An ninh hàng hải giúp Mỹ – Nhật – Việt Nam xích lại gần nhau

Theo tạp chí The Diplomat, trong những năm qua, sáng kiến mang tên "Con đường số 2" đang tìm cách thúc đẩy mối quan hệ hợp tác bền vững hơn giữa 3 quốc gia Mỹ – Nhật – Việt Nam. Các cuộc đối thoại ba bên cũng được công khai tổ chức ngày càng nhiều trong thời gian gần đây khi mà Mỹ mở rộng mạng lưới đồng minh và đối tác hiện tại sang các chi nhánh mới. 

Việc mở rộng và tăng cường liên kết trong mối quan hệ hợp tác Mỹ – Nhật – Việt là hoàn toàn có triển vọng. Bởi kể từ thập niên 90, Mỹ và Nhật Bản đã có nhiều đóng góp quan trọng đối với quá trình phát triển kinh tế, năng lượng hạt nhân và phát triển hạ vùng sông Mekong của Việt Nam. Ngoài ra, 3 nước hiện còn là các bên tham gia đàm phán về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). 

Quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật trở thànhnền tảng của nền hòa bình và ổn định trong khu vực.

Những vấn đề an ninh hàng hải, chương trình cứu trợ nhân đạo và thảm họa tương đồng giữa Nhật Bản và Việt Nam, cũng đã giúp hai nước xích lại gần nhau hơn. Hiện nay, Nhật Bản và Trung Quốc đang có tranh chấp chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông. Trong khi đó, Bắc Kinh đang ngang nhiên cải tạo và xây dựng trái phép các đảo nhân tạo trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam. 

Chính sách tái cân bằng châu Á của Mỹ cùng chiến lược "gây thiện cảm" tại khu vực Đông Nam Á của Nhật Bản và hy vọng mở rộng quan hệ hợp tác với các cường quốc của Việt Nam đã tạo thêm động lực để 3 bên cùng ngồi xuống bàn đàm phán. Điển hình, tháng 3/2014 đã đánh dấu mối quan hệ đối tác chiến lược 8 năm giữa Nhật Bản và Việt Nam. Còn đầu năm nay, Mỹ và Việt Nam đã ký kết một hiệp ước quốc phòng mới, mở đường cho quan hệ hợp tác thương mại quốc phòng và sản xuất vũ khí quân sự giữa hai nước. 

Trong đó, quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật lâu nay được xem là nền tảng của nền hòa bình và ổn định trong khu vực. Thậm chí, mới đây, hai nước còn tiến hành sửa đổi các hướng dẫn hợp tác quốc phòng nhằm giúp quân đội hai bên tăng khả năng tương tác. 

Tuy nhiên, quá trình phát triển quan hệ 3 bên Mỹ – Nhật – Việt vẫn còn nhiều điểm bị giới hạn. Về cơ bản, những nỗ lực sử dụng quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật để làm nền tảng cho những mối quan hệ "tiểu đa phương" lại trở thành thách thức với hai quốc gia này. Bởi rõ ràng, các nước thứ ba cho rằng quan hệ giữa Washington và Tokyo sẽ lấn lướt tình đối tác mà hai nước này mở rộng. 

Ngay cả việc thiết lập quan hệ với Việt Nam cũng là một thách thức với Mỹ bởi Hà Nội không phải là một đồng minh của Washington như Philippines hay Australia. Ngoài ra, chương trình phát triển năng lượng hạt nhân của Việt Nam cũng đang diễn ra với tộc độ chậm do những rào cản liên quan tới thủ tục pháp lý và tiêu chuẩn an toàn. 

Song những thách thức trên không có nghĩa là 3 nước Mỹ - Nhật - Việt sẽ từ bỏ tham vọng tăng cường quan hệ. Thực tế, xu hướng hiện nay cho thấy 3 nước đang có những bước đi quan trọng đặt nền móng phát triển cho mối quan hệ hợp tác đặc biệt là chủ đề an ninh hàng hải. Mới đây, Việt Nam đã đưa ra sáng kiến đề xuất Mỹ và Nhật Bản tạo ra một cơ chế đối thoại với các đối tác Đông Nam Á không chỉ về việc thảo luận chính sách mà còn lĩnh vực hợp tác và chia sẻ thông tin giữa các bên. 

Thực tế, trong thời gian qua, một số biện pháp và cơ chế hợp tác giữa các bên đã được công khai như việc Mỹ - Nhật cùng tham gia tuần tra chung trên Biển Đông, vấn đề khó có thể xảy ra cách đây vài năm. Do đó, trong tương lai, khả năng Mỹ - Nhật – Việt ký kết thêm các thỏa thuận mới là điều hoàn toàn cho thể xảy ra. 

Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin The Diplomat, một tạp chí có trụ sở ở Tokyo, chuyên về chính trị, văn hóa và xã hội tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.