần Thọ Đạt, NHNN Việt Nam cần sớm nghiên cứu ban hành quy chế về chứng khoán hóa trong điều kiện hướng đến đảm bảo hạn chế tối đa các rủi ro cho từng ngân hàng đơn lẻ cũng như toàn hệ thống. Việc ban hành quy chế này nên thực hiện trên cơ sở nghiên cứu những thất bại trong phát triển chứng khoán hóa của các quốc gia, đặc biệt là Mỹ.
Bên cạnh đó, NHNN Việt Nam cần phối hợp với các Bộ ban ngành liên quan để sớm xây dựng các văn bản pháp quy và các tổ chức trong điều hành các thị trường phái sinh, cụ thể là thị trường hoán đổi tín dụng, cũng như các thị trường liên quan đến chứng khoán hóa như thị trường chứng khoán, thị trường BĐS và thị trường bảo hiểm...